i 4
He lingua. Hebraic*, 0}«S mq/ütote, ire. P & O L E G 'I
Spechten ' thantiïerm ( hmmfium, ex hath
cujuflm libri, mum typis impreßi.
m
' M 'î r
ê J h
M
% - J L
& M
X . r\
ia Specimen Chantiïerm Gracarm antiquorum,
ex M $. Alextmirim. V jd - i . <ver.\.
M » i » p i o c i i N H P o 6 o Y K 9 n o p e y B H e n
B o y A H > C e B C D N K M e N O / k C D i » M » f > 'T C D
\CD N O YK e c rH KM en iK x e e a .pA A o iM a>N
o y K S K A - e i c e N
M y ivip, U «K i f f d j -
ßovhij dnCcav,
Keù i» iJ'it uk ïfw,
Keu th ' KetdtJ'(£' Kottffî «
* bitLiiny.
P R O L E G. UI.
De lingua Hebraic» cm arniquitate, conferVatiene, mtatione, praßanti* & ufu. htmjemâ ÿm^
^ ---------— 1------------ eins ckaratteribus gy punttts yocalthts.
. ■ • A.H^unt Crnttntut 2. Nan ab Heber o, fed 'TUI, a trajidendo, Abraham us primo diBus Htbrr\
. Dt lingua Hebraica. vari£ f eHtentia. 4. Pro anti quit ate Hebraica argumentum pracipuum a nminibus hominum & P
3# * / wp 6. Idem ex vetuftit genttum & populorym nominibus probatur. 7- ExGc*\
rnm H tbr.it fb *»? "• 5- „ £ £ K„,U4 m «mtu gtx ttt. 9. E x ijx t f t r im t & fitxfltcttxtt. 10. E x xcixixt 3j
n h .m D m .m : J E x \m x i . t x f t r i M ltr xm ccxftxfx. i z . A i .rg xm m t. cmtrxri. rtfftxdnx r. 13. N m t f tM i t m M
t r .g r .m m .t t , & cx E ■ • ‘ f u i f t c**> C h . . . . c . f in t Ehxxicix. 14. H it f r t tu u r t x n tm m h ts f r t ,m s btmixx»J
g u m c m c ta ldx jgt v i l S j r w t . , J tc a tm v tn i j » f x , n t ï r tn t t . 16. E x r tli.m iifirm c x iiP .m c i Mx itxBorts v tttrts. l l M
.r b i.m ,& c , 15. 19 E tr .m explicatie, 20. D t cax fir.u i.x t lin g .. H,braie. N tn per m .m A fjr iam r m . x f f t , cextri Stär
F U .» ■ c tr fb .tj.p u 't tx P«»“ ?- « • g g ^ S g £ ï ï £ ix t s E m . l 25. N te J t t C p t i v i tu m BAjUxicam. 24. T .fi 70. e x t e r n C .J f r |
gtrxxt. 2 '- ß ,cg Z Z r ic x x t ftv tS jr iu tm '. 23\ A x fm x r . fit Btacrxm ix c x lit. r t .L i x g . . b .jx,p r.ßM ,iA . 27.r , r f ,a i , . 28. V t t l tu s jg » »
tu tm m .m tm . x f lM eL4LnJlbxs tklhrxm ftxtcxti.. 30. E tfitx t f u i f t cxm Sutxxruxxn U n i , p t c b .t . r t x . xttq.11 ß c lu . 31 ,£ x B
19. S » « K l S l S n S i P ® » ^ E x t , , , it.ib .tr ,fpmittm-. 34- D ifiiM itxm c h .rM ,r t i x f . S »
troxjmo & E.xftb , 3 . î xM ix c rum ttß im x iu ix ctxtr.ri.rn r ,fpm itt.r . A i .rgm xtx t.m t x menait. A i
& ,rofhxx .m, f j j ctxxm,x,m.m. 35- A . /m x i x t r j T/<„ W „ w. D , Æfr». cU .fi ix m i ,», «• *
J*3 " Æ n ï Z ' E Î À 27 t i t f l j : C .r E f i r . t xxriq.ai l im e ,cfi C c ,, i v iL m m .t x v t r ,,. 38. D t pM tm m v * *
fe rn ,X M t g l m • 7 Virer.m i e lh r . m ttfUmcxi. c tx tr. f . x l i t r .m xm fim u um . 40. A r g .m x t .m cm t r t ter
Z T Î l Z l7 i Z , ‘n Z l M iq .i t f im S .m .r it.x it, qu. , . . a . xtx kahtnt. 4 .. E x , r . x i f . i . t r .m . m m . : ■ M
„ , , — , « » 5 r Z Z Z i t Z S t i l inttr i ,f i t J u itc t, E l i . L tv . & Abtx E u x ,. 4î - £ * T A m .i t , Att n .U ,.xStr>x
ub* exemplar ia f a # J ? ' a a B x Keri & Ketib. 45. E x panBorum vocalium & accentuum numéro, officio ufu, & ftM ,
m tx tit, xtc a, . i -M‘q m c b d ï . s î r . * c . 7 É x Hiirtxjxtt, Origmt, .l i i fq ,, . x tlq .it P.tr,but. 48. E x .lû t
O ^L a h b u s X^ lA r lum £ um primum propunBorum antiquitate, quod omnes lingua confiant ex t onfonantibus & vocaUbm, fropomtur \
. / r T î T l ^ - 1% M f Z jxxEitt, rtfpoxittxr. | P t t r t i i l , qmti S c r i ,t .r . f tx fx t ix c tr t.t & , b f i .r . t rM t x r rtfftx i« « '
i t j f c lm , & txcMttuMxt t t i , jm , , ß a .i.t.r u t x T x lm .it. S4- M ƒ «> « ” ' * x ttit Mxftrttbtctt. 55- ^ «»»■ « W M
S M H i» T t m , l . , f « , . x a i t f x i f t . D t ytrbit Domixi. M ,„ h . .8. » f » U r ~ « « » » .« »
fenfu : nihili effe tu hac caufa. ______________________ _________________________ _______ ___________-— "
I . Q
habet
* L u , I p ro fe â ,. Primo, multj func viri d o â i4 ,u U b Hebcro Semi
• •- nrinin* «In» fnnf fentcntiT quarum utraque maßnos I quafi Abrahxos, dudum ezplofa eft, ut ab ignorantia lingux Hebr
I fR O L E G . III. De Lingua Hebraica, ejus antiquitate. isre.
Ufpluxadi nepote, filio Sale, Hebracos diftos elfe volunt : nam ab
h a y facile deaucitur nomen patronymicum Hanc fcntendam tu-
Lntur in ter feteres, Jofeph. Anciq. JC i . c. 6. Eufcb. Prxp. Evang. h
L c. 2. S. Auguft. de C iv . lib. 16. c. j . & h 18. c. 39, Eucherius
in G en. 1.2 . c. 79 Inter rccenuores, Calvinus in Gen. 10. 2 1 . Pe-
jerius in Gen. Merceru^, Auguttinus Sccuchus in G en. 14. Genebr. C b ro-
pol. L 1. P- 23- Francif. Junius , orac. de ling. Heb. Cornel, a bap.
tum aliis* Inter Rabbinos, A ben Ezr. ad Exod. 1 . 1 6 . Kimchi, rad. V103t<
Abarbenel in Legem, f. 5 1 . & alii. Secunda fencentia eft eorum, qui
jioc nome® deducuot a verba “'RV tranfire, vel trajicere. Abraham enim
Uitnoa Chananaisdieebarur H a a , quafi, tranfitor. Gen. 14 .1 3 . quia de
Lgione trans Eupbratem, ubipsiushabitaverat, in Chanaan venerac. Sic
j>aul. Burgenf. in Match. 21. addit. 2. Hebraus vacatur, id efi, Tram-
pivialis, at, VItramontani,Tra»falpini, Tranfmarini, &c. Per Fluviunv
Lroabfolute politum in Scriptura , Euphrates intelligicur, unde verba
lila Exod» 23. 31. A deferto ufque ad Eluvium , reddunt 70. A defer to,
pfquc ad Eluvium magnum Eupbratem. Ad hoc vero etymon proban-
dum, producunt verba Scripturafi Jof. 24. 2. 3. & v. 14. 5b?U|p
In transfluvtvm babitaverunt patres veftri a fecuto, Terah pater Abrabami,
& pater Nachoris : & firvierunt diis alienis. Et accepit patrem veftrum
Abrabamum de transfluvtum, & deduxit- cum in univerfam
terram Chanaan. Qujbus verbis explicatur texcus G en. 14. 13. de ^ -
\rm Hebrao,per Abraham transfiuvtalem. Vide 2 Sam. 10.16 .& 1 Chron.
J j9 . 16. ubi eadem verba eodem fenfu ufurpantur. Sic reddunt 70 In-
[terpretes verba Gen. 14 13. dviyyetKoif ^Aßp*p mpijn, nunciave-
\m t Abram tranfitori, vel tranfluviali. Nec multoaliter Aquila. Chald.
fcaraph. nuntiavit Abraha HbÖZiy ultra, id eft, qui venerat ultra flu-
bium. Nam licet in Bibliis llcgiis Lacine reddatur, Hebrao : tarnen ,
btltra fignlficare, ex aliorum’ locorum- collacione liquet, ut Jof. 2., 10.
Be Joh. 18. 1 . ubi redditur ultra. In hanc fententiam defeendunt plu-
Brimi, turn veterum, turn recentiorum •, Hebraica lingua peritia infignes-
inter H cbraos, plurimi ex Rabbinis, inquit Genebr. C hron. 1. 1 . A z a t^
H. 3. Meor enajim. R. Salom. G en. 10. 21. R . Mofes Bar Nachman/
In Comment, ad finem fed. T“U R . Bcchai in Exod. 1. aliique inBe-
fcfchic. Rabba. fed . 4 1 . Aben Ezra in Ex. 2 1 . dubitat. Inter fcriptorcs
fchriftianos veteres, Afrkanus & Eufeb. Chronol. 1. 1. Origen, in
Kum.Homil. 19 . & Horn. 35. in Gen. & in Matth, c. 5. Hieronym. £f. 19.
18. & in Ezek. 7 . Chryfoft. Horn. 3 5. m G en. & Horn, de nomine A braham.
Theodor, in G en. q. 60. Inter recentiores Capnio de rerbo mi-
fifico,!. 3. Paulus Burg, lococit.Eftius in 2 C o r . 12 .22 . Ribera in Jon.
I. 9. Ar. Mont, in Chanaan c. 9. Jof. Seal, epift. ad T omp f & ad
Kbcrtum. Munftcrus P raf. in Gram. Chald. J.SeldenusdcdiisSyrisl. 1.
[. 2. Lud. C apell. Chronol. Sacra, p. i i o . & , uc alios prxteream, magna
11a Belgii lumina, Nobilifs. Grotiusin G en. 14. & Gerh. Job. Voflius
le Jdololatr. 1. 3.C. 44.
I 2. Rationes vero valida pro hac fententia militant. Diftabat Abra-
lamus ab Hebero fexta generatione ; & tarnen nullus eorum , qui de
lirpe Heber fiiic, didus eft Hebraus ante Abrahamum .• necipfc Abra-
lamus, nifi poft tranlitum fluvii. C u r vero denominatus eilet ab He-
e ro , qui to t gradibus ab ipfo remotus e ra t, & de quo nil fipgulare
egimus; potius quam a Pacre, vel alio progenicorum, nulla ratio ido-
lea redditur. Si vero ab origine fiirpis nomcn eflec deducendum, po-
ius a Semo, cui ipfe Heber pronepos erat, quam ab alio, ducerctur. Nec
acio ulla probabilis reddi poteft, cur Heberi filii & nepotes, ipfi pro-
^miores, quam Abraham, non dicerencur Hcbrxi, fi ah Hebero deduci-
lus. Si vero a tranfeundo, ratio evidens fc offe r t, quia feil, folus
ibrahamus cum familia fua fluvium trajiciebat, & in terra Chanaan
abitabar, reliquis Heberi pofteris tra.nsfluvium manentibus. D e in , li-
uet incolas terras Chanaan, qui primo hoc nomine Abrahamum appel-
irunt, fu t plerique exiftimant,) refpexifle ejus trajedionem; qua cum
jumerofa familia in ter ipfos venerat, & quafi princeps ab iis habitus
V : (erac enim hoc in ipforum oculis, & omnibus notum,) non vero
leberum, quem ignorarunt, & de quo fortafle non audierant. Nec
lulturn urget, quod adfcrunc alterius fententix patroni, ex Gen. 10.
§3»ubi ante recenfionem brogeniei Semi, dicitur, quod hie futrit pa-
| omniumfiliorum Heber t ubi per filios Heberi, inteliigi volunt He-
p o s j ut per filios Ifrael, Ifraelitas. Sed fi h xc verba ad ipfum Heberum
Ifcrantur, hxc pra?fatur Mofes, quia Heberi filii poftcrique plenius re-
pifentur, quam eorum qui ante eum ex Semo prodierunc .- nam ad
J ttam generationem cos aeducir- at Aram, Arphaxad, & Sale filios tan-
ffn nominat, de ipforum pofteris prorfus filet. PolTunt tarnen hjee
p b a fignificare, Setnum fuiffe patrem omnium transfluvianorum. Nam
F 1 Pnus recenfuiflet Japheti & Chanaanis progeniem, quarum ilia
t : ,n‘Ulis aliifque Europe partibus fedes habuit, hsrc vero in terra C h a -
pan aliifque locis cis fjuyium; ad Semi progeniem tranfiens, hax primo
^ f a t ü r , ad denotap,dum ipfius pofteros fedes habuilse transfluvialcs
r ulCra Euphratem : adeo ut ipfe fit pater omnium, qui erant trans En-
P P P Objiciunc etiam, linguam primam five H ebrxam, una cumvc-
. ^ei cultu, in Heberi domo & familia fervatam fuiffe j ipfumque He-
F unjj» ‘IP* Abrahamo fup?rfuic, Abrahamum linguam fandam docu-
f 1 ^ ad pofteros inftar peculii fkeri tranfmififfe. Sed hxc magna ex
W gratis dicuntur. Nufquam enim in Scriptura legitur, Abrahamum
^*omo Heberi educatpm, nec apud Heberum folum linguam Hebrai-
p rem?nfiffe : cum certum videtur, apud Chananxos linguam ean-
fu in ufu fuiffe, u te x nomiflibus regionis, urbium, oppidorum,mon-
hominum &x. conftat : qux omnia font mere Hebraica. Nec
1 an poteft, in unica Heberi familia verum Dei cultum remanfiflCj
| lpl.um ^ur0 reliquis in xdificatione turris non confpiraffe j vel omnes
P nu pofteros Jdololatr as fuiffe & maledidos : cum Scriptura con-
affirmet. Dicitur enim J o f 24. patres Ifrielitarum , an-
r ü 1 ^ ° ra“ am exivit e Chaldaea, deos alienos coluiffe: & in ter-
Chanaan erat Melchifedec facerdos De i altifftmi, qui Abrahamo be-
nxit j & Oraculum publicum, quod confuluit Rebecca de geminis in
||uterö. Aliud objicit vir d odus , quod tranfitus fluvii non erat a d io
’ita infignis vel memorabilia, ut inde nomen genti f a n d x , Dei ipfius
peculio, apud omnes perpetuo duraturum imponeretur. A t certe adio
infignis erat hie tranfitus, & illuftre Abrahami fidei argumentum, cxi-
re e patria & cogna tione, & domo paterna, & in alien am terrain Dei
juffu peregrinari. Certe h x c ad io tantopere Deo placuit, ut ipfam ter-
ram in qua peregrinates e ra t, pofteris fuis dâturum in hxreditatem
Deus fe juramento obftrinxit ; & infignem illam benedidionem promi-
fit, Gen. 12 . I , 2, 3. quod in' ipfo omnes cognationes terra benedice-
rentur. Multo aliter de hac migratione fentic divinus audo r Epift. ad
Heb rxos, Heb. 1 1 . 8. dum fidem Abrahami inde miris praeconiis tele-
brat. Scntentiam kaque pofteriorem multo probabiliorem exiftima-
mus. Si quis tarnen p orro objiciatj omnes Abrahami pofteros, non d idos
Hebræos, licet omnes transfluvialcs effènt, fed tantum lfa a c i& Jacobi
progeniem j non Ifmaeficas aliofque, qui ex Abrahamo etiam profa-
piamducunt .• djeo, eandem objedionem facere contra priorerr. fententiam:
nam nec omnes Heberi pofuxi vocabamur Hcbraci, qui tarnen plûtes
crane quam Abrahami. Dico naque, licec ad omnes, qui cum A brahamo
trajiciebanc, hoc nometi primo pertinebat : manfit tarnen penes
folam Abrahami fandam poitencatem, & fobolem Segicimam ipfius, &
Ifaaci & Jacobi, non apud limaelis & Efavi pofteros, qui fe cum inco-
lis terrx & Idololatris mifcentes, nomen , diftindionis fignuin, amife-
runt : Sandum vero fernen quia a prophanis gentibus feparatum vixit,
nomen Hebrxorum five Tranßtorum minuit. Sic noir.en, quod primo
pluribus commune erat, folis Iffaelitis poftea proprium eft fadum. No-
tandum etiam, quod ficut Hebrafi non dicebantur ante Abraliamum,
fic nec Ifraelitae, antequam Jacobo Ifraelis nomen a Deo impofitum
effet-, nec Judari ante defedionem decern tribuum a Rehoboamo : unde
qui tribut R e g ix , feil. Judx, adhxferunc, Judxi poftea did i func :
& hoc nomine deinceps frequentius, quam alio, compellantür. Lingua vero
Hebraica poft Captivitacem ica dida eft ab Helleniftis Judxis, qui G rx -
ca utebantur, ut hoc modo a reliquis Judxis diftinguerentur. '
3. Quod ad antiquicatcm hujus lingux attinec, func qui Chaldaicam
prxferunc, ut inter patres Theodoretus natione Sy rus, Sc varia eruditi-
one clarus j inter recentiores Maronicx de monte Libano : quorum argumenta
non contemncnda profère Georg. A mira , vir hujus lingux
peritiffimus, in Prxf. ad Grammaticam luam Syram •, & port ilium,
Myricxus in Prxf. ad Grammaticam fuam Chaldaicam. Erpenius etiam O -
rat. de lingua Hebr. ait, adhue fub judice litem ejfe. Cumque primi homines
in Oriente creati fuerint, ibique humanum genus multiplicari cce-
ptum, idque in ilia Orientis p a r te , qux Affyria dicitur, ubi Hebraica
& Chaldaica in ufu olim fuerint ; neceffe e f t , ut harum alcera lingua-
rum prima & antiquiffima fit. GorQpii vero Becani Paradoxon , qui
linguam Cimbricam five Flandricam primam fuiffe contendic, (cum ab
omnibus dodis rifu cxcipiatur ; & ipfe potius ad ingenii oftentationem,
quam quod ita crederet hoc feripferit,) nolo arguments feriis confode-
re. Clariff. Grotius fentic, primam linguam nullibi extare, fed in con-
fiifione periiffe j ejus tarnen reliquias in omnibus hnguis extare ; qux fententia
una cum illa Syrörum iifdem argumentis expugnatur.
4. Pro Hebraica prxçipuum & maximi ponderis argumentum peticur
a nominibus, primis hominibus , locifque q u x in hiftoria facra ha-
bencur, ab initio mundi ufque ad difperfionem Babylonicam, impofitis.:
quorum ratio redditur in cextu facro ex radicibus Hebraicis. Cum eniip
iifa nomina eadem maneantfine ulla mutatione, talisvero ipforum de-
rivatio in alia lingua non habeatur, nec haberi poffit, nifi in Hebraica ; ne-
ceflario fequitur, hanc linguam omnium primam fuiffe. E multis pauca
proferam. Adam fic didus eft, . quia ex n Q T S id eft, terra faBtts 1
efi. Gen. 2, 7. Eva rn iH , a r T 1?! vivere, quia fa it mater omnium v i- j
ventium. G en .3 .2©. Kain TP ab acquirendo,quiz dixit E v a ,1D,2p aCquifivi I
virum a T)»mino. Gen. 4. 1. H© Seth a ponendo, quia dixit mater, H P J
reptfuit mihi Deus fernen aliud pro Abele, quem occidit Cain. Gen. 4. 25. j
Henoch T ^ n a dediçando, quia natus eft, cura dedicata effet urbs quam
Cain xdificavit. Peleg, divifio, quia in diebus ejus r“ U/S3 divifa I
efi terra, G en. 10. 25. Noah FIJ confolator, a verbo Q H 3 ab jedo j
Mem, qnia dixit Lamèch, Confolabitur n»s ab opere nofirt. G en. 5. 29.
fic ntÖSt Ifeha, mulier, quia ©’S ü tx viro defumpta efi. Sic hortus Eden
m ßgnificat locum voluptatü, Terra *1^3 terrant exilii, quia Ca in ibi exu-
lavit, Babel '33 confufionem, quia ibi linguarum erat divifio. Multa ta- J
lia proferri poffunt, hxc vero fufficiunr. Adfert etiam hoc jirgumen-
tum G eo rg. A m i r i , ut ex nominum eorundem etymis Chaldaicis idem
probet. Nec neganaum e ft, ob affinitatem linguarum, multas voejäs
Chaldaice & Hebraice eafdem e f f e u n d e & eadem ratio derivândi. Sed
licet hoc ita fit in quibufdam, non tarnen in omnibus, fed in multis
ipfis aqua h xret. Kain, Peleg, aliaque quxdam, licet cÜverfam habeant flc.
xionem, ejufdem tarnen func originis in utrifque Unguis.' fed in pluri.
mis aliis périt Etymologia Hebraica. Mulier Hebraiçe dicitur, &
ab viro deducitur : at Chaldaice, mulier KTW Itta, vel WITTS di-
citqr : v ir vero T33 gevar, vel H jO Baal, inter qux nulla cognatio,
nulla fitniliÇudo. Chaldaice quoque CD1 S primus homo dicitur, fed in
ifla lingua non extat rnO T S Adamabt terra, Unde dcrivarl p o f f i t fed
pro terra, habent S j n s a quo vox Adam derivari nequit. Habent Hfl?
Seth npmen p roprium, fed pro TTtÜ Scheth repofuit, habent ^ pofuit,
etymologia percuta. Idem in aliis linguis obfervare licet. Homo qtfi-
dem ab humo dicitur apud La tinos, ut Adam ab Adamah : fed apud
Grxcos «»dp vel irflja»r®- non poteft ex yä terra, derivari. Unde apud
LXX. pro Adam ponunt, 2y9pu *& , pro yn, terra, etymologia ämiffa,
pro Hin habent * J « , at pro TPrt f fy/Jay viventtum, pro T’p habent'
K«ur, at pro ’TV3p dicunt hflneapny' Idem eft obfervare in Seth, Pha-
leg, &ç.
5. Ut vim hu jus argumenti éludant, refpondent quidam > inter quos
C i . Grotius in Genef. 1 1 . & in notis ad lib. 1. de verit&te Relig.
Ghriftianjif