©r. L in g u a r um n a tu r a , o rigin ey & c .
Ciceronls, Plinii, &c. turn, hodierna corrupts -ex Gothorum aliorurd
que Bàrbarorum irruptione, ut Italica, Hifpanica, Gallica, &CJ
4. Teutonica five Germanica, unde Germamca communis, Helvetica Teu.1
itonicae prifcæ proxima, Suevica, Weftphalica, Auftriaca, Belgica pçr'
Flandriam, Brabantiam, Bacaviam, aliafque regionesdiffeminata; & Cirrî.
brica, fub qua Danicam, Suedicam, Norwegicam, Anglicam, Gothicam
numerant. 5. Sclavonica five Illyrica, longe per Europam & Afiam fe
extendens ; fub qua Dalmatica, Mofcovitica, Vandalica, Croatica, Bo.I
hemica, Polonica, Lichuanica, aliæque ejus quafi dialeAi. Glfnerus in
Mithridate fexaginta nationes enumerat, quae hac lingua utuntùr, cap.!
2. p. 62. 6. Tartarica, q u i longe per feptentrionem vagaour, adj
quam multas Europæorum & Afiaticorum lingiias antiquae referenda?, ||-
Boxhornio credendum; ut antiqua Gallica, &. Britannica, cujus reliquia:[
adhuc in VVallia manenr, Hifpanica antiqua, Turcica &c. 7 . Addunti
quidam Chincnfem, ab omnibus totius orbis difcriminatam^ turn yocabu-
lis, quæ omnia pionofyllaba$ turn charaAeribus, qui non literas vel vo-|
ces articula tas Alphabet!, ut in reliquis mundi parti bus, fed res ipfàs
menti r e p ræ f e n t a n tunde illorum numerus a quibufdanr fupiH centuml
millia extcnditur. Lingua vero hac licet hodie in varias divila fir, itaj
ut unius provinciæ incolae alios non intelligant: communibus tamen u.
tuntur omnes charaAeribus, quos (utpote a rebus ipfis defumptosjj
omnes legere & inteiligere pofsunr, etiam ea quæ lingua fibi ignota fcri.l
pta funt. Cumque ipli literarum five charafterum fuorurn ufum pro*
pe Diluvium ex certis & indubitatis ipforum monumentis & niftoriisi,
deducant, (omnes enim mortales, folis exçeptis Judaeis, Hiftoriae gentiill
fuæ certitudine' & antiquitate fuperant-,) & .vix ullam cum aliis nacio-1
nibus, vel 'linguæ vel morum mixturam habeant, ut qui ex fundamen-
tali & antiqua lege, de exteris in regnum non admittendis, omnes fere
cum exteris commercium obftiriate rejiçiunt, ipforum linguam unam es
primævis fuifse, quæ in clade Bàbylonica exorta hodie confervatur, veri-
fimile videtur.
15. Ut verb omnia fublunariain perpetuo fluxu funt, fie nulla mutati-j
oni magis obnoxiafunt quam linguæ. Errant enim, utTcribit Lipfius epilt l
44. Gent. 3. ad Belgas, qui in re inftabili maxime, ftabilitatem quz<|
runt: quam tamen allquam a literis dari faretur, Vna fideli return «J
ftodia. Nam quod Hebræa, Græca, Latina perfeverant,çft a libris & literis:
in quibus tamen infignem mutationem temporum viciffitudines inj
vexifse, turn in verborum flexione, pronunciatione, fignifîcatione; tu
in charaAerum figura & connexionc, facile.advertet, qui antiqqa MS
præfertim quæ mille abhinc annis confcripta fu n t , cum iifdem libris
nuper fcriptis vel impreffis contulerit. Hoc in linguis primarily facile;
c e rn im u s .Q u a n tum diminuais fit priftinus linguæ • Hebraicæ nitor.
vel inde liquet, quod per 7 0 annprum captivitatem ita cum Chaldaici
commixta f it , ut vernacula ampfius poft reditum non fiierit-, fed per
vocabulorum Chaldaicorum mixturam, & eorum ad Chaldaifmum inflc-l
xionem in Aramæam degeneraverit: unde nullibi nifi in libris Vet.Teft. pu-
ra & primogenia Hebraica reperiatur. Poftquam vero Græcis & Ro.
manis fervierunt Judæi, & in varias terras difperfi vel abduAi funt,
omnium fere lingua rum vocabulis exoticis corruptam & interpolatam
efse Hebræam tellatur chaos illud linguæ Rabbinicæ, & inprimis opus
Talmudicum, cujus ftylus horridus, monftrofus, & ex omnium fere lin-l
guarum vocihus commiftus eft; ut de co feripfit vir doAus in ejus le-
Aione multum verfatus.
16. Quod de Hebræa diximus, etiam de Græca affirmarî poteft; mul-J
turn a priftina puritate deflexifse, & barbariem hodie induifse .y , adeo
ut Liturgias Bafilii & Chryfoft. quæ in Ecclefiis publice leguntur, vul-j
gus non intelligat ; ut née vulgarem Græcam doAi, qui antiquam cal-
lent. Quantum feriptio Græca antiqua ab hodierna différa^ oftendunt
antiquifs. MS.S. ut Callimachi carmina, quæ deferipfit Angel. Polir, cap.
80. & MS. noftrum Alexandrinum vetfionis Græcæ o', literis unci-l
alibus deferiptum ab hodiernis figura multum diferepantibus; idque fincU
ul la vocabulorum diliinAione, vel fpirimum & accentuum notis; de quo!
pofiea plura fuo loco. Obfervat etiam doAiff. nofter Breerwoodus ei
C ru fio& aliis, non tantum ex alienarum diAionum mixtura, fed & in
vocibus nativis Sc maxime propriis mutationem faAam efse; & in libris
Cédreni, Nicætæ, aliorumque Græcorum DoAorum, longe ante Turca-
rum invafionem barbariei veftigia multa reperiri. -Hoc vero non «
Gothorum inundatione profluxit, ut qui moram in Græcia non tra-
xerunt ^ nec in unum populum cum Græcis coalucre : fed partim ex
rerum dmnium viciffitudine, quam tempus edax rerum in linguis omnibus
efficit, fenfim non fubito mutationem inferendo; partim ex tranflatio*
ne fedis Imperii, quæ multa vocabula Romana in Græciam invexit; maxime
vero ex ipfa Græcorum incuria, & affeAationc, diAiones depot*
tando, confundendo, vocales & diphthongos aliter pronunciando, & a<H
centus a fyllabis propriis transferendo.
17 . Latinam vero idem fatum fubiifse, liquet ex Quintil. Inftit. I.i.
c. 6. qui Saliorum verfus a Numa compofitos memorat, a facerdoribusj
vix intelleAos: Leges etiam 12 .Tabularum, quas collegit Fulvius- Urli*
nus, & propriis verbis Decemvirum ac Regum a quibus fàAæ, public*
vit, quantum Latinus ferrao recentior ab antiqua- deflexerit, plane de*
monurant. 1 Polybius Hift. 1. 3. teftatur, articulos feederis inter Ro-I
manos & Carthaginenfes, quod paulo poft Regum expulfionem 6*
Aum eft , vix intelligi potuifse a doAis fm feculi, etiam'antiquin*
turn ftudiofis r quod tamen feedus vix ante 350 annos fàAum erat.
Hodie etiam videre licet Romæ çolumnani roftratam in Capitolio, ipl
ædibus Confervatorum, a roftris navium, quibus ornata confpicitur, di*|
A am , memoriae Drufilli Gonfulis Romani dicatam, qui primo bcllo
Punico viAoriam navalem contra'Carthaginenfes reportavit, non uNI
tra 150 annos ante Cicerpnis tempéra, cum maxime floruit lingua
Latina; cujus verba, quæ legi poterant, ita exprimUntur, multum
a Ciceronianis diferepanria-, ut ex utrorumque collatione p atet,qu ï*
pud Breerwoodum ita habentur.
■ p t D i
M i l ■ I t
filios præter eos qui—in textu facro nominantur. Hoc enim ab ipfo
gratis dictum-eftf & licet verifimile fit patres multo plures habutfsè films,
quaqi quorum no.mina habemus in Genefi: hoc ramen ab hujus
. fententiæ patronis affirmari noù poteft, qui ex patrum & filiorum nominibus
quæ in textu habentur, inferunt totidem fuiffe linguas & genres,
nec plures nec pauciores: Si vero fccundum filios, quorum nomina
non naemorantur, linguarum numerum colligere velint, rem plane in-
ccrtam faciunt ; quum illorum ■ numerus nobi9 omnino incertus fit.
3. Probabile eft Phalegi majores, Arphaxad, Sale, & Heber, non con-
fpirafse cum reliquis in turris exftructione, (maxime Heber, in cujus fa-
miliâ pterique linguam primam cum vera religione manfifse credunt:)
unde nec pcenæ de linguæ mutatione obnoxii erant. - 4. Multi, qui
pro familiarum capitibus nominantur, eundem,non diverfum fermonem
habuerejfcil. Chanaanis hlii plcrique,qui terram Chanaan habitarunt.- quorum
lingua eadem erat cum Hebræa, vel dialeAo tantum ab ca difere-
pabat, ut alibi probabitur.- omnia enim locorum nomina funt mere Hebraica..
Præterea, fi trçs Noe liberos addamus, erunt plures quam j
72 . nifi cum Saliano fingere liceat, ipfos plures habuifTe lingua s, pri- |
mævam, fcil. quam a patre didicerunt, & aliam per quam pofteros in- :
ftruere & falutaria monita ipfis dare poterant, ut cum ipfo fentit Tor-
.nicllus. Dcnique, quod obfervat Brochartus, in Græcia eandem linguam
habuere Javan & Elifà 5 in Ægypto Mifraim & Patrafius, incolæ
Thebaidos-, in Aramæa Aram & Hus, Syriæ incolae; in Arabia cum Je-
Aanæis fere omnes filii Ghus, & c. Unde v ix triginta linguas, bis o-
innibus decurtatis, relinquit. Ex his vero necefsario conduditur, multo
pauciores fuifse linguas Originarias, quam vulgus exiftimat; cum hodie-
que paucæ iftiufmodi reperiantur, plerifque fere ex mixtione ortis. Satis
erat Deo tantam mutationem induxifse, ut non pofsent fe mutuo
inteiligere, nec in ædificio progtedi. Nec Mofi propofituin fuit, fin-
gulas gentes & totius prbis linguas enumerare ; fed præcipuas, maxime
quæ Judæis proximæ erant; in quorum gratiam fcriplit. Idcirco, notante
Junio, gentem Chanaanis minütim & accurate deferipfit; finefque ejus an-
guiti accurate explicantur, quia ipforum terram Ifraelitæ erant pofsef-
furi; gentes vero alias licet maximas, vel plane reticuit, vel unico ver-
bo defignavit. Verba vero Mofis, G en. 10. 31 . IJH funt filii Semi;
.vel Cbami, fccundum cognationes & linguas fuas, hoc tantum volunt,
populos & familias hafce ab illis prognatas else, linguasque varias ha-
buifse ; non tamen fingulis prôpriam' & a reliquis diverfam fuilse.- ut
cum Efth. 8. 9. dicitur, Ahafueri regulos ad 120 provincias literas
fcripfifie, fccundum ferifturam & linguam cujufque provincial hoc tantum
colligi poteft, varias fuifse provinciarum linguas, variofque modos
feribendi, non vero fingulis provinciis linguam & feripturam propri-
*am. Nec ex loco Deutcr. Quod Detu confiituerat terminas gentium
juxta numerum Angelorum, ut eft in Grarco, vel filiorum Ifrael, juxta
Hebræum, colligitur certus numerus populorum 70 vel 72 , cum incertus
omnino nobis fit Angelorum numerus, .& de numéro filiorum Israelis
difputemr; lcd vel, fecundum Græcos, Deura regiones & ôrbis
régna per Angelos miniftros gubernare,ut ex Daniele multi colligunt-
vel,' fecundum Hebræum textum, Deum cum teirram inter populos dfi-
tribueret, tantam terrarum partem filiis Ifraelis refervafse, quantam i-
pforum habitation! commodam futuram noverit, ut optime exponit D .
Brochartus. Quæ verd de 70 difeipulis, & 70. Angelorum Cniliadibus
&c. a quibufdam adferuntur, cum meræ fint conjeAüræ, & nullam
probandi vim habeant, refponfione feria-non egent.
13. Linguarum primarum numerum certo definiri non poffe proba- -
vimus .* magis vero incertum efse. earum numerum, quæ a primis ortæ
funt, linguarum mixtura, & mutatio. quæ quotidie fir, plane oftendunt.
Narrat Plinius Mithridatem regepi Ponti viginti duabus linguis locu-
tum else, fine interprète, quot fcilicet populis ipfe imperabat. Multarum
linguarum homines ad bellum Trojanum conflüxifse, prodidit Homerus
Iliad 4. Golchorum emporium* urbem Diofcuriam, quæ nunc deferta
eft, olim adeo ckranr fuilse teftatur Timoftoçles, ut in earn trecentæ
natiohes negotiorum caufa, quæ linguis diffimilibus uterentur, conflu-
xe r in t: pollea vero per 120 interprètes negotia ibi gefta, narrat Plinius
libi 6. cap. 5. Si tôt linguæ fuerint nationum quæ huic urbi e-
rant vkinæ, quot putemus efse in totius orbis regionibus ? 1 Enumerat
quidam linguas in univerfum quadringentas; fed multas prorfus omit-
tit s & multas, quæ dialeAo tantum diferepant, pro diverfis linguis po-
nit. Multas quotidie novas oriri,obfervatGoropiusBecanuslib. 1. Hcr-
math. quæ antehac non extiterunt.. In Europa fola, minima orbis parte,
quamplurimæ exortæ: Græcia tota cum fuis infulis, Hifpania, G allia,
Britannia, Italia, cum infulis adjacentibus, novis linguis utuntur, poft
divifum imperium Romanum, ex priorum mixtione vel comiptela, Vel
âliis de caufis enatis. Variæ etiam reliant gentes adhuc incognitæ,
præter plurimas, quæ quotidie de novo deteguntur,antiquis penitus ig-
n o tæ , quæ linguis tantum in ter fe diftant, quantum .uterque polus.
Quot funt in orbe Atlantieo &, apud Hyperboreos, quis nobis expli-
caÈit? quot in terra Auftrali incognita, aliifque terris nondum explora-
tis, qùis vel divinare audet? Condudam itaque verbis ejufdem Becani, '
E t f i quot lingua olim fuerint, vel hodie extant , quidam définire au-
dcant •, nemini tamen liquere puto , adeoque non magnopere nofira in-
14. Quædam tamen inter linguas nobis cognitas quafi Cardinales,
e quibus multæ aliæ pullularunt, a dqAis recenfentur. 1 Hebræa, unde
Çhaldaica five Syriaca, Chanaanitica, Punica, Arabica, (quæ hodie o-
mnium latiffime per orbem propagata eft, ) Armena, Æthiopiça, .& ex
parte Perfic*. 2. Græca, cum variis ejus dialeAis , tam quin-
que vulgo notis» quam aliis plurimis: quæ perdiverfaS urbes eentefque
Græciæ finitimas, & per varias, ubi Græcorum imperium vigebat, .nationes
extenfa, cum aliis mixta jiovas linguas produxit, ut Ægyptiacam
.hôdiernam, quæ maxima ex parte ex Græca & antiqua Ægyptiaca e:
nata eft. .3, Latina, fub qua turn antiqua & hodie obloleta yolfcoriim,
.Samnitum, Hetrufcorum, .See; turn quæ perfcAa erat tempore Cælaris,
P r o l e g . I . î)e Ltngtntruiti n u tu m , o r igin e, & c .
Fxemit. Leciones. Maciftratos. Caftreis. Exfeciont.,
JExmit. le rim s. mAgiftrAtw. caftrk. j i fu g im .
pugnandit. Cepet. Inque navibos. Maria- Confol.
Pugnando. cepit. - Inque navihm. Mari. ConfuL
Primos. ornavit. Navibos. Clafeis. Pcenicas. Sumas.
Primus, ornavit. navihus. claffes. Punicas. fummas..
Cartacinenfes. D iAatored. Alcod. focias. Trirefmos.
I Carthaginenfes. Dittatori. Alto, fociis. Triremes.
iNavefe. Captom. Numei. Navaled.. Praided. poplo &c.
[Naves. Captum. Nummi. Navali. : prada. populo dre.
iHic videmus literas fibi invicem commutari; c .pro g poni, e pro i,
io pro u , interdum pro e, d ad finem diAionum adjici, &c.
jjn Jacobi Lauri îibro diAo, Antiqua urbis fplendor, plenius delcribitur
fifta inferiptio, una cum vera columnæ’ figura, Infcriptio vero talis eft,
[quam ad verbum^defcripfimus.
1 Duillio M . ’’ F. M. N . Gonfol. * ' * ’ ’ ‘ .* ‘
• • * ,* * •. * ' Segefta opidori. * • * ' * * ’ ' ’
loBSIDlONED. EXEMET. LEGlONES. RGMANa s periculo.
Im AXIMOSQUE. MAGISTRATOS. Liberavit. Civium,
in novera. CASTREIS. EXFOCEVNT. MARCELLam urbem. K
puNANDO. CEPET. ENQUE. EODEM. MAGlftratum.
[REM NAVIBOS. MAR1D. CONSOL. PRIMOS. Geflit.
CLASSESQUE. NAVALES. PRIMOS. O R N A V E T . PALmaa
CUMQUE. EISr NAVEBOS. CLASSE1S. POENICAS. OMnes.
[SUMAS. COPEAS. C ARTAGJNENS1S. PRæfente hannibale.
b lC T A T Q R E D . O LOTOM . IN'. A LTO B. M ARID . pugnando cum
quinque. naVEBOS. ET . CUM. SOCIEIS. SEPJE. REMEM. -
SircmosQUR TRIREMOSQJ1E. NAVEIS. X. CEPIT.
puroM. CA PTOM . PREDA. NVMET. • • . • • • • •
adeo QUE. NAVALED. PREDAD; POPLONiolos. donavit.
CARTHAGINEN SI -• * * • N 1 • • * NVOS L • ...............
. . . . ET. . . . . . . . . ^ . - c a p t .
baufas vero tant« mutationis, quæ paulo poftquam lingua Latina ad
fjut pervenit, accidit-j refert vir. DoAifs. partim ad fervorum mul-
jtitudinem, qui civium Romanorum .numerum fuperabant, una cum ad-
[venis innumeris ex omnibus provinciis. confluentibus, qui barbarifmos
multos invexere , telle. Ifidoro Orig. lit . 9. cap. 1 . (ita ut Tertullia-
bus, qui fub Septimio Severo floruit ante’ irruptionem Barbarorum, Romanis
exprobraret, quod linguam patrum fuorum abrenunciafsent;) par-
1 ex linguarum Provincialium curb Romana commixtionej maxime ve-
[to ex Gothorum &c. mixtura, qui fcciilo quarto inftar torrentis ex
Séptentrione in Italiam, aliafque Occidentales Imperii partes irruerunt :
i qua confiifione non potuic non lingua Latina, a puritate fua mul-
im antea deflexa, per tantam Barbarorum illuviem, magnas lordes ]
kontrahere. Quod vero tin doAis linguis evenit, in aliis multo. clari-
us confpicitur; ut in G ermanica,Gallica, Anglica, aliifque, quæ fpacio 300
v el 400 annôrum, tantam fubiérunt mutationetn, ut non nifi longa ob-
(fervatione, diligenti lcrutinio,vel Glofsarii alicujus fubfidio,.monumenta
patnæ antiqua quifquam inteiligere polfit; et fi quis hodie ita loqueretur,
[ut majores noftri ante paucas centurias, rifu exciperetur. VideBefold.
[dénatura populorum, p.49. Trithem. lib. 3. de Polygraphia, in præf,
peaiig. Epift. 228. quæ eft ad Johan. Ifaacum Pontanum. Duretum de
[linguis, p. 825. &c.
| 18. Mutationem hanc linguarum ex triplici caufa fieri docef Joh.
[Bodinûs in methodo Hift. cjip. 9. Una eft in ipfo decurfu temporum;
quibus non modo linguæ, fed res omnes immutantur. Altera eft colo-
[niarum & populorum confufio; Argumenro fit Italia & Græcia, quæ tôt
Heculis puritatem fermonis tenuerunt; hodie tamen tanta mutatio con-J
fecuta eft, ut nec Latina, nec Attica, ubi'nunc funt‘ , unquam extitifse
videantur. Poftrema caufa in ' ipfa regionis natura verfatur.. ' Câufas
has generales, ad quas reliquæ quodam modo reduci poterunt, libet
paulo larius diducere. Primo, ut omnium rerum eft vicilficudo ; fie &
Ünguanim. Mutantùr (ut ait Trifhemius) homines, variantur & mores;
inutantur animi, variantur & veftes; linguarum alteratur fimplicitas, &
prifea idioniatum proprietasi Hominum* eninv ingénia, verba ufitata
î>ertæfa,ut cibum,(quem, fi femper idem fuerit,ftomacbus fellidic,) nova
& varia appétit ; & cum fermo in ufu & confenfu populorum pofi-,
tus fit, ideo multis de caufis ( prout vulgus femper mobilis eft») muta-
tur. Nerao enim (ut aitBibliander) leges populo dare poteft, ut fie vel
fie loquatur; Unde illùd Pomponii ad Cæfarem, T », Cafar, civitatem
'(Lire potes hominibus; verba dare non potes : dum adulationem Ateii. Ca-
bitonis reprehendit, dicentis, Çafarem verba incongrua & purum Latina,
fojfe Latip don arc. Hinc Cicero inOratore ait ; Vfum loquendi populo
|mcefM fcientiam mihi refervavi. Et Poeta,
Multa renafeuntur, qua jam c'ecidere, cadentque
JQua nunc funt in honore vocabula, f i volet ufus ;
Sluem penes arbitrium eft, & jus , dr norma loquendi.
Sferba enim valent ufu, ficut nummi: & cum in. lireracum fono & pronunciatione
non leviter erratum f i t , præfertim a v u lg o , inde facile
tnutantur vocabula .* a mala enim pronunciatione fit mala feriptio, &
|?la feriptio errorém pofteris tradit. Unde illud Quintiliani, Orthtgra-
"■ Ibiani confueiudini ftrvire, ideoqtie fape mutari. Mores etiam & inge-
pia magnam vicilfitudinem inferunt : ut cum quorundam ignavia, alio-
I rum levitas &' affeAatio, exotica & peregrina vocabula novamque pro-
pneiandi formam in linguas vulgares introducunt. Novis etiam rebus,
»vifque inventis nova cudenda,vel mutuanda funt nomina; & in ar-
ïbus omnibus fçicntiifque, vocabula propria imponit necelfitas, vel in-
®rt curiofitas. Verborum enim licet numerus fit defoitus & certus ;
| [erum tamen eft infinitus; & rerum natura induAum efse dicit Ulpia-
<t plura fint negotia quant vocabula. Ex his càufis fit, 'Ut in
[ngua Græca, quæ omnium copiofiffima &,v.erbofilfima habetur, (Arabi-
tamen quidam cxcipiunt,) magna fàAa fit mutatio; nec mirum, fi
paupertati angufiiori Pfovtana ( ut loquitur Seneca, ) idem accidat; cujus
tamen vocabula quinquiês centena millia numeravit Va rrô , cum
Hebraæ radices vix ultra quingencas trâdunt hujus linguæ magiftri.'
19. • Secundam mutationis caufam quqtidiana omnium ferc nationum
experientia confirmât; fit enim ex viçinitace, çoloniis religione, artium pro-
grelfujmaxime vero ex armis viAricibus.Hinç enim confiât,magnam'lingua*-
rura confuGonem or tam; r.ovafqûe a prioribus multum diferepatites faAas
elfe. Germaniæ finicimi funt Itali, Galli, DaJniatæ, Illri, Sclavones; e x quorum
Idiotifmis confufa eft lingua Germanica.- ’ ut plerique lingua promilcua
loquentes, nihil loqui videantur. ColoniæTufcorqm, qui ex Italia pülli
eranta Gallis; & G allorum, qui in Germaniam migrabant,tertium loquendi
genus ab utrifque diverfum cpnflarunt. Hifpania,quæ a Romanis, Mau-
r is , Gochis viAa & habitata'erat, fermonem ex omnibus mixeum' ha-
bet. Sic Gallica hodierna ex astiqua G allica & Romana coaluic. Guiliel-
mus A.ngliæ Conqueftor diAus,.cum vjAoriis fermonem Gallicum introdù-
xit-, leges, caufas forenfes &. judicia eodem fermone confcribi & trànfigi
juflit. Ita ut lingua noftra cum ex Romanorum, Danorum, Saxonum 8c
Normannorum compôfita fit, fupra omnes mixtamelfe pronunèiavit Gefn'.
ïn Michrid. c; x. Hoc plerumque evenit, ut in v iAos fimul cum i.mperio vi-
.Aorum lingua derivetur; nec fe viAorcs exiflimant, aut rerum potitos,' aut
aAionum humanarum dominos, nifi & fermoni etiam dominentur; ut feri-
pfit virdoAus. Græci infinita vocabula hodie Turds, fed dominis debenf.
Ægyptii abÀlexandri temporibus linguam Græcam cum propria mixtam,&
Alphabecum Græcum receperunt, paucis adjunAis de fuis literis,ut quædam
ex primèrent,ad quæ Græcorum liceræ non fufficiebant.Horum non tantum
riAoriæ, fed & Coloniæ, & artium ac Philofophiæ fludium, linguam fuam
ubique dilàtarunt.-ica ut totus Oriens, (telle Hieron. in Proem.1.2.fup.EpilL
ad Galat.)Græco fermone uterctur.-qui tamen poil Saracenorum inundacio-
nem corruptus eft ubique vel fere periir. Romani-etiam hoc unice lludebarit,
linguam fuam cum imperio propagare, telle Augullin.de C iv . Dei. 1.19.C.7;
Omnes enim legationes, appellationes, lit î^ cæteraq-, Provincialium nego-
tia in Senatu traAatà, Latino idioinate agitata erant; Prætorum judiefa, in-
ftrumenta, leges Provinciarum hac lingua confcripta.- Et narrat D ion C af-
.fius, virum quendam magnum in Gtæcia, per Claudium ex Judicuhi albo e-
rafum, quia Latine nefeivit- nec Gtæcorurri legationçm (mulco niinusBarbarorum)
audire voluit Senatus,nifi in lingua Latina,telle Val. Max. 1.2.c.2.
Hoo tamen notandum,non potuifsè Romanos linguas Provinciarum extirpate
funditus; cum adhuc maneant in Europa 14 linguæ præter Làtinam ,
quas matrices appéllat Scalig. de linguis Europæ, a Romanis baud multum
mutatæ, fcil. Hibernica, Britannica, Cantabrica, Arabica, Finlandica, Teutonica,
Cauchiana, Sclavonica, Illyrica, Græca, Epirôtica antiqua, Hun-
garica, lazygiana, & Tartarica Præcoperifium. Hafce enim omnes (excepta
Arabica, &,. ut quidam'volunt, Hungarica) certum eft fuifse in
Europa, durante Romanorum imperio ; plerafq; etiam intfa impérii fihtfs.
20. Nec tantum v i & armis, fed Religioné. & Sacrorum reverentia fin- I
guas multas mutatas efse àpparét. Nam cum fuperftitione Muhàmmedica ]
Arabifmum per totam Afiam, magnamq; Africæ & Europæ partem propk-
gatum videmus ; &.M6fçi five Rulfi, aliæq^ genres a Græcis Religionem
Chriftiapam accipientcs, cum Græcis literis, ut ex Alpliabeco C yril li liquet,
etiam plura vocabula Grgçca linguæ fuæ adjecerunt. U bi vero mixeuræ
linguarumcàufæ abefànt,' incolæ linguam fuam antiquam fine nocabili va-
riationc retinent; ubi fcil. mercium eltinopia,quæ exteros non invitât; To-
lum afperum, montofum & incultum, quod aurçum vcllus non profert;
populique artium & feientiarum rudes. Inde eft, qupd inontofa Hifpaniæ
pars, quæ à Romanis, Pcenis, & Mauris nunquam debellata erat, adhuc
vetufta lingua Cantabrica utàtufi. Idem de Atticis narrat Thucydides, & de
J.rcadiæ incolis; unde illi fe ewTo-fjovas, hi fe v&e^lwotç vocitabant. Sic
Epiroticam linguam adhuc retincnt-Epiri montium incolæ. Et Walli noftri
fiveCambrobntanni aSaxonibus inter afperos & incultos montes depulfi,
linguam longe antiquils. Britannicam minime pérmiflam, adhuc confer-
p-varunt; ut feribit DoAifs. Cambdenus. Imo ipfis perfuafum eft, linguam
fûam nunquam interituram, ut ex Telefini carmimbus liquet. Hodie tamen
ex frequenti cum Ânglis commercio, & filiorum-in Anglia educatione, in
Anglicam multo proniores funt, . & multa vocabula Anglicana lingua fuæ
quotidie admifeent.
2 1 . Tertiam etiam variation^ linguarum caufam confirmant, qui prol
regionis fini, eoelique temperie pronuociationem variant ; proprium eft
enim omnium populorum, quo magis ad Septencrionem inclinant, voces
confonantibus afperrime collifis, fine vocalibus ex intrtno peAore,- & pér
crebras afpirationes elferre, idque propter fummam fpirituum vim&/m- I
petum caloris. Nam'Saxones & açcolæ maris Baltici ubique fere méüias !
pro cenüibus, & afpiratas pro mediis, pronunciant: cujufmôdi funt--hâc,
pibimus ponum finum.. Orientales in gutture verba collidunt, ut He- I
bræi-, Chaldæi, Syri, Arabes: Occidentales verba.in-dentibüs.ffangunc,
ut Itali & Hifpani: Auftrales, quibus temperatus eft calor, & fpiritus debi-
lis, leniflime pronunciant: Septentrionales & Germani verba fàciunt in
peAore-, Galli in guture^ palato, & peAore; ündc vulgo.dieitur, Itali ca-
prizant, Alemanni ululant, Galli cantant, Artgli jubilant. Legimusju-
dic. i2 . 8-.-,Ephraimitas non potuifsè literam fehin pconunciare, fed
Sibboleth pro Shibboleth protulifse : de quo R . Kiflichi Icribit, quod forte
acr terras in caufa fuit, quod literam iftam non pronunciarent : ficuc
hodie homines Sarphàth (id eft Galliæ) nefciunt fonare Schin; fed pronun-
ciant, ac fi efset Thau Raphatum. Aliæ exempla profert Bodinus, ■ ü t in
Gallia Narbonénfi; ubi omnes Labdacifmo balbutiunt, u t& inValedoca
Taurinorum,Sabini veteres, feeduro pro hoedo, fircum pro hireo, diccbant*
ut feribit Varro; fic apud Va(cones,hocum pro foco, hilium pro tilio, pronunciant.
Parifienfes & Aurelianenfes veterum Hetrufcorum more,Vàlefifi
& Fufium,pro Valerio,&Furio ufurpant.Sed de linguarum mutatione fatis.
. 22. Reliât, ut de linguarum ufu &- utilitate pauca adjiciamus. Certë
magnum else linguarum cpgnitionem Dei beiteficium, vel inde confiât; [
quod magnum erat irati numinis judicium, linguarum confufio;. uc quæ
focietatem inter homines ejufdem linguæ , & v itæ . communioneftl
dirimebat .* quæ per linguarum feientiam aliqùateiius refarcicur. Per I
B variant