H P I O T I S M I L l N G l l Æ B B ' B ^ A I CÆ E T G<BJECÆ.
\WJ fcaphan animalculum eft Pal*ftin* proprium, mûris & urfi fimilitii- :
hiocm habeas,' ^îajus ericio, cavernis petrarum & terra foveis afluctum, ut ait
B. Hieronymusi Pro hoe animali, quod apud Gracos Latin dfque nomine caret,
B. Hieronymus 8e Septuaginta ponunt nunc choerogry/lnm, id eft rnpium por-
têllum, Levitic. u .'v . y. 8CDeuter. 14.v . 7- «une trtnacium,Pfalmo ioj. v . 18.
nunc teporem, Proverb, jo . v. Ȏ. Rabbini 8e hebraizantes cuniculum malunt.
QEodem mbdo de \vÿ'Ÿ kikfiion, ait S . Hieron. Genus eft virgulti vel arbn-
fctiU.latà habens folia in modum pampini. & nmbram denfiffimam, fuotrun-
0 fe fuftinens abfque ni lis calamorum (fr haftilinm adminieuhs, qmbus &
ucurbita & hedera indigent : in PaUftim creberrime. nafeitur, maxime in
irenofis locis : mirumque in madum, f i Jementum interram jeceris, cito confota
onfurgit in arbor cm. & intra pane os dies quam her bam Videras, arbufeulam
ufeipts. Hanc arbor is fpeciem quia fier mo Latinus non habebat, retento Henomine,
kikaion expreffiffem,inquic idem S. Hieronymuii:fed\ tmebarn
Irammaticos, ne invenirent licentiam commentandi, & vel befttas India, vel
mntts Bceotia, vel aliaportenta eonfingerent. Lingua Syr à & Punic a Elkeroa
socatur. Septuaginta Interprètes Cucurbitam, Aquila cum reliquis Hedtram
enftulerunt.qua Grace w »3« appellatur : aliud enim quod dicer ent non habest.
E t ego. inquit, Hederam pojui.utcateris lnterpretibus confentirem.
XVII. H-brxi nominibus propriis vel gentilitiis lapé myftenum aliquod, vel
m particular«« defignant. Hinc Interprètes, ne myftenum illui, vel allulio
jcis occulta remaneat, pronomine proprio vel Gentilitio, quod eft in Hebrao,
iapè ejus interprétation«« ponunt. Ut Genef. 16. pro nominibus puteorum
propriis ponunt fignificatum eoruradem,unum pro efiec, vocantes calumnianr,
alterum pro fitna, inimicitias> tertiutn pro rechobot, latitudinem ; quartum pro
fiabea, abundantiam. Job ultimo v . 14. Alias Job unam vocant diem, alteram
Vcajfiam, tertiam cornu flibii. Ofee 1. v .é .8e 9. filiam fuam vocat lorachuma,
id eft, abfque mifericordia 3 filium, lo ammi. id eft, non populus mens. Ad quern
locum iimiii modo interprétantes alludunt Paulus Rom. 9* v .» y . 8e Petrus
1 epift.cap. a. v. 10 Sic Sophonixi. v. 13- pro ponet fpeciofam. Hebraa, Chal-
dea & Septuaginta habçnt, ponet Niniven , fqu* Hebraicè fpeciofam fignificat J
in folitudinem & in invium, (fr quafi defertum. Miche* r. v. 10,11, 11.14*
pio Aphra.Sapir, Maroth, (fr.Aczàb, qua funt nomina propria urbium, ponit
Interpres, pulvtrem, pulchra, amaritudines,mendacium■ »Reg. 8. v . i* T u lit
David franum tributi ( Hebr. methegamma. 8c eft cognomen urbis Geth ) de
manu Philifihiim. » Reg. » 1 • v.19. pro Elcanan filius Jaare. Nofter ponit, Adeo-
datus filius Saltus. 1 Paralip. 4. v . »». pro Joaltfm & .v ir i Zosba, (fr foas, &
Saraph, (quaefunt propria nomina principum in Moab, utfequitur, 8c Septuag.
ilia renn ienmtj in Latino eft, ftluiftare fecitfiolem, viriqueMendacii, (frS e -
curus, dr Inccndens. Prov. 30. v. 1. pea. verba Agur filii fake, Interpres habet,
verba congregantis filii vomentis. Sic Ezech. »y. v. 16. pro interfeUori-
but, & S >i'honix i .v . y. pro perditoribus, Hebraicè eft cherethim : quod pleri-
que put n: proprium nomen effe gentis ad mare. Pfal.7J*v.j. Patins eft in
pace locus ejus, Hebraicè eft, in a 1?© fchalem feu Jerufalcm; de quaurbe
loqui Prophetam patetex vocula Sion, quae immediatè fubneâitur-
XVIII. Uni eidemqae perfon* non raro plura nomina indebantur .• unde unus
idemque nunc uno, nunc alio nomine in5 cripturis appellatur. Sic uxor Abra-
hae vocatur Sarai Genefit 16. v. 1. S<«v*cap. 17. v. iy. & feficha cap. i i .v . 1 9 .
Sic uxor Efau quae Genef, ȣ. v. }4- vocatur Judith filiaBeeri Hethai, Genef.
36. v. ». appellatur Ada filia Elon Hethai. 8e altera ejus uxor, qu« Genefis
v. 34. dicitur Bafimath filia Elon, Genef. 3«. V- ». vocaturOolibama filia Ana-
Sic lib. i Paralip. per decern'prima capita frpè viris & mul*eribus alia dantur
nomina ab iis qu* habenr in Genefi, Jofue, Judicum fte libris Regum. Sic unft
eademque eft Efther de Edifia. Eftherac ». v. 7. idem Abimeltc h & Achimelech:
Job 8c Jobab : A char & Achan : Aram 8e Ram : Oman & Areuna : Iethro 8c
Raguet. . .
XIX. S*pè nomina propria Hebtaea cum in alum linguam traosFerunnir, ita
mutantur, ue vix cadem effe videantur, maximè cùm interprètes ad aliud etymon
fu* linguae alludunt. Sic qui Hebraicè & Chaldaicè voeatür Afchaftieros
( id eft, magnum caput, feu magnus capitaneus ) & Latinè Afiuerus, Perficè nominator
Ochofoarfes, Ochfoarfes, Xerxes fid eft bellatorj Axurxes, Artaxerxes
( id eft rmgnus bellator, tefte Hcrodoto ) Grace vero Oxyares, id eft acer
Mars. »
XX. Idem contigit multis nominibus Hebrxis, quae Hebraica, ut erant in Graeca
aut Latina tranfhtiorte, polita funt : v- g pro Tfiophnat Paneach, id eft falva-
tor mundi, Genef.-41. v. 44* corruptè Septuag. habent "VotTt^avrix- Pro He-
btaeo m n chaff a, Latinè & Gratcè c ft Eva-, pro ]efeua vel J ehofcua, eftjefusi
pro Mafchiach, Mejfias-, pro Tfor, Tyrus ; pro Cqfdim, Chaldai i pro Pe-
fach.Pqfcha. . . . .
XXL. Decern tribus Ifrael, prout tempore Roboam diftina* erant ab alus dua-
bus, & fab diverfo rege, ufque ad captivitatem Babylonicam frpè à Prophetls
vocantur Ephraim, fubinde Jofeph, fubinde Samaria, quia fedes regum Ifrael
erat in Samaria, 8c in tribu Ephraim $ & quia ex Ephraim filio Jofephi ortus
eft Jeroboam, qui primus fchifma iliud fecit, & decern tribus à domo David
abduxit, iibique afeivit. juxta vaticinium Ahix, 3. Reg. 11. v.ip- Subinde etiam
vocantur Ifrael vel Jacob, quia erant major pars filiorum. Du* veto reliqu* tribus
vocantur regnum Juda.domus David, Jerufalem,seVSion. Sed poft captivitatem
Babylonicam Ifrael & Juda pro eodem populo accipiuntur, feiliect pro
Judxis è Babylone reduébs in judxam, qui majori ex parte erant de tribu Juda
Sc fi qui alii ex altis tribubus hinc inde eodem reverfi funt, junxerunt fe tribui Juda,
& fuum ei nomen tranferipferunt. Undc omnes indiferiminatim nunc Ifrae.
lit* nunc Judzi vocabantur.
XXII. Oriens.Occidcns, 8c reliqu* orbis plag* feu climata.aflîgnantur in Scri-
peuris comparatione urbis Jerufalem, vel terra fanâx. Hagiographi enim Judri
fuerunt, & Judzis feribebant, & Judza lira quali in medio orbis habitati, erst
fmgularirer cara Deo, & peculium illius. Sic Daniel capite undecimo przdicit
reges Auftri. id eft Ægypti, confliäuros cum regibus Aquilotiis, id eft Syri*,
puta Ptolemxos cum Antiochis. Sic Affyrii 8c Childxi vocantur Aquilonares,
fcilicet refpeftu Judx*. Jeremi* 1. v. 14. ab Aquilone, id eft, è Babylone, pan-
detur omne malum. Sic Oceidens f*pe in Scriptura vocatur mare, eb qubd mare
Mediterranéum, quod Palxftinam attingit, Judx* fît majori ex parte ad Occiden*
tern. Quia tarnen idem ex parte eidem eft ad Auftrum, hinc fubinde mare fîgni-
ficat etiam Auftralem plagam.utPfal. 106. v. j. A fielisortu & occafu, ab AquL
lone & mari, jd eft Auftro. Subinde Meridies vocatur dextra, Septentrio, fini-
ß r a-, eb quöd convertentifaciemad Orientem tabs fit partium illarum ficus.
XXIII. Cûm Deus apparuiffe dicitur alicui, id de angelis intelligi volunt SS.
Patres, quia angelt incorporibus affumptis perfonam Dei gerebant. Sic etiam
ilium qui apparuit Moyfi, dixitque, Ego fum Deus Abraham, S* Stephanus
Aâor.7 v. o. dicit angelum fuiffc- EcquiExodi 19. & »o. tradidit legem Moyfi
in Sina, à S Paulo G al. 3. v. 19. ange lus vocatur.
XXIV. Qu* de Chrifto dicunuir, non femper eiinperfona conveniunt, fed
jfubinde ei tanquam capiri, fubinde ejus corpori Ecclefi«, fubinde utrique. Ut
Zieh. ». v- 8. dicit Chriftus fe/nifium effe ad Gentes, quod fecit non in fe led in
Apollolis fuis. Simili modo Gen. 13. v . »7,49- Abrah*, Jacob, & duodecim Pa-
triarchis mulca promittuntur, qu* non ipfis, fed illörum pofteris obvenerunt.
XXV. Synecdochicè per Philiftinos, Arabes, ^Egyptios, Moab, Ammon, Idu-
mxos, & alias gentes barbaras Jud*is vicinas & notas, fignificant Propheta:
omnes gentes impias fubigendas a Chrifto, totumque mundum ad cum conver-
tendum. Ita S. Hieron. in cap. 60. Ifai*. Sic ex vna perfona aut gente, omnes
alias fimilcs intelligunt, inquit S. Auguft. lib. 4 Dcftri«*Chriftian*cap.7*
XXVI. Eodem modo nuroerum plenum & rotundum f*pe ponunt negleQo
minore qui aliqnantulum exerefeit, vel deficit, v . g. Numer. u . vocantur feptua-
ginta feniores, & alibi feptuaginta Interpreter; cum fuerinc unique feptuagtnta- j
duo. Et Judic. 9. v. 18. dicuncur feptuaginta filii J er ob aal ab Abimelech inter-
fe äi, cüm tarnen diro deeffenc huic numero, lcilicct ipfe Abimelech qui eos in-
teifccit, 8c Joatham natu minimus, qui evafic.
XXVII. Vocul*, non amplius, non ultra, aternum, feculum, ged er altb generation
», f*pè non fignificant abfolutam xternitatem, feu duratiouem intermina-
bilcm, fed folüm diuturnam duratiouem, & quafi humanam xternitatem, id eft,
longum tempus, cujus finis ab homine jam vivente non videtur. Sic Ifaias cap. 13.
v. i». de Tyro ait, Non adjiciesultra utgloritris : & Ezechiel de eadem cap.tr.,
v7i 4. Non adificaberis ultra, fcilicet ad longum tempus: nam poftea rexdificau
eft, & priftmam gloriam refumpfit, unde ab Alexandro Magno rurfum vaftata eft.
De aternocxempla habes, 1 Paralip. iy. v . ». & 1 Machab. », v. y4* Aliquando
nihil addunt fententi* pr*ter epitafin,qu* rem valde exaggeret. Quomodo dixicl
Petrus Joan. i j . Non lavabis mihi pedes in aternum, id eft, nullo modo id patiar. 1
2Reg. 3. v. »8. Mundas Jum in fempiternum, id eft, toto coèlo abfum dezde
tarn impia, tarn perfida. Jon* 4. Bene irafcorego ufque ad mortem, id eft, ve-|
hementiflfimè.
XXVIII. Etiam in numeris annorum vel dierum exprimendis fubinde utuntur
’ Synechdoche, totum ponendo pro parte, vel contra, v .g . Chriftus dicitur tres
dies faille in fepulchro, è quibus tarnen primus & tertius fuerunc incomplete
Sic in annis v it* variorum hominum, vel regnörumconfignandis, nunc comple-
tos ponunt, nunc incompletos. Sic una pars hominis phyfica, ut caro, vel anima,
vel fanguis, non rarö pro toto homine ponitur. Sic cafutyxo homine, 2 Reg. 1.
v. i«. Super caput tuum, pro fiuper te. Ifai* 3y. Latitia fempiterna fuper ca-\
pita eorum, pro fuper eos. Sic caput canis* caput colubri. caput meum, idem
funt quod canis,coluber, ego. SicPfalm. <y. v . 1». Pofuifti homines fuper capital
noftra, id eft, fuper nos- Genef. 40. v . 19. A u f er et Pharaoh caput tuum, id eft,
t e : neque enim prxeifum eft illi caput, fed be ( ut mox fubditurj fufpenfus eSl t»
cruce. Prov. iy . v. »»• 8c inde S. Paulus ad Roman-1». v. »o. Carbones ignis co».
geres fuper caput ejus, id eft, fuper ipfüm. Vel etiam pars logica, ut genus pro
fpecic. v- g. tempus pro anno, Dan. 7. v. ay. Tempus & tempora & dimidiumI
temporis, pro tribus annis & medio. Vel contra, fpecies pro genere, Ifaixi.
v . iy. Sanguis feu homicidium, pro quovis peccato. Peftis 8c gladius, pro qua-j
viscladc. Juftitia aut mifericordia, proquavis virtute, Pfal. i»i. y . 9. Vel materia
pro rc exea confeäa, » Reg. 6. v . y . Ludere in omnibus lignis fabrefattis,
vel, ut eft in Hibrzo, omnibus lignis abietum,. pro,ludere o'mntbus tnftrumentis
Muficis. Subinde pars una pro altera ponitur, ut ani.ma pro cadavere, Num-j.
v. 6 ,7,io ■ & A gg*i 2. v.14. Immundi fuper anima hominis,id eft,propter cadaver.
XXIX. Alios quoque tropos feu figuras omnis generis frequentiflimè ufurpant.j
v. g. Metonymiam, cüm Samariam capiunt pro Samaritis, idolum pro idolola-i
tris, templum pro faccrdotibus. Sic eleganter ludunt in voce peccatum, quo aliquando
denotatie culpam : aliquando poenam vel effeäum culpx, v. g . concupi-
feentiam : aliquando hoftiam quxoffertur pro peccato. » Corinth, y-v. »1. aliquando
nudam immunditiam legalem ex menftruo, ex lepra, cx conca&u mortui
contraöam: ut videre eft Levit, t». v. 6. 8c cap.. 14. v. 13. ubi puerperium &
lepra vocantur peccatum, fcilicet legale, id eft, immunditia. Item Rom. 8. v. 3.
& » Corinth, y- v-ult- Sic caro aliquando corruptionem carnis, aliquando con-j
cupifcentiam, aliquando homines came deditos fignificat 1 aliquando exterio-l
rem hominem, vel exrernam fpeciem 8c gratiam, qu* opponitur fpiritui, id eft,
intern*grati*. 8c interiori homini,» Corin. io.v ».
XXX. Per Antonomafiam fluvius vel fiumen abfque addito ponitur pro Eu-\
phrate.
XXXI. Per Antiphrafin fubinde benedicere ponitur pro maledicere, Job 1.
1 1. fc cap. »,v. y, 8c 9. item 3 Reg. »i* v* 13- Sicfanflificari pro pollui, Deutcr
«»»- v. 9. 1
XXXII. Per Euphemifmum, quod durum & infauftum fonat, a fe removent
Hebr*i in hoftes fuos, 1R eg .a3.v a». HacfaciatDeus inimicis David,& hac
addat. Ubi David cüm fibi imprecaretur malum, nift grave de Nabal fupplicium
fumeret, loco fui fubftituit inimicos fuos. Similem profanorum imprecandi modum
vide apud Briffonium lib. •. Formularum.
XXXIII Ironiam 8e Sarcafmum habes Genef. 3.V.2». Ecce Adam quafi unus
ex nobis fatlus efi, feiern bonum & malum. Ec Ecclef. n . y . 9. Lat are ergo
juvenis in adolefcentiatua, 8cc. Et Zachari* 11. v . 13- de triginca aigenteis dicit
Dominus, decorum pretium, quo appretiatus fum ab eis.
XXXIV. Catachrefis eft Matth. 9. \ .} i- c*ci curati dijfamaverunt Jefum ix
tota terra ilia, id eft, famam ejus cclebrarunt cum magna laude. Sic feenerari ponitur
pro mutuare Deut.iy. v.6. 8c Luc* <.v- 34. Penna/óAV,Malach. 4, pro radijs.
Sic Deus pluvia pater, id eft au£tor; dxmon mendacii pater vocatur, id eft
audor 3 Tubalcain pater, id eft primus f quia inventor) canentium organo. Dornum
alicui adificare vel deftruere, eft proles 8c pofteros dare vel adimcre 1 nam
ex ßlüs quafi lapidibus vivis conilruuntur familie. Revelare aurem alicujus, eft
admonere 8calteriindicarequodignorabat, 1 Begum9. v. iy. 8c cap. »o- v. 13.
XXXV. Per Hyperbolen, Gen. 41. v. 49. frumentum coxquatur arena marie.
3 Reg. 10 v. »7* argentum lapidibus: & Joann, uk. v. uit. mundus negatur ca-
pere poffie libros. _ .
XXXVI- Metaphora omnium frequehtiflima. Lupi, ferpentes, dracones, leo-
nes.8cc. ifai* 11. v. 6. funt barbar* & fer* nationes. Sic homines virtuofi vel vi**
tiofi Ifaix 3 y* comparantur defer to arido, campis, arboribus, vineis, montibus, fin-
minibus, urbibus- Calix fors eft cujufque feu bona feu mala. Gladius eft quidquid
pungir.rorquct.vel cruciat. Sagitta quidquid noect aut lzdit. Sic ignis, turbo
tempeftas.grando, procella, eft quodvis tormentuni, dades vel ftrages. Adepsfrn-
meun, medulla olei, vini, vocatur quod in frumento, oleo vel vino eft prxitantif*
limum. Baculus panu, fcipio,fulchrum. roburpanü, eftalimentum,quo quis ita
indigetad fuftentarionem, ficut fenes auxilio baculi, Lev. 16 v. »6- Ifai* 3
Ezech. 4. v. 8c cap. y. v. 19* 8c cap. 14. v - 13. RaUtum- falis Num. 18.
8e »Paral-13. v. y. 8c paftum firmum 8e incorruptum, quia fa] ä corruptione
pr*fcr vat.Cornu eft potentia.có quod cornutorum animaliü robur fit in cornubus,
Deuc. 33. V. 17» Pfal.43. v . 6. Pfal. 74. v. uit. Hinc etiam pro regno fubinde acci-
pitur, quöd in reghis 8c regibus maximè fpedletur potentia, Pfal. 131, v . »7- Ecdi.
47. v. 13. Dan. 7* 8c 8. Ézech. »9. v.ult. Luc. 1. v- 69. c'ornu fialutisBcc.. Effe in ca-
put, vel in caudam, Deut. »8- v . 13- 8c 44. eft primum,vel ultimum fieri. Onus ma
ximè apud Prophecas eft prophetia qux affl:öionem 8c punitionem prznuntiar.
Mams idem aliquando quod littus,vcl latus, Eccli.»4. v- *y. Statuet cafulam
fuam ad mams illius. Vingues funt homines potentes 8e divites, Plalm. 77 • v-j |-
Ifaix 10. v. ié. Caput cants eft res viliflima, » Reg. 3. v. 8. Os gladii vocatur eju*
acies.Fodere Ofee 3-v* *. fignificat emere 8c pretio comparare. Sacerdos 2 Reg-8-
v. ulr. idem eft quod princeps. Indui re aliqua. eft illam in fe habere ac polfidere.
Pfalm* 9». v* l* Rom* ^ v - * 1* Funis vel funiculus eft h*rcditatis portio qu*
, alien«
Wl O T I SM l L 1K G UÆ H E S ^ A I C Æ E T G<I{ÆCÆ. 4 7
alicui obvenitbat : nam funibus menfurari folcbant prxdia dividerida s Pfal. 1 y.
6 Deut. 3». v. 9. Jofue 17. v . y. fafa finit quxvis inftrumenta : fic vafia mortis
id eft omnia qùibus mors infertur: va]a belli, arma 8c inftrumenta qu*-
vis'bellica •• vafa pfialmi & cantici, inftrumenta omnia mufica. Animam fu -
inhere in mambas vel ponere in manibus, eftexponi.yel exponcre vitamfu-
ani periculo t quia qu* manibus impofita habemus, facilè excutiunturi Sufci-
tare verbum, 2 Regum 7. v. »y. eft prxftare promiffa. Sufcitare artum, gla-
Aium iuramentum, paSlum, ell facere ne otiofa fine aut vacua paâa, promiffa,
min*' Revelare auriculam 1 Reg. 9-v. ty. 8c i Reg. 7. »7. item apertre alt-
cuius aures, eft »liquid alicui prxdicere, przeipere, prxmonere.
XXXVII. Subinde ab una metaphora immediate tranfeuntad aliam. Sic
zach*r. 3. v-8,8c 9* Chriftus nunc orient, nunc lapis vocatur. O fe*». Syna-
coga mulier, mox vinea vocatur. Ifai* »r. diabolus leviathan, id eft bale-
na mox veBis, mox draco , vocatur. Ifai* 4«. v-1- Cyrus comparatur luci &
fo/i: c. i< v. u . avi SsaquiU. '
J XXXVIII. Vel à metaphora aliave figura tranfiliune ad rem fignificatam. v.
« « fiore ad Chriftum, Ifai* 1 i.v* 1, 8c ». See. 7* àliberationc Achaz & Ju-
dxorum de manu Rafin regis Syri*, & Phacee régis Samariz, fubito tranfit ad
«artum virginis, 8c ortunj Emanuelis, 8c liberationem hominum e poteftate d i-
aboli per Chriftum, cujus ilia typuserat. Sic à vaftitate Babylonis, Jerofolymx,
vel Samari* f*pè tranfitur ad excidium orbis 8c diem judicii, cujus ill* fuerunt
fpeculum8c figura 8cpr*ludium. .Simili modo à meretrice ad urbem Niniven
tranfit Nahum c. 3. v- 4, 8c feq. Ab erucis, locuftis & bruchis ad milites terrdm
vafiaturos, Joele. ,äc» . See. Similiter Ifaiasc. 14. acafuLuciferi,adcafum
Baltaffaris régis Babylonia, per alterum fignificatum ; 8c Ezech. »8. à Cherubi-
i ro ad regem Tyri. . . _
! XXXIX. Nomen figurx fubinde tribnitur rei figurât*, 8C nomma parentum
ifepè patronymicè fumuntur pro filiis 8c pofteris. Sic Chriftus vocatur Üavid,
j Ezechiel. 34. v.»3- & Ofee 3. verf. y. Sic Ifraelitz paflim vocantur lfrael ,
Idumxi Elan- Simili modo, cùmqùisakesi confertur ob morum alterius fimi-
llitudinem,ipfum f*pè alterius nomen quafi proprium 8c gentilitium illidatur. Sic
■ Ifai* i .v . 10. Ezech. itf.v-4r- Daniel. 13. v. y« Ifraelitz impiivocantur Chaînant
, fernen Canaan, Amor r h t , Sodomiu, Gomorrht: Judas ab ipfomet
ichrifto diabolus. Sic Samfon, quivis forcis : Daniel, quivis fapiens : Salomon,
Iquivis potens 8c opulencus : Rex Afiiur, quivis monarch» 8c tyrannus vocari
fubinde fo let,Ifai*8. v.4. ImpiaJcrofolyma à S .Joanne Apoc. n .v - 8. appellatur
Sodoma 8c tÆgjptus : 8c cap. 18. v. ». impia Roma, Babylon* Sic etiam
lidololitriifornicatio.üc idololacr* adulteri vocantur.
! XL- Urbes, quafi mulieres elf; nt, ab Hebrzis paffimJj/wjvocantur, 8c quidem
■ meretrices fi quando illas de idololacria notare volunt j alias virginesy owxüi ,
jverbi gratia, Virgo filia Siott, 4. Reg'. 19. v. i n pro Jcrofolyma. Sic Babylon
Ifai* 43. verf.6. Sidon c. »3. v. 13. 8c Ægyptus c. 46-y.1 1. filia virgtnes ap-
pellancur, 8c a li* alibi 3 idque vel quöd paflim ab hominibus, vel eciam a Dcö
Lftar fponf* amarentur, vel quöd ounquam in captivitatem fuiffent abduä*.- vel
Luöd opulent* effent atque inftar virginum fpeciofx Sc compt*. Simili modo j
Ifilios vclfilias alicujus vocant quod]cx alio excrahicur, 8c quafi paritur. Sief
fiagittas vocant fi lias pharetra, Threnor.3.v. 13. frumenti grana excuffa, filios)
' 1, Ifai* »i. v . 10. infulam Tyrum, filiam maris, Ifai* »«._v, 10. pinguedin* .
....... filii regsti. f.
acetum vocant filiam-—.- . . ,
XLI Frequens etiam Hebrxis 8c Gr*cis eft Hendyadis, qua unum in duo
idividunt : ficut Virgilius Æncidos 1. Molemque & montes infuper altos Imposait,
id eft molem altorum montium impofuit : 8c alibi, Aurum franofque mo-
mordit, id eft frxnos aureos. Sic Genef. i. v. 14. Sint ( fol 8c luna.) in figaa
U tempora, & dies, & annos, id eft, fine in figna temporum , dierum &
annorum. • • r - -j a
XLII. Hypallagen habes Ifai* 1. Cognovit bos prafepedomtm fut, id eft, dominum
prxfepis fui, feu dominum alentem fe. in prxfepio. Exodi 3. v. ». in He-
br*o, Rubusardebatinigne, id eft, ignis aidebat in rubo. Judicum i . v . 8. in
Hebr. Civitatem mifierunt in ignem. id eft, igoem miferunt m civitatem. Pfal.
18. v. y. Jn fole pofuittabernaculum fuum, id eft, folem pofuit in tabernaculo
Ifao .• vel, uc eft m Hebrzo. foli pofuitnbernacolum funm in ccelis. Sic Eccli.
jj«, v. 14. Jltiferere plebi tua fuper quam invocatum eft nomen tuum. id eft,
jmiferere populi qui vocat uf tuo nomine, fcilicet populus Dei, ut G taxa habent.
XLIII. Enallage generis 8c fuppofiti utitur Ifatas c. »7. v. 3, y, 8c 6. ubi dc
eadem rélöqncns, nunc mafeulino genere utitur, fubaudiens populum ; nunc
femininoj^ubaudiensvineam vel Synagogam. Sic cap 3. v . i»* E t mulieres (Id
left muiicrpfi principes feu effemioatij dominate funt eis.
\ XLlV vÆnallagen perfon*, ubi à prima vel fccunda tranfitur ad eertiam : item
temporis, ubi pr*teritum ponitur pro futuro, vel futurum pro pr*terito, utHa-
bacuc 3- é. 7.9.TÏ. item numeri,ubi à fingulari tranfitur ad plurllem, 8c contra,
widere eft Deut.* 32. 8c 33.' 8c in Prophetis 8c in Pfalmis paflim- Rurfum modi
pmperativi, pro futuro indicativi, maximè in promiffionibus. v. g . Eccli. ult- v.
J36. Poffidete aarum, pro poflidebitis. Idque ut fignificetur promiflionem Cer-
hiflimö complctum iri: quafi nihil fuperfit altud quàm manum eXtcndere ad rem
ipromiffam capiendam. Denlque enallage verbi ß vel participa pro adverbio î
\Convertor, revert or. addo, adjicio ; pro adverbiis, Rurfus, iteruiû, ultra. Plal.
77. v. 41. Conver fifunt (fr tentaverant De urn, id tft,iterum tencaverunt. Pfal.
1*4. v. 7 . Deus tu converfus vivificabis noi, id eft, iterum viyificabis. Ifa,6.
lv. m Convertetur & erit, id eft, rurfus erit. .. .
XLV. Eadem figura f*pè fenfum unum, vel fenfus attum cum alio lentil com.
mutant. Etinprimis vifum, utpote omnium pr*flantiflimum,-pro quoyis fenfu
iccipiunt. Ut videre voces, pro.audire, Exod. 10. v . 18. Quia vidifti ( pro ,
quia tetigifli ) me Thoma. credidifti, Joan. »o. v . »9- Pro olfattu Exodi y. V.
j»i. in Hebrxo, Festere feCiftisodorem ( id'eft, famam 8e nomenj noftrum tn oca.
\lis, ut Chaldxns vertit, pro, iénaribus, Pharaonis- Progafta. Pfal. 33. v* 9.
\Guftate (fr videte (id eft, ex fapore probate^ quoniam fuavis eft Dominus- Sic
quemlibec fenfum externum fumunt pro intellcâu, 8c quamlibet fenlatienem
prointelleâione, propter univerfalitatcm hujus potentie, q iz J n omneens,
etiam fenfibile , cognofcendo fertur. Patet exv.9.-Pfalmi 33. jam citato-’ 8C
» Corinth, 14. v- ». Nemo audit, id eft, nemo intelkgit. Hebr. y. v . 11. Imbe-
cilles ad audiendum, ódeft, ad intelligendum. .. ^ _
!* iXLvi. S*pè potentiam, velaftum potenti* pro objecto ponunt,ut yifionem
pro reipfa,Ifai* 1. v. si 8c Danrefis 8.v. 13. AftcElum pro colore quiafpicitur,
Levit. 18. v. 10. Auditum pro re audita, Ifai* y3,v. 1. Spert* pro re fperata ,
Proveib. 13.V. 1». Timorem pro re quxtimetur,.Genef. 31. v -4»> & f j* Con-
cupifeentiam Szdefiderium pro re concupita 8c defiderata, Pfal. ioy. v. ri.Pfal*
77. v. 19'. Deprecationem prö eo quem deprecamur, Eccli, 34* v. w- Faitentian*
pro re qu* patienter exfoeftatur, Jerem- » 9. v. 11. Ebrtetatim pro eo quód in*
ebriat, Ifai* y. v. »». Cuftodiam pro re cuftodienda, Habacuc ». v.- i. 8c
r it ir ix j.v . 7 . . j .
v XlVII. Nonrarb per Heterofin utuntur abftraflisprocorfcretis.
tifione pro circumGifo,id eft Jud*o : prafrttio pro pr*putiato feu ©entifijfims'l
\
ficatione pro fanâificatore: redemptiöne pro redemptorc.t Cor. 1.3. Sic dominât-
■ ones ponunt -pro dominantibus : virtutes Scpotefiâtes, pro virtute 8c potéflaf.e
prxditis. Ifaix éo. v. 17. Ponam vifitationem tuam(id eft vifitatores tuos ) f 'â-
•cem f id eft pacificos, ) & prapofitos tuos juftitiam, id eft, juftiflimos 8c noirtiani
juftiti*.
■ XL VIII. Et quidem abftraâa h*c proconcretis fic pofita, fubinde una ra-|
démque, nunc aâivèfumuntur, nunc paflivé. y ,^.juftttiqpro juftificatore fù«l
mituri Cor. i .v . 3«. ubi Chriftus dicitur faftus rnbis juftitia. Pro juftificato]
verö 2 Cor. y. v-ulc. ubidicimur faÜi juflitia in Chrifto, -
• XLIX. Idem verbum geminatum, fc-mel ingerundio veï participio , 5c ferne! j
in alio tempore pofitumj plcrumque emphafin 8c exaggerationem in affeveran>|
do habet, v g. 1 Reg. lé .v . »y. Faciens faciès, id eft expeditè, facilè 8c cerco
' fucceffu faciès ; 8c Potenspoteris, id eft, potentiflimus cris, 8c quidquid occur-
ret difficulcatis fuperabis. Sic faciendo faciam, vel faciens faciam, 1 Rcgum 9.
v. 7. hoc eft certiflimè faciam. Cafiigans caftigavitme,Pfal. 117. v. 18. hoc eft,
vehementercaftigavic me. Plorans ploravit,Thicn. 1. v . ». id eft, vehementer &
amarè flevit. Veniens vehiec, Habacuc ». id eft Certiflimè veniet. Sic etiam extra
gerundium vel participium, Morte motieris, id eft ceryiflîme morieris. Similem
auxefin fignificat negatio contrarix rei quando .affirmation! fubneftitur.
V. g. Ifai* j 8. v. r .Morieris, & non vives, id eft, certô morieris. Threnor. ».
v. n.Deftruxit, ( f nonpepercit, id eft intégré deftruXit. Ezech. 18. v .» '- Vita
vivet, (fr nonmorietur, id eft, omnino vivet, Joan. i. v . to. Confejfuseft ,
& nonnegavit, id eft, plane diferte 8c aperte, fine ullis ambagibusconftffos eft,
fe non eue Chriftum.
L. Idem fubftantivum geminatum,fed femelin genitivo plurali pofitum, ex-
Cellcliciam in eo genere fignificat, & fupcrlativi ( quo carent Hebrzi ) vicem
8c vim obtinet : u t , S an fia fânflyum, id eft fanôiflima : Canticum canticô-
rum, \d eft exceflentiflimum canticum : Vanitas Paniiatum, id eft rt s vaniflïma.
Quod fubinde habet locum etiam in diverfis fubflantivis, ut Daniel. 11. v . 17 c
filiam femifiarhm, id eft filiam pulcherrimam. V ir i virtuturh, id eft viri
fort iffimi.
LI. Eadem vox fubftantiva in eodem cafii geminata (üve interpöfita parti -
cula copulativa , five non J multitudinrm feu univerfitatem ejus rei fignificat.
Pfal. 8 é. Homo (fr homo natus eft in ea, id eft, multi homir.es nati funt in
ea, fcilicet Ecclefia. Pfal- 144. Generatio (fr generatio laudabit opéra tua, id
eft mule* vel omnes generationes. Joël. 3. v. 14. Populi populi, id eft omnes
populi. Pfalm. i i i . v. 4, Tribus tribus Domini, id.eft omnes tribus. V ir v ir ,
ideftquilibet vir. Simili modo univerfitatem defigmt genus femminurn junr
ftnm mafeulino ejufdem rei ut Jereih. 7.V. 34. A u f er et ur vox fponfi, (fr vox
fponfa, id eft, omnis nuptialis plaufus. Ecclef. ».v. 8. Feci mihi cantores (fr
cantatrices, id eft, omnis generis muficos mihi paravi. Ifai*-3. v. 1. Auferet
validum (fr validam, ut eft in Hebrxo, id eft omrie validum. Simili modo Ole*
v. 1. Dicite fratribus veftris (fr fotoribus, id eft, omnibus Ifraelicis.
LII. Subinde gerundium ponitur çum nominativo vel accufativo, quod ha-
beat vicem fuppoïiti, pro fubjunftivo cum nominativo, Pb l. t i y. Jn conver-
tendo Dominus captivitatem, pro, cùm converteret Dominus. 8cc. Pfal. 141.
v .4 . Jn dificiendo ex me fpiritun1 meum, id eft cùm deficerec-fpiritus meus. .
LIII. five humano more loquuntur fxpê Scripturs de Deo,
un ei tribuunt humanam formaiti, os, oculos, mahus, pedes; item amorem ,
gaudium, exultationcm, iram, indignation««, aliafque pafliones Hominis- Qui
affeâus licèt verè fine in Deo refpeûu objeéti boni vel mali 3 non funt tarnen fi-
n nobis funt, verbi gratiâ accidentales, auc altérantes, vitiofi, exccflivi,
turbidi, aut prxter rationem. .•
LIV. Nonnunquam hieroglÿphicis utuntur , 8c fymbolîs, 8c xnigmatibus.'
Pluiima habes Ecclefiaft* ultimo, qu* mortem reprxfentanc. Habcsin Jeremia
am columba, gladium Columba : qux defighant iram 8c gladium Chaldxorum,
quorum labaro erat columba argenteapennis inauratis, Semiramidem reprx-
fentanr, pfal, 67. v- 14. Ita Danielis 4. perxnigma arborisdeferibitur imperium
Nabuchodonoforis ; cap. ». per ftatuam quaanfidam 8c cap. 7. ‘per quatuor
beftias reprxlentantur quatuor monarchie : cap. 8. per hircum 8c arietem Alexander
Magnus 8c Darius. Ezech. 1. per quatuor animalia 8c currum Cherubim
depingitur Deimagnificeiitia, potentia 8c vindiâa : cap. y. per novaculam ra-
dentem pilos (fr barbant, Chaldzi jugulantes plcbetn & principes Judzorum :
.cap. 17. per pugnam duarum aquitarum,■ pugna Nabuchodonoforis 8c Phira-
onis : cap. 19. per leones 8c temculos, regnum 8c tyrannis Joachaz, Joakim
8c Sedeci* : cap. 13. per meretricium Oolla & Ooliba, idololatria Samariz
8c Jerufalem. Simili» Moyfen in fuis legibus fubinde ufurpaffe déclarât Clemens
libre 6. Stromatum.
L y . Subinde etiam per (A/mitiv feu imitationem citant fabulas Gentiliuni, uc
fabulam Titanum Judith 16. v. 8. glareasCocyti Jo b » 1. verf. 33. Cornu Amal-
thet, Job 4». verf. 14. juxta Septuag. noéb.-m Or ci filiam, Sap. 17. v. 13. fabulant
Centaurorum. Ifai* 34. v. 14. de Arfluro de Or tone, Amos y. v . 8. Non
quöd fabulas approbent Prophet* , fed uc modo loquendi vulgi fefe accommodent.
LVI. Verba fua non feiflper in aétu perfeâo fumunt, fed fubinde in fieri feu
a£lu continuât©, fubinde tantum inchoato : ut facere idem fit quod conari,
moliri, incipere aliquid facere. Sic Hebrzi dicuntur egreffi ex Ægypto vefpe-
re, Deuter. ié. v. 6. alibi noflu, Exodi i». v. 4». alias manè, Num. »3. v -3.
Nempe vefpere immolarunt commcdcrûntque agnum, fuaque convafarunt, quod
fuit initium egreffus ■’ noflu exfis Ægypriorum primogenitis acceperunt à Pha-
raone veniam, imô mandatumexeundi, 8c itinerife accinxerunt ; mane faâo,
reipfa 8c plenè 8e pcrfeétè egreffi funt- Non raro etiam inchoationem aâus
ponunt pro ipfo aôu, Cantiçorum 1. v 6. N e vagari incipiam, pro ne divagefi
Sap. 18, v .4 . Incitiebat dari lumen, pro dabatur. Luc* 13. v iy . Jncipietis
forts fiare, proftabitis- Apoc. 3. v,-16, Incipiam te evomere, pro eVomam te.
LVII. Subinde verbisnon aôum, fedagendi.debitum vel officium defignant.
ut Hebr. 13» v. 17- lpfi enim pervigilant,id eft, ex officio pervigilaredebeir,
Subinde folam agendi virtutem, & ccnatum,quantum ex feeft uc Joan. 1 Lit#
in tenebris lucet. Ilium inat omnem hominem- Agnus qui tollit peccata mundi,
Marci ult. Qui crediderit (f- baptisât us fuerit, falvnl erit- fcilicet, qüintum
eft ex v i fidei 8c baptifmi, 8c fi ferventur qux fides prxfcribic. Sic Prophet*
paflim dicunt, fub Chrifto abolenda omnia peccata, juftitiam, paeem , fanétita-
tem, omnémque virtutem toto orbe germinaturam : quia fcilicet Chriftus,quantum
eft ex parte fua, ita fecic, facitque quotidie, dans nobis lÿtrum fangninis
fui, 8e gratiam fuam potentem ad hzc omnia prxftanda fi velimus.
LVIII. Verba realia non rarö accipiunc pro mencalibus vel verbalibus.ßom.».^.
Ignoras quoniam benignitas Dei ad panitentiam te adducit ! hoc eft, -adducere
decrevit, vel optât. Levit.»0. v. 8. 8C cap. »i. v . 8. iy »3■ Ego Dominus qui fart-
flifico -Vof, id eft, jubeo vos effe fanûos. Levit, 13. v. 6- u . zo. »/.^o-; dicitur
quöd facerdos leprofum mundabit, vel coniaminabit, id eft, mundatum vel conta,
minacum declarabit fuâ fçntcnciâ, fcilicet ut. reliquorum conviâui reftituatur.vel
ab eo arceatur. Jerem. i .v . 10. conftitui .ie fuper gentes, (fr fùprr regnd, Ut
evellaf, & deftruas, &diffierdas, é'difjjpes, & adifices, & plantes, ideft. nc
prftdiceÿ 8c prafdicas his gentes evcllcndss 8e defti-uendàs «Ile} illas verö sdr-
Kcandss 8s pisntandas ,■
__________. ... _____________ — — ÎM - & iÉ -