|7 °
D e Vulgata L atina f e r p o m . _____________ P r o l e g . X ['
n Ecclefia utilem fe faÄurum ac hortatu excitatus, ------------- . . . . . I . exiftimabat ü
vam Verfionem ex Hebraico fonte exprimerec, quam ingentt ammo &
hboribus indefeffis tandem perfccit, quae magis qudm reliquz cum He- ,
brxoconveniebac.fic accuratior erat. Hanc fuiffe confilii fui rationem ipfe
faepius explicat. Przf.Paral.hzc habet,St L X X Interpreturn pura, & ut ab^
tit itI Gracum vtrfa eft,editio permanent, fuptrfluc me,Chrom«ti Epifcopora
fanBiJfimt, impeller es, Httibi Hebr. volumina Latino fermone transferrem.
guodemm femcl meres htminum ocenpavtrit & nafeentis Ecclefia roborave-
rhfidem, juft urn erat etiam noftro filentio comprobari. Enimverocum varit-
täte regionum diver fa ferantur exemplaria,et german* illa tt antiquaTranf-
Intio corrupt a fit atque violata, mftri arbitrii put as, aut in pluribus indicare
quid fit vemm, & c. Hare fit alia ifto loco fie alibi in verfionem LXX feribit,
quae licet H yperbolice ab ipfo d ifta finr, nec tantam pafla efiet ilia Verfio
mutationem quantam ille credi vo lu it, imoexaliis illius feriptis, prae-
fertim antequam de Hebraum in Latinam vertendo cogitaverat,ipfum plane
contrarium fenfifle conftat de Graca verfione, ut fupra oftend imus, quae
alias haud pafla fit corruptclas, quam omnes libri vitio librariorum &
temporum injüriä contrahunt, nec quam ipfius verfionem Latinam (u
modo ipfius fit Vulgata hodiernal paflam efle omnes conqueruntur, hanc
tarnen caufam ubique affert, eamque more fuo exaggerat data qualibet oc-
cafione, ut hoc modo ab adverfartorum invidiafe protegeret, quihoc
ipfius molimen fuggillarunt, ut in LXX Verfionis opprobrium faftuvn, de
qua omnium animis alte infederat exiftimatio veneranda. Hoc itaque ag
orefius eft Hieronymus privato confilio fie quorundam amicorum hortatu,
non vero e x juflu Damafi Pontificis, vel Ecclefiae totius nomine, ut inter
aliosaffirmat Joh. D ’ efpeires t ra ft. 3. difp.g.Dub. 1. affirmat etiam Pl«i-
na in V itis Pontif. Damafum primum feriptis Hieronymi authoricatem de-
d ifle , cum prius LXX Interpretum feripta tantummodo in pretio erant.
Certum tarnen eft Hieronymum hanc Verfionem poft Damafi mortem
confecifle v Damafo quidem charus.crat, cui fuit abEpiftolis, fedju-
venis erat cum Damafo innotuit, fie Damafum annos fupra triginta fuper- j
vixit fie mortuo Damafo Roma Hierofolymam fecelfic, 8e Bethlehemüm, :
ubi per quinquennium in Monafterio v ix it , uc ex Epift. 9p. ad Afcllam,
fif initio Epift. 116. ad Paulam fie Euftochium colligitur * poft h ac Barra-
banum przeeptorem h abuit, ut ex Epift. 65. ad Pammachium conftat, fie
poftea Hebraice fads inftruftus ad Verfionem ex Hebrao fe accinxit. Verum
eft ipfum juflu Damafi N. Teftamentum vel Evangelia [altem emendafle,
ut e xP r x f. Evangeliorum lique t, at V . Teftamenti exHeb rao
Verfionem non potuit aggredi ex Damafi juflu, qui multis antea annis
mortuus eft. Nec nomine totius Ecdefiz illam confecit, cum certum fit
multos Epifcopos fie inter alios Auguftinum hanc Hieronymi operam ubique
improbafle, nec nifi multis poft Hieronymi obitum annis in Ecdefias
publice receptam fuifse.
5. Quolnam vero Seripturz libro9 vertit ? Quoad V . Teftamentum
ex Przfationibus quas fingulis libris prafixic conftat, omnes qui ab
Hebrzis pro Canonicis recipiuntur, ut fie libros Judith SeTobiam, vertifle
; in quibus Prafationibus calumniam frequenter deprecatur , quod
Scripturam ex Hebrao in Latinum vertere aufusfit. Affirmat de fe lib. De
viris illuftribus extremo, 8e teftatur Anguftinus Epift. 8 . fie 10. ße De ci-
vitate Dei 1.1 8 . cap. 43. ipfum V . Teftamentum ex Hebrao v ertifle; libros
vero Sapicnti* , Ecclefiaftici, Maccabzorum, Baruch, Epiftolam
Jeremiac Additiones ad Eftherem fie ad Daniclem non vertit, turn quia
Hebraice non extabant, turn quia pro Canonicis non habuit, ut in Prafationibus
fuis fzpius teftatur• Eos etiam intra Canonem non pofuifie liquet
ex ejns Prologo g aleato, turn ex P raf. in P rov. fic Danielem. Ecclefia-
fticura tarnen fic lib. 1. Maccabzorum affirmat fe in Hebraica lingua vi-
diffe, ut 8e librum Tobia. Inter Canonicos, conftat ipfnra Pfalterium turn
ex Hebrao convertifle ( licet h ac cjus Verfio in Vulgata hodiema non fit)
turn fapius ex G ra co vel vertifle vel emendafle. Quater enim circa Pfal-
terium laboravit- Primo, ex H eb ra o , ut dixi, in Latinum vertit, utin
Epift. ad Sopbronium legimus, fie h ac ejus V erfio inter opera ejus extat.
Secundd, ex editione S G raca qua in Hexaplis eratfincera fie incor-
ru pta, quam Afterifcis 8e obelis notavit, de qua in Epift. 13 5. ad Suniam
fie Fretelam. Tertid, ex Praf. Pfalc. ad Paulam fie Euftochium fie Epift.
ad Sophronium conftat ipfum bis emendafle , ex editione Lncianea, qua
Vulgata fie Communis dida eft, qua cadem erat cum LXX,fed a Luciano
in quibufdam corre&a fie emendata, hanc prima vice emendavit, ut eft
in Epift. ad Sophronium, fie poftea iterum emendavit additis afterifcis fie
obelis, ut ipfe affirmat P raf. in Pfalc. ad Paulam fic Euftochium • fic hac
«jus emendatio audoritate Damafi Roma in ufu erat tefte ipfo Hieronymo
I. x. contra Ruffinum, c. 8* Novum vero Teftamentum non de novo
v ertit Hieronymus fed tantum emendavit, nec forcafie totnm emendavit
fed Evangelia tantum. Sic cnim ipfe lib. De feript. Ecdef. V.Teftamentum
ju x ta Hebratcum tranftuli, Novum Graca fidei reddidi. Hoc vero juflu
Damafi Pontificis praftitit. Sic cnim Praf. ad Evang. ad Damafum feribit,
Novum opus me cogis facere e x v e teri, ut poft exemplaria Scripturarum
toto or be differ fa qua ft quidam arbiter fedeam, & quia inter fe variant,
qua funt ilia qua cum (jraca coufentiant veritate decernam. ‘Pius labor fed
periculofa prafumptiojudicare de cater it, ipfum ab omnibus judicandumftcQ.
Poftea hac addit, Hac prafens Prafatiuncula pollicetur quatuor tantum E-
vangelia, quorum or do eft CMatth. CWarc. Luc. fob. codicum Gracorum
emendata coUationt , fed veterum, qua nt mult urn a leÜionis Latina con-
fuetudine dijereparent, ita calamum temperavimsa , ut bis tantum qua
fenfttm mutare videbantur correElis reliqua manere pateremur ut fuerunt.
Hie apertevidemus Hieronymum non Verfionem fed Emendationem libi
arrogare, fie Evangelia tantum nominare, licet alibi de toto N . Teft.
loqui videatur. Cum enim Anguftinus Epift. 1 o. cap. 4. hoc opus libi ac-
ceptum efle lignificavit (lic e t aliterdeejus labore in V» Teft. vertendo
fentiret) fic feribit, Non parvat Deogratias agimus de opere tuo quod
Evangelium ex Gräco interpretatus f i t , quia in omnibus fere nulla eft often-
fio, cum Scripturam Cjracam contulerimus. Hieronymus refpondet, S i me
ut diets, in N.Teftamtnti emendatione fufeipit, 8cc. Ubi quod Auguftinus
Verfionem vocaflec, ipfe tantum Emendationem d i c k fic de N. Teft. in ge-
ntre loquitur. Qnando vero vel a quo tatta lit La tin, hate N. T i l. ~T
Ve rfio difficile eft aliquid ccrti ftatuere. Probabile eft antiquiflimitu j
fuiffe fie in Ecclefia Roman» ab ipfis Apoftoloram temporibus in ufu fui j
ut de V e ter i Vulg. V. Teft. diximus, cum de nulla alia antiquiore aliqiid
legimus. Necverifiraile eft Latina V erfione Ecdefiam Latinam caruife,
nec quam inîtiô habuerit primavis temporibus A poft. voluifle mutare 'el
rejicere. Et qua ab antiquiflimis Scriptoribus Latinis exN.Teftameno i
citantur cum hac V erfione congruunt.Innuit Baronius ad ann.Chrifti 23’. |
fie Bonfrerius Praloq. cap. 15. Seft. 2. ab Apoftolis vifam fie approbatar. |
Roc vero nullibi probant, nam hoc modo infàllibilis eflec autontatis n
omnibus, quod tarnen, ut ftatim videbimus, à plerifque Ecdefia Roma«
Doftoribus negatur. . . .
6, An vero Hieronymus peculiari.Spiritus S . lumine ulultratus Verlio.
nem fuam confecerit ira ut nunquam erraverit, quaftio eft quam:nuper ex
citarunt quidam poft editum Decretum Concilii Trident, de verfionis Vulg
a ta authentia, cum antea nemo de ilia cogitarit. Licet enim communis fit
liententia D odorum Ecclefia Romanx Hieronymum non aliter quam alii
interprètes vertifle, quidam tarnen, inter quos Joh. Morinus Exerc. Bibl.
6. cap. i i .n . 9, fie 14. volunt Hieronymum peculiari S* Spiritus afflatu
Verfionem illam condidifle,fie eodem Spiritu dirigente ac movente ab om- I
ni erroreexemptum fuiffe, itautnecdecipi potuiflet, nec erroremali-
quern vel leviflimum vertendo commiferit. Sic etiam Canus 1. 1 . cap. 24.
Titleman. Apol. pro V et. Interprète. Hac vero fentèntia eft aperte falfa
fie v ix refutacionc e g e t , cum Hieronymus fapefaffus fit feerrafleut ho-
minem, ut Ef. 19. Melius reor proprium errorem reprehtndere, quam dum I
erubefco imperitiam confiteri in errore perfiftere, in to quod tranftttli.iic.
Ex quibus verbis Olcafter in cap. 23. Exodi infett Hieronymum in Scrip-1
tura interpretatione Hominem non Prophetam egifle, fie errare potuifle.
Et Bellarminus lib. 2. D e v c rb oD e i, cap. 1 1 . ex eodem loco obfervat
Hieronymum fe erraffe agnovifle, fie quod Ecdefia ejus correftionem
rcciperit, fié addit quod cum Vulgata editio non fit unius authoris fed
quzdam habeat ex Hieronymo, quadam ex Luciano, quadam ex Thcodo-
tione, ftultum videtur dicere Theodotionem Hareticum errare non po-
tuifle. Idem affirmant Driedo D e Ecd. Script, lib. z . contr. 3. V ega 1. 1 j.
in Concil. Trid. cap. 9. Andrad. lib. 4. Nec fane ita libéré Hieronymi |
incceptum in vertendo improbaflent Auguftinus, Ruffinus, aliique célébrés
Ecdefiz Dodores ac E pifcopi.fi ipfum a Sp.S. peculiari modoiin ilia Verfione
adjutum fuiffe exiftimaflent. . Quid quod plerique E c d e fiz Romanx
D o d o r e s , ut poftbac videbimus, fatentur errores in Vulgata Latina,
(quam illi Hieronymi efle volunt ) ■ non tantum fuiflc ante Goncilii decretum
, fed etiam p o ftS ixtiV , Sc dementis V I I I . cmendationes ; ldque
non tantum Typographi,fed & Interpretis vitio? Sic Cajctanus in 2 Chro.
c. 16. Torniellus ad annum M . 3149. Dionyfius Petavius Tom. 2. dc annis
Ahazia Regis, Sixtus Senenfis 1. 8. Biblioclu ad finem, Dom. Banne«
parte 1. q. 1. art. 8. dub. 4. Bellarminus loco c itato, fic in Epift. ad Lucam
Brugenfem, Bonfrerius praeloq- c. 15. Sefl. 3. fire, fic Francifcus Lucas
Brugenfis, qui multa loca coliegitqua poft corredionem Cjementis VIII.
adbuc emendanda videntur. Certum itaque eft Hieronymum mediis ordi-
nariis in ftrudum, eruditionçfic induftria humana hoc opus confecifle, & ut
alii inrerpretes errori obnoxium fuiffe. 1
7 . Defucccflii vero conatns ejus conftat,quod licet Verfio ad textum Heb.
propius accederct quam ilia cum illi fenfura fxpe paraphraftice red-1
diderint, hie vero ipfa verba exad e plerumque fequucus f i t , 8c fenfum
fzpius optime exprefferit, unde à multis cum magno applaufu recepca
fu ît , plerique tarnen D od o re s, Ecclefiarum redores 8c Epifcopi, inter
quos Auguftinus, hoc ejus incoeptum primo improbarunt ut temerarium,
fic ad audoritatem verfionis LXX convellcndam fic minuendam fadutn.
Unde multis calumniis impetitus Hieronymus neceflario Apologias feri-
bere coadus e ft , in quibus Tape teftatus eft fe nihil in LXX Verfionem
molitum e ffe , fed ex Hebrao fonte in Latinum tranftulifle ut eorum de- 1
fiderio fatisfaceret, qui avebant feire quomodo in H ebrzis codicibus le*
geretur. Judai quidem Verfionem ejus approbarunt ut conforipem texcui
Hebrao, unde ipfum vocat R. Azarias I. 3. meor enajim Interpretern
Cbriftianornm x*t* Sic Kimchi adPfal. 1 io . vocat Interpretern
abfolute, A b . E fraadPfal. 3. Interpretern praputiatorum, R . Jof. A lb. lib.
Fundamentorum vocat fapientem tranflatorem, Elias Levita dollum Hie-
ronjmum. G r z c iv e ro in fermonem Grzcum verterunt, tefte ipfo Hieronymo
1. 2 . contra Ruffinum, ubi contra calumniatoresfic feribit) Vnie
me putabamde Latinû mets bene mereri dr nollrorum ad difeendnm aniinoi
concitare, quod etiam Grad verfum de Latino poft tantôt Interprètes non fa-
ftidiunt, inde in culpamvocor. Genebrardu* 1.2 . Chronol. dicit à Sophro-
nio rerfam fuiffe, a quocünque vero converfa fit, certe hodie periit ifta
Verfio, nec publice recepta fuit apüd G r a c o s , licet in privatoram mani-
buseffet; nam nulla ejus veftigia ullibi jam apparent. Ruffinus vero
acriter Hieronymum increpavit (cui non fine bile refpondet Hieronymus,)
ffuis, inquit ille 1. 2. Inved. ex tot & tantis prudentibus & fantlis viris
qui ante te fuerunt adiftudopus aufus eft manum mittete ? An ut divin*"
rum Scripturarum libros, quos adplenifftmum fidei inftrumeutum Ecclefiis
Chrifti Apoftoli tradiderunt, nova nunc & à Judtis mutuata interpret*-
tione, mutares? Hac 8c multa alia objiciebant ejus xmuli, maxime vero
urgebant quod LXX interpretationem, 'qua in magna apud omnes vene-
ratione erae, hac nova Verfione conatus fit d c folio d cjicere, ad quod fe-
pius refpondet, profitehdo fc ne tantillum audoritati LXX derogare
velle, quorum Verfionem divinam fic in S. Spiritu fadam agnolcit. Sic
Praf. in Jobum, Cogor per ftngulos Scriptura divina libros adverfarioriun
ref pondéré malediftis, qui interpretationem meàmreprehenftonem LXX err
minantur, quibus fubdit, Audiant canes mti idcirco me in hoc volumine l*‘
boraffe, non ut interpretationem antiquam reprehender cm, fed, ficc.. Sic m
Prol. G aleato. Periculofum opus certe & obtreftatornm meorum latratiW
patens, qui me ajferuut in LXX Interpretum fuggiliationtm nova proytte-
ribtts endere, ficc. JiOuid igitur,damnamus vettresf minime : fed poft prior*’*
ftudia quodpoffumns in domt Domini laboramns» Unde contra RufSnul^
qui hoc ipfi objecerat f k feribit, Egone contra LXX Interprétés
m t
P r o l e g . X.
ftun locutus, quos ante annos plurimos diligentifftme tmendatos mea lings
ftudiofts d edi, . quos continue in conventu Fratrum ediftero, quorum Pfalmos
jugi meditatione decanto, ftultus er am, ut quod in putritia didici fenex ob-
livifei vellem. See. S. vero Auguftinus, qui Hieran, familiaris, opus hoc
ita improbavit u t non permiferit novam hanc Verfionem per ejus dioecefin
]cgi, fic antequam perfeda fuerat Hieronymum hortabatnr u t ab inecepto
defilieret, fic in aliis operam poneret: Sic enim feribit ad Hieronymum
Epift. 19 Troptcreafe noRe ejus interpretationem in Ecclefiis legine contra
Vulgati Latina Verfione. _______________ 7 1
L X X aulloritattm tanquam novum aliquod profertntes magno fcandalt
Ipcrturbemus plebem Chrifti quarum mens & corda illam interpretationem
tttdire confutverunt, qua etiam ab Apoftolis approbata eft. Idem Epift. 10.
id eundem Hieronymum, Ego fane te mallem (fracas pot ins Canonic at no.
bis inter pretari Scripturas, qua L X X Interpretum autoritate per hi bent n r .
Per durum erit enimfi tua lnterprttatio per mult as Ecclefias frequentius cce-
perit leftitari, quod a Gracit Ecdefi's Latina Ecclefia diffonarent, & c .
Peinexcmplum profert tumultus a plebe excitati ex ledione nova Hieronymi
verfionis per quendam Epifcopum in Ecclefia cui prarerat, ubi G r z -
ci quidam Hieronymi verfionem apud Jonam Prophetam falfi arguebant,
ica ut cogerctur E pifcOpus Judzorum teftimonium flagitare, ficc. Ex his
iridemus verfionem Hieronymi omnibus non placuiffe, nec ab omnibus
„•eceptam; poft ipfius vero obitum , ut obfervant Serrarius 8c a lii,
paulatim automaton n ada eft , fic apud multos recepta, qui ejus fince-
ritatem" fic cum Hebrao convenientiam deprehenderunt, ita tarnen ut
turn Vetus turn haec Nova in nfu efient ufque ad Gregorii Magni tempora.
Ipfe enim Epift. ad Leandrum ad finem, ante libros M oraliam fic fe rib it:
Novam tranflationem differo , fed u t comprobationis caufa exegit, nunc
Novam nunc Veterem per teftimonia aftumo, ut quia fedes Apoftolica, cui,
auBore Deo, prafideo, utraque utitur, mei quoque labor ftudii ex tstraque
fulciatur, ubi videmus utrumque in ufu fuiffe, in expofitionibus, ficc.. ita
tarnen ut Nova Veterem adhuc non exclufiflet: licet vero utraque ufus
efiet Greg, tarnen alibi liquet ipfum Novam prztulifle: nam 1. 20. Moral,
c. 3. dicit quod N ova hac tranflatio cunda verius transfudifle perhibetur,
fic credendum fit quicquid in ea dicitur.
Poftea per gradus Editio h ac przvaluit, tacito potius E cclefia Latina
confenfu quam uliius Synodi vel Pontificis D e creto ; nam licet Hugo de
Sando V id o re 1. de Script, c.9. aflerat Ecdefiam Latinam hanc folam verfionem
legendära 8c in audoritate habendam conftituifle, Gonftitutio-
nem tarnen nuliam p ro fert, nec a quo vel quando fada fit indicat.- Imo
Erafmus Epift.ad Dorp.Thcol.ipfum Dorpeum.urget,ut vel unam proferat
Synodum in qua h ac editio fit comprobata. Verum eft Anfelmum, Bernar-
dum, Rupertum , Haymonem 8c alios hanc] probafle, 8c in feriptis
generaliter eaplicafle, velpotins ex nova fic veteri mixtam, utpofthac
explicabimus :• non tarnen ita przvaluit ut veterem penitus extrudere
potuerit, fed utraque in ufu f a i t , donee tandem ex utrifque mixta h ac,
qua nunc Vulgata dicitur, coainit, q u a nulla publica audoritate ftabilita
ell, nec in folium authentias pofita ante Decretum Tridcntinum, fed tacito
confenfu cum veteri recepta.
8.Caufas vero q u z turn Hier, nt conficeret tum Lat. moverint ut novam
five ex toto, five ex parte majori reciperent, varias allegant Salm. Proleg.
3.Bonfrer. Praloq. c. 15 . Sed. 3. Sixtus Senenfis lib. 8. Biblioth. ad
finem, fic a lii, quarnm potiores ha videntur: i.Q u ia ut olim Orig.
Epift. ad Jul. Africanum, neceffarium erat habere tranflationem ex Hebraico
fadam, q u* cam verfione LXX conferri & leg! po ffe t, ut contra
Judaos melius fidei noflrz dogmata tueremur; nam n ifi in textu aliquo
conyeniremus, nunquam cum hofte decertare, vel ipfum convincere
poflemus : Hac vero nova verfio.Hebraico textui verbis magis confonat
quam G ra ca . Judai Chriftianis infultabant dicences non ita efle in C o dice
Heb. ut illi citabant, unde Hier. Przfat. ad Efaiam dicit ne Judai de
de falficate Scripturarum Ecclefiis diutius infultarent fe ex H ebrao ver-
tilTe. Dein tranflario LXX erat potius* ( faltem in multis) periphrafis 8c
commentarius quam verfio, obfeura elucidans & explicans, fenfum potius
i quam verba reddens; unde congruum erat aliam ex Hebraico fere de ver*
jboadverbumeudi, quo oftenderetur illos nihil Heb. textui contrarium
reddidifle: Praterea poll Chriftum Prophetiis expletis , ex ipfo re-
|rum eventu longe cl arms reddi poffeveteres prophetias ad Chriftum
■ & N. Teft. fpeAantes q u* ante impietionem obfeurz erant, Sc ab Inter-
r pretibus non nifi obfeure reddi poflent. De hoc Hier. Przfat. inPcnta-
| teuch. Illi qui ante Chriftum interpretati funt, quod nefeierunt dubiis fen-
’entiü protulerunt, nos vero poft paffionem & refurreBionem ejus non tarn
\Prophttiam quam hiftoriam feribimus. Tandem fic hoc adjicit ex Hieran.
EPrafiit. in Efd. Sixtus Sinenfis 1. citato, ut hoc modo exultantem Grzciam
compefeerent fic eorum faftum fupprimerent, qui fe Latinis in tantam
prxferebant, atdic erent, nihil divinarum Scripturarum habere Latinos
[quod non ä Grecis mutuo accepiffent: ex hac caulk credibile eft Pontifices
Romanos hanc verfionem promoviffe. Ex his quidem caufis novam
[verfionem in ufu publico recepit Ecclefia Latina, ut ad ufum magis aptam,
[Veterem tarnen nunquam rejecit vel damnavit, vel contra ejus audori-
ftatem aliquid decrevit, fed in eodem ftatu earn efiepermifit, quo antea
puit, licet ex negligentia D odo rum, fqualida fic inculta, 8c quafi in te-
Pjebris fepulta jacuetit antequam hu jus feculi induftria earn in lacempro-
[yuxit fic priftino nitori reftituit.
j 9- De authore Vulgata L atinz h odiema difeeptant Romano-Catholici
. Um lnt.er 1 tum cum Proteftantibus, negantibus horum plerifque Hie-
‘Hw verA affirmant plerique, quidam negant. Negant
H«..e Hieronymi Pagninus Praf. ad Vet. Teil. Paulus Sempronii Epilcop.
Im paflionisDei. Erafmus R oterod. inN . T . Driedo lib. 2.
t-J5' s * " ar°nius loco citato. Duacenfes Theol. Przf. in Vet. T e ll,
d ed * ^encn^s 8. a d o b jed . 8. Guil. Budzus Annotat. ad Pan-
Hie 3S / r 3’ ^u^ Us et'am Bellar. Azorium, Maldon. adjungunt, qui vel
diant>np e*‘e ftncf>ant vel ex Hieron; 8c veteri Vulgata mixtam efle affir-
t Protf " antes vero omnes ( pauciflimis exceptis) Hieronymi non
fc0dCT ndUnt* ^Dßu®'nus Steuchus, Serarius, Jos Mariana fic plerique
" ie Rora*na E cdefiz Dodores, quotum aliqui concedunc mixtam effe)
in minutis quibufdam, ex majori tarnen parte cum fiat denominatio Hieronymo
aferibendam effe llatuunt. Qui ad Hieronymum referunt, ex
ejus nomine audoritatem majorem ei conciliate ftudent, alii ita vitiofam
efle dicunt uc Hieronymo indignam exiftiment. Uc vero ccrti aliquid ftatuere
poffiraus,diftinde«agcndum eft, l. Certum eft Pfalmorum librum in
Vulgata non efle ex Hieronymi verfione ex H ebrao (licet Pfalmos ex Hebrao
v ercerit, fic inter ejus opera verfio ilia extet ) fed efle ex antique
verfione J fecundumLuciani Martyris emendationem. Hunc librum re-
cenfuit Hieronymus juflu Damafi Poncificis,& Roma receptus eft,ut fupra
indicavimus : quia vero Pfalmos ex quoridiano ufu, fic quia in Templts
quotidie decancati pra czceris Scriptura partibus, etiam vulgus memo-
riter tenebat, ita ut mutatio fine gravi oflenfa populi fieri non poflet,
ideo Pfalmi in Vulgata fecundum antiquam editionem retenti. Idem etiam
ftatuendumde plerifque libris quos juda i in Canonem non receperunt,
quos fupra enumeravimus, ôc de his nulla eft controverfia, concedunc '
cnim Bellarm. Bonfrer. fic alii. I I. Quod ad reliquos libros attinet, certum
eft illos majori ex parte Hieronymi verfionem fpirare : nam fi quis
ionculeric Prophetarum verfionem Latinam ex Hebrao quzinter.eju so -
pera extat cum Vulgata Latina hodierna, deprehendec in omnibus fere
adverbum convenirc eundemque authorem referre, v ix enim per integrum
aliquod caput unius verbuli differcntiam inveniec. PrzcercaVuIgatam
ex Hebraeo fadam effe, non ex G rzca Sept, ipfa ubique c lamat, cum Hebrao
enim plerumque convenit, ipfumque ad verbum magis exprimic
quam textus G ra cu s . Certum vero eft, nullum fuiffe qui poft Hieronymum
ad noftra tempora (ad Pagninum ufque) Biblia ex H ebrao in Latinum
tranftuiit. Pleraque etiam (non omnia, uc Bellar. 8c a lii) q u z in anci-
qua verfione defuerunt, quzque ex Heb. fe fupplcviflc dicit Hieronymus
in fua verfione, exprimuncur in Vulgata: utillud Hof. 1 1 .2 . ExtÆgypto
vocavifilium meum. Zach. 12. 10. Videbunt in quern crucifixerunt. Pleraque
etiam (nonomnia u t pofthac videbimus) qua in antiqua Vulgata
alicer legebantur ac in Hcb;zo (obfervante Hieronymo) eodem modo hodie
leguntur in V u lg ita , uc in Hebrzo, 8c ut legenda cenfuic Hieronymus,
ut G en. 2. 2. ubi vécus editio ex G ra ca legebat, Comp lev it Dcus die fexto
opus futsm, monuit Hieronymus fecundum Hebrzos legendum e fse, die 7.
fic v. 22 pro eeftafin, vercic Hieronymus foporem. Gen. 5. in annis ’vcujbp.
vint Pacriarcharum convenit Vulgata cum Heb. non cum Sept. Gen. 35.
i6.-pr o Hippodromum, vertit verno tempore. Jon. 4 .6 pro cucurbit am
vertit héderam. A t vero in omnibus iftis locis.ut aliis multis , Vulgata fe-
quitur ledionem Hieronymi. Videatur Hieronymi Epiftola 89. ad A uguftinum
, qua eft 1 1 . inter Epift. Auguftini. Tandem in eadem Epift.
dicit Hieronymus le omnibus fere libris quos ex H ebrao traduxit P rzfatio-
nes prafixifse, quas in omnibus Biblits Vulgatis fingulis libris przfixas
videmus, ac incredibtle eft (u c obfervat Bellarm.) totum opus per-
iifse, folas Prafaciones remanfifse. III. Certum eft in omnibus Vulgacam
non efse Hieronymi, nam prater Pfalmos fic ea quz ex veteri Vulgata,
vel exTheodotione addidit,ut in additionibus ad Eftheram fic Danielem eft
videre,etiam in rcliquis libris ubique multa occurrunt qu* Hieron non efse
cuilibet ciarum eft : nam in multis convenir cum veteriVulg. five LXX ubi
Verfio Sept, ab Heb. differt ; lape cum Theod. Sym. Aq. fapiflime etiam
aliter habet, quam Hieronymus in operibus fuis vercendum cenfuit : unde
puram Hieron. non efle, fed mixtam facile eft colligere. Hieronymus fzpius
profitetur,fc fecundnm Hebraicam veritatem tranftulifle,nec verfionem 70
ubi ab H ebrao diffère, probat ^fed.ubique data occafione oftendic quantum
ab Hebrao diferepat- imo hoc fzpe inculcat, quod ipfum primum ad
novam verfionem impuleret, à ab Hebr*o diferepantia ; unde vix
credibile eft ipfum alicubi fponre ab Hebrao difcelfisfe, fic in eundem lapi-
dem impingere voluifse. Prologo Galeato dicit quod fibi ômnino con-
feius non fic mutafsefe quippiam de Hebraica veritate : Imo ad Judaos
provocat, annonfideliter ex Hebrao verterit. Przfat. in Efth. & Neh.
ad Domnionem 8c Rogatianum hac habet ; fftuid interpretem laniant ? In-
terrbgent Hebraos, & ipfis autoribus, tranfiationi mea v e l arrogent v e l dérogent
fidem. Idem in Przfat. in Eftheram fic alloquitnr Paulam fic Eufto-
cliium, Tenentcs adhuc Hebratcum librum per fingu/a verba novam tranfla-
tionem afpicite, ut poffstis agnofeere me nihil etiam augment undo,addenda,
fed. fideli teftimonio ftmplicitcr,ficut in Hebrao habetur,hifttriam Hebraicam
L*ti»s lingua tradidiffe. Videmus Hieronymum fidenterfuam in vertendo
fidelicacem afserere, 8c quod Hebraum textum accurate exprimeret.
At i . fape relifto Hebrao, Vulgata fequitur LXX, uc plurima loca aperte
oftendunt. Gen. 4 8. verba ilia, Egrcdiamur foras, non funt in Hebrao
habet tarnen Vulgata una cum LXX. Gen. 8.7. in Hebr. elf j Corvus
exibat exeundo & redeundo ; at legit Vulgata cum LXX, Egreaiebatur
non revertebatur. Gen. 4, 15 p t j ‘Propterta quicunque occident Cai-
num ■ . at Vulgata, cum LXX. Sym. 8c Theodot. legerunt divifim
p ncquaqnam idfiet. J o f .2 i .3 7 . Pro nomine Civitatis Kedemoth
legerunt LXX. ytS'cdpi, quibus eonfentic Vulgata qua habet jethfom: \
i Sam. 10. 19. in Hebr. eft, Et dixifti ei : ubi Sept, fit Vulgata Je- '
legerunt x b nequaquam, 1 Sam.9. 24. addit Vulg. ex 70 verba hac q u i
non funt in Hebrao, Stravitq-, Saul infolario & dormivit.Job. 1.2 1 .défunt
in Hebrao h ac qua 70 fic Vulgata habent, ficut Dominoplacuit, itafaBum
eft. Thren.3. ult. in Heb. ‘Dabi*ipfis obfirmationemcordis, tnalediBionerh
tuam eia : Vulg. 8c 70 legunt labor em tuum, Hof. 10. 14. prö *7X3 *1N
legerunt Jerobaal, à domo ejus quijudicavit Baal. Ezech. 34. 16.
Uobuftum & pingue per dam, - p p x Vulgata legit, cuftodiam, ut 70
legerunt enim *yo x - Multa calia proferri poflunt, ubi relifto Hebraico
Vulgata fequitur Septuaginta -, unde ingenue fatecur Bellar. Editionem
Vulgatam efle mixtam ex Hieronymi, veteris Vulgata 8c Thcodotionis
editionibus,lib.2. de VerboDei, c . i 1. infinitum effet alia omnia recenfere
ubi ab Heb. differt Vulgata prater Codicum varietatem, Interpretis errores,
fic librariorum incuriam vel audaciam. Quadam addamubt Hieronymus
in Conimentariis 8c Tradatibus, alicer ex Hebr. vertit, Vel ver-
tendum cenfet, quam in Vulgata legitur, Gen. 1.2. legit Vulgata, Spiritus
Domini ferebatur fuper aquas : Hier. Q y * ft . Hebr. docec Hebr.
D f im a vertcndumi i» ff« ^ l»f. G em3; 8. legit Vulg, ad aunm poft meriditrisi
:
'i w w ffli
m m