De Textuum Orkrmrnnim integritate &• auctcntate-.. P roi.eg.YII.
rum, cxfigyptiorum, Argivorum, Arc. base haber, in terpret? Hieronymj
I Nec me fugit, in Hebraic codicibus diffonantes atatum annos invemri-,
plufque vel minus, front interpretibus vifutn eft, leEHtari: fcqucndum
vtro illud, quod exemplariummultitttdoin fidem traxit. Scio Scaligerum
aliter hacc refe rrein n o u s , .& quod Hicron. taxa c, quafi Eufebium
non refte verceric, cum alitcr fit in Grarco Eufebii exemplari. A t cerce vel
Hieronymus ica legit in fuo exemplari Grarco vel fi de fuo quxdam addi-
dit, ita Hieron. fentit. Ipfe etiam Scalig. Elencho Ghronol. p. 26, & c.
de loco illo 2 Reg. 8. 16. fic feribit, Has tUrbas concitant verba tila
virgulis inc/ufd (& Jehofaphat Regis JudaJ quit abundare omnino »e-
ceffe eft, adeo ut in editione Graca non extent, quamvis agnofeantur a
Paraphrase Chaldxo. Huic firttile eft illud 2 Keg. 24. 8. ubi Joachim
tniit regnum annos natus 18. At inzChron. 36. 9. erat otto tantum
annorum, ut omnino denarii not a hie defideretur. Nam Uteris nurncra-
iibus non verbis antiquit us numtri concipiebantur: unde natum eft illud
1 Sam. 13. 1. J—U B '- p ^eef i tnimnotanumeralis. E ditto Graca
{,if f j ivHtv]*, alii codices vptiruna. i r i r . -Hoc natum eft ex compend
ia numerorttm fcribendi ratione: quodnifi concedamus, quomodo tot va-
rietates & diferimina numcrorum excufemus, non video. Telhmonia aha
virorum dottiflimorum protulimus, Diflertatione de variis Lcdionibus;
D xU ffe rii, Buxtorfii, Bocharti, Heinfii, Grotii, Sixtin. Am. Lud. de
D ieu j qu x hie repetere non eft necelTc. Prater hos adducit Six. Am. Mer-
cerum, Drufium, Erpenium, Bertramum, VViggameieium, Pifcatorem*
See. Qui vero diferepantias illas non volunt efle codicum variorum le-
d io n e s ( quod de Reri & Ketib quidam negant,) fed utrafque divinae
efle audorita tis; hi (ut loquitur Pagettus;) ex Deo Jamm aliquem bi-
frontem faciunt, fpettamem *{i»» $ Cum vero vix aliquem
librufn, molis licet e x igu x , impreffum videamus, fine erratorum In-
dice fu o ; quis credet humaitam induftriam efficeire poffe, ut vaftum
illiid opus Biblicum fine ullis mendis excudatiir l In Bibliis Regiis omnis
cura & diligentia, moraliter ( u t dicunt) poffibilis, adhibita eft; ita u t
affirmare non dubitaverit A r. Montanus, ne unicum erratum inveniri
poffe &c. Multa tamen funt, quae virum diligentiffimum effugerunt; quae
eriumerare poflem, ft tanti efset. Biblia Veneta prima a Fcehce pratenfi
edita accufat Elias Lev. ut mendis plena, & infincera .- undealiam edi-
tionem pararunt, magis puram & priore corrediorem, quam miris lau-
dibus eito llit Elias. Hanc tamen a plurimis erroribus expnrgavit D.
Buxtorf. in Bibliis Bafileenfibtw: fatetur tamen ipfe, Editionem fuam licet
diligenter recogititam , fine navis quibufdam rton effe, qua ip fins diligentiam
effugerunt. Potuit quideirt Deus omnes librorum facrorum
feriptores & Typographds reddere, fi ipfi ita vifum foifset;
ficut Apoftolos & Prophetas Spiritu fuo gubernavit, ut in ipforumauco-
graphis nullum efset erratum. A t, ficut Ecclefix Dodores omnes erroribus
obnoxiosefsfc volflit, licet priiiii Ecdefiae proceres ab omni errore irnmunes
reddidit; ut fcil. omnesexcitaret ad diligerttem ufum mediorum,quibus
Veritas divina coftfervari pofset: fic dicendum de exemplaribus apogra-
phis .• mendis & erroribus levioribus, q u* fidei & moribus non office-
rent, obnoxia efsevoluit-, utdiligentiam noftram in codicumfacrorum pu-
ritate confervanda exercercr. Nam vigilantibus, & non dormientibus, Deus
fuccurrit: & opera ac minifterio hominum u ti decrevit ad oraculorum
fubruin confervationem; nec omhia immediata Spiritus fui virtute efficere
v o lu it : unde mendas irrepere pofse, quis non videt ? quas tamen ex
aliis codicibus, vel antiquis verfionibus,& loci circumftantiis emendare licet,
ut faepius diximus. Agnofcimus, in libris imprefsis errata melius pra-
caveri pofse, cum unica imprefsione varia librorum millia excuduntur,
inter quos vix aliqua efse pofsit diferepantia, (quia omnes iifdem Ty-
pis inter fe ordinatis & compaftis imprimuntur,) cum vel mille feribae
tot codices non defcribercnt, quorum finguli ex ignorantia vel incuria in
ahquibus afe invicemvariarepofsint. Unde Erafmus adverfus Leum, ad
primam anriot. Sluts kattenus tanta cura, tantaque religione vel feri-
pfttcalamo, Vel forma aliqua excudit facros libros, ut non alicubi depre-
hendatur aliquidmtitatum ? Dico itaque cum do&ifs. Biblia ndro Praf. ad
Gram.'Hcbr. T ig u r ii5 3 5 . Non convenit Judaica fuperflitiene alii gat urn
effe, ut nefas'vel ftcrilegium put emus fnfpicari, mendas feriptioni librorum
facrorum inoleviffe. Nam ft pro emendato & fincero libet amplest,
qnicquidin divir.is occurrit voluminibus •, etiam tnttfca inftdens liter* mj-
fterinm pdriet, ft faveret Juno Lucina.
. x>5. Quje de Tcxtu Hebraico difta fu n t , etiam ad Gracum N .T e -
ftamenti applicari poffnnt. Agnofcimus ( inquit Sixtin. Amama, lib.
j % cap. 3. Antibarb. Bibl.) in NovoTeftatfiento, ft librorum molerit, nu-
mcrum, & antiqrtitatem cum Veteri conferamus, faucis annis longe plures
irrtpfiffc leSHonum varietates, quam in Vetus per aliquot fecula. Aniio-
tavlt Rob-Stephjinus, Ut fupra oftendimus, ex 16 codicibus 2384 vari-
as le&iOnes, prater deficientia loca 280, qua obelis notavic.- & mul- 1
to plures ex variis antiquiff. codicibus nos annotavimus, q u a una cum
collationibus Stephanifin unum corpus digefta in ultimo noftro Toqio
exiiibencur. Divina tamen providentia ita invigilavit, ut fides ac pietas
nullum detrimentum fenferit. Cujus varietatis caufam pracipuam non puto
cutn Sixtino efse defeftum Mafora, in Nov . Teftamento: (Goncordantia
enim Bibiibruln noftro feculo edita Maforam multis parafangis fupe-
rant, & ad pufftatem librorum Sacrorum confervandam magis conferunt:) -
fed quia multa fapius N . Teft. exemplaria deferipta funt, quam Hebra-
ica Veteris. Nam antequim Chriftus Ecclefix pomoeria dilatavit, libri
Hebraici nbti erant tantum inter Jadaos, qui angulum orbis habitarunt-
' nam notus erat in Judea Deus, non in omni natione , ut cecinit vates
Regius.- Novum vero Teftamentum inter omnesnationes ab Ortu Solis
ad Occafum, ubicunque Chrifti nomen invocatum e,ft'; publice &
priVatim perleftum e ra t, & omnium manibus terebatur. Praterea 6 -
mnes fere ubique Gracatii linguam callebant, paueiffimi Hebraam :
unde plurima deferipta habebant 'exemplaria O raca, pauciffima He-
braica. Ex frequenti vero delcriptiorte exemplarjum, errores pliires feri-
barum oriantur, ncccfse eft. Hi tamen non tanti iu n t, quin adhuc e xemplaria
G r a ca incoiTupta hibeatrms.- nam ex errafis Quibufdam fbrtnitis
non poteftr in-ferri gcneralis corruptio. Qiia. diximus de providen-
tia Divina. & EcclcGa diligentia in-eonf?ry,andis Vet. Inftrumenti codi. I
cibus, mul to magis de Novo dici pofsunt. Nec valet; quod objiciunt,
ab Harcticis libros Graco s corruptos efse. Nam etfi H^retici multa
depravare conati funt; norf deerant Gathollci Si Grthodoxi^qu1 eorurn I
corruptehis- detexcrunt, & non permiferu.nt libros Sacros corrumpi. Into
licet ex multitudine feribarum & exemplariutri' pltires etrorcs forcuiti |
irrepere pofsent ; tamen exemplarium muItitudO yoluntariis-Haretico-1
rum corruptelis obftabat. Nam quo plura crant, eo diffieilius' erat, ut
omnia inficerent; unde impoffibile erat Harencos Novum Teftam. coa.
rumpere, cum ubique terrarum extarent exemplaria, ex quibus, convin*
ci poterant, lit falfarii & corruptores pc/fimi. Et ex quo ars Typq-
graphic a in ufu else1 ccepit, fere impoffibile eft textum ftudiofe corrum-
pi, licet cafu vel incuria edentium errores orirl pofsint. Hinc illud Epi-
phanii contra Matcionem j E ifi tu non relinquasScripturam,qstemadmo-\
dum a Salvatore pronunciata eft : ’jwja Sua }* uvfftvf) of linroi in itfi 1
yt\lv >? cKKtotrlat, fervantur tamen iffia loca in Evangelho favttx £c.
clefta. Et poftea; ij'it iueif dJ'ution «7s &c. nihil hoc nobis nocet.
enim abfeiderit illud, non abfeidit a nobis, fed fe fuofque. damno aff ‘tit; I
fa t is enim refutatur teftimoniorum pluralitate. No,tat D . Ratines in r.
Tho. q. 1. a ft . 8. quod Scriptura facra eft primario in corfe JfcclcfiiA
& fecundario in libris: utroque vero modo Ecclefia Catholic a eft eftt\\
cuftos: quod quidem verum eft; at fi in libris non fervarecur, -cito ex
corde evanefeeret. Q u a vero a quibufdam adferuntur in contrarium, vel
menda non funt, velleviorcs, quam ut ex iis textus corruptus'dici poflit;! I
cum non ex coafilio, fed cafu fortuito evcncrint.
16. Licet ex fupradi&is colHgi poflit, codices Hebraos Veteris, '& Grar-
cos Nov. Teftamenti Authenticos effe, ad quorum normam controvert!sc!
de fide, omnefque verfiones probari poffunt & debent; ( q u a enim de
integritate textuum originalium difta funt, hue fpeftant, ut eorundemau-
ftoritatem fupremam probarent:) quia tamen multi hanc quatftionem cum
pracedenti confundunt, licet candem diftinfte & per fe traftare. Orta
vero eft h ac quaftio-ex decreto Concilii T ridentini, quo Vplgata Latina! I
declaratur Authentica, quam nemo rcjiccre quovis praetextu audeat,
Ante Concilium vero liberius de hoc feripferunt auftores, quorum
pterique codices originarios pro Authenticis habuerunt. Sciendum vero
eft, vocem hanc ( Authenticum) a Jurifperitis Thcologos mutuafTe, & ipfij
fignificare, fcrfptum aliquod, quod ex fefidem faett in judicio, &fuprem\
eft auBorit at is, ut anullo rejicivel in quaftiohem vocari debeat. Sic enim
Julianus jurifeonf. tra ft. ae fide inftrumentorum cxplicat. Inde difta
flint authentica feripta & inftrumenta, qu a fidem certam.& inFalHbijem fa-1
ciunt. Dcinde & noc obfervandum, originaria principum edifta & feri- I
pta proprie & per fe authentica dici; exemplaria vero five exferipta dicun-
tur authentica, non proprie & per fe, fed quatenus cum originali conve-| I
niunt: qua convenicntia ficillo,vel teftinioniis, aliifve rationibus probanda
eft. Sic Scriptura S. Authentica dicitur, qua ex fe fidem facit? & fun*
mam habet auftoritaten», ita ut nemo refragari poflit, vel abipfa provo.
care. Ipfa prophetaram & ApoftoloruTh Autograph», omnium prpprie
Authentica funt, ut q ua a Sp. S. diftata: Apograpna vero, five tranferi-j
pta, eatenus Authentica funt: quatenus cum Autographis confenciunt.
Verfiones vero proprie A uthentica non funt, fed authoritatem fuamha.j
bent ex convenientia cum libris originariis, ex quibus feu fontibustradu-.
f t a funt. Jam vero,textus Hebraos & Graco s, qnos hodip hab.emus, cum
ipfis Autographis convenire, prater argumenta infita, teftimonium habe-
mus ampliffimum, & , poll Dei ipfius, omnium certiflimum; totius fcil. Ec-
defia,tam loci quam temporis refpeftu C atholica, cui facrum hoc depofi-
cum a Deo concreditum eft. Textus Hebraicus teftimonium habet Chrifti
& Apoftolorum, qui ex eo doftryiam fuam confirmarunt, & o-
mnes ad ejus leftionem ho rtatiifu nt: quod nunquam feciffent. ni-j
fi pura& incorrupta fuiflent exemplaria Autographis refpondentia. Nov
i vero Teftamenti codices originarii multis feculis poft Apoftolorum tem-
pora, ut pretiofa fervati funt : quorum- quofdam Tcrtulliani
temporibus extitifse, teftatur ip fe , lib. ac prafcript. adv. Ha-
ret. Imo S. Johannis Evangelium ipfius Evangelifta manu fcriptum, fi au-
ftoriChronici Alexandrini fides l^benda fit, in Ecclefia Ephwina reman-
fit tempore Honorii Imperatoris; & ex antiquiffimis fcriptoribus Ecclefiir,
qui ipfa Apoftolorum Autographa confulere poterant, & cxlocis Scriptur
a ab ipfis citatis, qua: ad amuflim congruunt cum noftris podiqbus,conllit,|
codices hodiernos eofdem plane efle cum ipfis Mmygftpttt, & ab eis fidelity
tranferiptos .-quod ex feriptis genuimsIgnatii,Clementisutri)jfque, Juftintl
Marcyris, Jrenaci, Tertulliani, aliorumque, quorum feripta indubitata wj
nos pervenerunt, luce clarius eft. Quis a multis feculis vidic Autpgrapha
Platonis, Ariftotelis, Theopbrafti, Ciceronis, Senjecx,aliorumque,qui multis
abhinc annis floruerunt ? Nemo tamen ambigit, quin vera fine eorum exemplaria
hodierna,& cum Autographis convenire, quae nunc habemus, li*
cc te xfo la traditione, & Ethnicorum pracipue teftimonio hoc habeamus:
quae multis gradibus inferiora funt, traditione & teftimonio Ecclefia; Ca-ll
tholicae per orbem difperfae, five teftium multitudinem,five eorum pietateni,!
‘ veracitatem, probitatem, & fapientiam fpeftemus.
1 7. Sententia itaque noftra eft, Textus Hcbraicos Veteris, &
cos N . Teftamenti femper fuiffe, dr adhuc effe authenticos, ad quosortfA
de fide dr Religione controverjia, omnefque verfiones probari et examt^n
debent. Hoc ex fupradiftis abunde probatuf, ubi ex fententia prfcl1
puorum Romanae Ecclefia: Doftorum oftendimus, Textus Originarios!
irnmunes effe ab omni corruptione prrcqgitata, & in omnibus ad fidein
& mores fpeftant ibus, integros: quo conceflo , neceflarjo fequitur,
thenticos efle , & in rebus fidei ac Religionis normam cprtiffiffl*®1,
Nec pbftat , quod mendis ex errore feribarum fortuito obnoxii ”nti
cum talia ecnata ex aliis codicibus cmendari poflint, & quotidie emen-
dentur; nec ejufmodi mendx Autfientiam tollant, cum in omnibus vet-
fionibus reperiantur, & in Vulg. Latinam multo plures & majoris nto*
menti, quam in codicibus Originariis irrepferint. QuQt millia varian®1
leftionumy c[uarum pars altera neceflario erronea eft, ante correfti°nei
sor.EGTVU- D e Tex tuu iu Ongmmiin'mn,
Glemenrinam co lle fta, & emendata ? Multas. etiam alias
kft iftorum Pontificum editiones remanfifse, q.uæ correftione indige-
am éx Epiftola Bellarmtni (qui uuus erat Ceaforum) ad Lucam
Vugenfem ; turn ex iis, quas poftea collcgit idem Lucas, liquet. E t in
«bliis LatiniS jufsu Glem. 8. recognitis dufcrte affirmatur, quod in il-
t pervuigntn editions, multa qua mutanda videbantur, immutata reliSla
■ jit. Et poftea, Biblia non funt a nobis aecuratijjlme caftigata .- multa
jtt jtfftts de confis pertranfivimns ad populi. fcandalum vitandum%
.allant tamen fcandalum extfmefcendum, nec incommodum fore, a (férir
ileafter in p ntf. ad- fuum Pentat. f t Paulus 4. (qui time Pontifex erat)
ofttx Damaft, vulgatam verfionem ad fontes corniçendi provinciam
, Unguarum per i d s demandant. Ec Luc. Brugenlis edidit Catalo-
errorum, qui poft;Sixti & Clemcacia caftigationes reim'uforunc.-&
Hirmat perfeftiorem reddi poffe feelieiter incceptam corroftionem, f i acee-
L ef pontificts anfloritas. His tamen non obftantibus, ifti contra quos
hputamus. y Larinami editionem Authenticam efse contendunt. Si enim
Xufmodi errata tollqrent Autftentiam Scriptura, necefsario fequeretur,
E l lam Scripturara hodie Authenticam extare , nec Ecçleiïam regukm
E-tam Hdei & rnornm habere :quod omnibus Ifero» & abfurdum.
W j8. Dtein, codices originarios olim fuifsc puros & Authenticos o -
ftnes concédant, cum fcil. primum Ecclefix tradici e r a n t im o tempo-
E Hieronymi fuifsc Authenticos, fatentur prxcipui Ecclefix Romanx
Eoftores. Hoc verum effe, nemo qui fane fapit, dubitare poteft, inquit R i-
lera in Hof. 9. n. 10» Nam fi tunc iepravati trout, cum Hieronymus
ma>tfi,4tionem Latinam edidit, non habet Ecclefia veram Scripturam. S i
mint prototype Hebrai codicss depravati tunc erant, cum noftra editto fit
E illis deprompt a , omnino dr ilia depravata e r it, dr vera d* incorrupta
Mcriptnra Ecclefia caret ■ : quo quid turfites diSla ? quid infauius ? Cum
E ro Authentiri olim fuerint ; qui hodje non efle Authenticos affirmant,
probandi onus incumbit, quod corrupt! jam fint, & de gradu A u -
Bentias dejefti.- quod fi oftendere non poflunc, recipi debent Godices ho-
■ ct ni, uc- qui funt in poflèfiïone auftoritaris fux. Sic Simeon de Muis,
Bpift. x. contra editionem Parif. p. 72. 'S i textus primogenii hodie funt
fat facra temp la , quorum auguftas fedes Spir. S . primum incoluerit-,
•.is credet Ecciefiam nunc non habere Scripturam facram fibi a Doe
mmferiptam & concreditam ? Et p. 7 3 . Sfuxro, quo tempore Sp. S . a quo
Wfmtfia Sçriptura auSloritas, odes illas auguftas d" facra veluti tem-
pl.i defiruerit ? S i vero tempus illud afftgnari pojfit, merito Ecclefia
3gii accufaretur incurix , qux tantum thefaurum quorundam hominum
Utfidia extor query fibi de manibus, at que etiam lacerari pafsa eft : imo
Hre aliquts exiftimare pofset, sxofam Deo fuifs e aliquaudo Ecciefiam,
B / .i fraude hominum ptrire neglexerit, quo majus in terris umoris D i-
■ >;; pignus non haberet. Argumenta ergo fupra addufta a providentia
Divina, & Ecclefix fidclitate, hue quadrant. Tradidit enim Deus Ec-
Bfiæ non primum Verfiones, fed Textus primxvos, eofque pnriflimos
s Authenticos. Qui itaque tales hodie extare negant, non tantum in
jtovidenriam Divinam, qux Ecclefix nunquam deficit in neceflariis,
■ ntumeliofi ; fed & in Ecciefiam, Chrifti fpoirfam, injurii funt, qux de-
gp itum hoc corrumpi fin eret.- cujus erat officium, illud fartum teftum
i|nfervare. Nam, ut idem Sim. de Myt?, p. 56. 5 7. ftd Ecciefiam
Ûrtinet divinx Scriptura depofi turn, tanquam communem fide lium pojjtjr
Wpncnt incolumem confervare.
■ 19. Ipfum nomen Fontis fatis indicat textum Authenticum. Nam negant
1m poteft (inquit Rellar. 1. 2. dc Verbo Dei 2. 1 1 .) quin foutes Scri-
Wurarum prxferendi fint riv.nlis, quando confiât, fontes non effe turbatos.
Ac: fontes, non. effe turbatos in rebus fidei vel morum, agnolcit Bcl-
H m . ut fupra oftendimus .- $c fi qua errata inveniancur, nullius efle
*>:neati ;& .cafu, non cpnfilio irrepfifle, ip fe confitetur. Etiam apud
^feeres freqyens eft mentio Hebraic* veritatis, prxfcrtim apud Hiero-
Hmum. Hoc vero elogimn. ftlfo illi tçxtui adfcriberçtür, fi Authenti-
^ n°n effet. Hoc etiam pro Textuum originalium authoritace fupra
Brfioaes;facie, quod tarn quoad verba, quam quoad fenfum fine imme-
iP le a Deo : Verfiones .vero, licet fenfum verum exprimant, tamen
K>ad yerba ex humana jnduftria pendent ; nec plus certitudinis ba-
■ nt, quam fidclfcas,,d o â rina & diligentia autftoris conferre poteft.
H<k iogfoue fatetur.G retferus p. 520, Plenitudo (inquit) dr integritas
textus habet prxrogativam iftam, quod non modo res Jignificata,
’pf* verba immediate funt a Deo : quod de tranflatione ' '
verba fuppeditet interpret, dr quidem humano ftudio, ,.v,. , ..u
■ T* fypfi & inftinttu, quo feriptor Canonic us ducitur & regitur
■ 20- Conftans hxc^crac veteris Ecclefix fententia. A u g . 1. 15. de
w - c. 13. hxc habet, Cum divtrfum aliquod in utrifque codicibus
fmffùtur-, quandoquidem ad fidem rerum geftarum. utrumque effe non po-
Mjr verum, et lingua potius credendum, unde eft in aliam per Interpre-
■ <ƒ«£(« tranflatio. Hieron. Epift. ad Suniam & Fretellam fic feribit,
jjyt tn N . Teft. f t quando apud Latinos quxftio exorta eft, & inter
pnplaria varietas, recurrimus ad fontem Graci fermonis, quo Novum
upturn eft inftrumentum : ita in Vet. Teftam. quando inter Qrxcos Lati-
rfi> Hebratcum recurrimus veritatem ; ne quicquid de
iftttgtifatje & àtiçtorjttôêu.
conttngit,
■ llo pecu-
B t ; proficifcitur, hoc quxramus in rivulis. Iterum in Epift. ad Lucinium,
■ od etiam rriacum eft a Gratiano in j'us Canonicum, & a Ponrifice
■ ■ rnulgatum, Diftinft. 9. cap. Uc veterum. V t veterum librorum fides
ebra is Voluminibus examinanda eft ; ita novorum veritas Graci fer-
■ p# normam defidcrat. His addendus Ambrofiqs. 1. 2. de Sp. S. c.6.
de Latimrum codicum varietate contendit, quorum aliquos perfidi
mf avenuut, Gracos infpfciat codices. Ex his fatis conftac, quantum ve-
xontes. prxculerint verfionibus -, iis vero, qui verfiones prxferunt
■ cum codem-Hieron. Epift. 102. ad Marcellam, quibus difplicet
S ' « S f w H I M u i w .
K quid opus eft ceftimonia coacervare, cum habeamus Ecclefix
vii-°s dodiflimos, quorum aliqui Concilio Tridentino interfiie-
K l ’ c^Hncentes, nihil contra textuum Orfginalium Authtntiam concilium
ysh *ec Vulgatam Latinam fontibus pratuliffe. Andrad. Defenf, dicit,
Vaide inconfider.ate eos loqui\ ijui plus fidei Edition} Latina, quam Heb.
voluminibus deferendunt putant. Addit, fit ab, Andrea Vera Cardinali S
Cruets, (qui poftea erat ’MqqceUut fiecuudtù Pontifex, & Ctmcilio’iute fi
fuit) hdbulfse, nil aliud Çqnçllium decneyiffe, dum Latinam Vulg. Autheu-
tic am dec laravit, quam earn nulla defeedapam.effe errore, ox quo perniciofum
dogma aliquofi i,n fide, vel moribus coUigi pojfit ; Bellarm. 1. 2. dc Verbo Dei
c. 10. Patres nullam fontiuny meutionem. fitciunt, fed: folum. ex Latinis
verjionibtu, qua nunc circumferuntur, mam de legerunt‘ , quam cater is
ante pone rent. Salmeron , qui etiam Concilio interfuit, Proleg. t . Liberum
reliquit (Concilium) omnibus, qui Soripturas facros profundius me-
ditantuK, fontes Hebraos & Graces, quatenus opus eft, confulere, quo. no*
ftram (Latinam^, vitio Itbrariorum Vel temporum. injuria córrupturn emen-
dare vale ant. Serarius iu, Probeg. c. i;9. q. \z. multis pcobatv non pra-
tulilfe Hcbrxis G rxcifve fontibus Latinam Verfionem, S.ynodum Triaenr.
Satis manifeftum eft t (inqifitj;fontem pur um, rivo., qvamtumvü puro, cum
prarogativa quadam praftrendum : —nam Authenticam Verfionem efse, eft
cenferi cum Originaria lingua convenire. Adam ContZen. P o lit .1. 3. e. 23.
Libéré affirma, Verft: nem Latinam ita probat am, ut tamen Cracis &
Hebrats, fontibus maneat fua auttoritas. Tragice vero exclamac Juliiis
Rugerius, Seçretarius Apoftoüws, lib. dc Script. Canonicis, c. 44. Cu*
jus ( ait J pi.a aures ferre, poter unt, Hebraicam Editionem (de G r a ço N.
Teft. idem dici, poteft); a Spir. S. iifdem. verbis dici at am, a Prophetis
confcriptam, ab Efra reftitutam , a Chrifb. recitatam. & explanatam, &c.
a qua omnes Editiones, vthftat parente (fit fonte fuo fluxertmt., correElio-
nes, derivqntur, & diferepantia librariornm culpa exorta fapius fublata
funt, nurse exphfam & damuatam efse l Ex horum teftimoniis. quibus pluses
adjungere licet, fecis confiât, quamam fit virorum in Ecclefia Roman»
dodiorum in hac cont rover fia fententia.
22. Si quis vero dicat. Si. poifein# in. textus Originarios errores irrepere
feribarum; lapfu, vel ex alia caufe fortuita, ut in Verfiones alibfque
omnes libros; quomodo in. locis talib.us pofsint Verfiones ex iis co r r ig i?
Refpondeo, In tali cafu, ubi dc menda confiât, ex aliis codicibus, relti-
tuenda eft vçra Içâ-io. Nam, u t ancea oftendimus, varia funt media, quibus,
dum codices variant, led io vera refticui, & errores cmendari poffunt.
Primo itaque ledionem librorum originalium in vitio cubare dare pro-
bandum eft, turn error corrigenda ; fic vera ledione reftituca, Textus on-
ginarius Verfionum norma «c régula fit. His itaque non obftantibus, co-
dices originarii vere dici poffunt Autlïeotici,&, (generaliter loquendo,) norma
omnium Verfionum. Nam, ut fupra demonftratum eft, codices calcs, in
quibus nullum omnino fit erratum aari, eft, fi non abfolute & phyfice, fkl-
iem moraliter impoffibile .- & fi tales mend* Authenticam Scriptura- au#
doritatem tollerent, nulla eflet Scriptura Authentica ; cum nulli tales co-..
dices extent, nec per induftriam humanam dari poffint. Potuit quidem I
Deus omnes feribas ab errore omni irnmunes prxftare : hoc vero Dei ftpi-
enrix haud congruum videbatur, qui laborem & diligentiam noftram in I
fcryandis & corrigendis codicibus aahibendam voluit ; unde Sc aliquando !
labi permifit, fed non in gravioribus; nec ita, ut media deeflent, quibus lapfus
ifti corrigi pofsint. R e d e itaque Raderus, Animadv. in Chron. Ale- 1
xandr. p.2 5. Univerfe loquendo, femper plus tribuit Ecclefia Hebraica, velut
fonti, quam Qraça inde dérivât a. Vidcatur T. Morinus Diâtr. parte
2, Elench. Sed. 15.'
. 23. Conceait Bellarm. in quibufdam cafibus, pofle nos a Verfioni-
bus ad fontes recurrere. D e Verbo Dei. 1. 2 .c . 1 1 . Primo ,cum in Latinis
Verfionibqs videtur efle error fibrariorum. 2. Gum Codices Latipi
variant. 3. Cum verbum, vel fententia eft anceps. 4. Ad energjam ac
proprietatem vocabulorum quorundam in textu originario percipiendam.
Melchior Canus alios addit, fcil. 5. Cum difleritur cum infidclibus.
6. Cum emphafis éft in yocabujo Hebraico. 7. A d eruendos plures fen- j
fus. 8. Ad percipienda verba G raca vel Hebrxa, q u x in editione Latina
remanferunt. Etfi vero a liquid fit, quod nobis hi Jargiuntyr, non
tamen tom pi veritatem proferunt. Inlufficiens enim eft Ifta cafoum
enumcratio. Errores enim varii dari poffunt, & in Vulg. Lai. dantur,
qui ad ifta capita revocari non poffunt. Deut. 2 9.23. legitur in V ulg .
Lat. fulphuris & folis ardore combureus, errore mamfcfto, cum in
Hebr. f i t , faits. Erratum hoc non obfervarunc Harlemius vel Lucas
Brugenfis, qui codices diligenter contulerynt. Correxit tamen Sixtus 5.
ex Hebrxo fine ufta exemplarium Latinorum ^u d o rita te .- nec conjicere j
quifquam potuit, effe librarii errorem, fine codicis Hebrxi infpedione,
cum fenfus bene fiuérer. Prxterea major codicum numerus firpe fallit. J
Gen. 3 . 1 5. in omnibus fere exemplaribus Latinis legitur, Ipfa content caput
tuum: Et duo tantum habtiit Luc. Bryg. q u x legerunt, Ipfe .- ita
y t fine textus A rchetypi infpedione emendari hie locus non potuit.- ex quo
Auguft. Steuchus emendavit, Ipfum. In exemple, quod profert Bellar. I
ex Ecdefiaftico, cap. 4 5 .6 . Dedit illi cor ad'pracepta. fix loci circumftantiis ’
non poteft coUigi, Jegendum effe, coram ;nec ex variis codicibus de# j prehendit Luc. Brug. fed ex paucioribus Harlemius, ê x quibus fine re-
jcurfu ad Hebr. non poteft vera leâio reftitui. Sxpe etiam errare pq-
teft interpres ex ignorantia Vél inadvertentia-? qui cafus in ter mg^o (li"
&os non habetur : nec tamen ejus error fine textu originario depre»4
hendi aliquando poteft. Itaque regulam conftituimus generalem, fcil.
In omnibus ad textum originarium recurrendum eft, nifi ubi plane confiât,
errorem in textum irrepfiffe .- ubi vero hoc probari non poteft,
neceflario ad textum, ut ad normam, omnes verfiones funt probandx.
Non fatis eft dicere cum Bellarm. Esc fontibus, fi puri fint,"corrigenda
funt verfiones 5^ hoc enim fupponi debet, fontes effe puros, donee contrarium
per iriftanrias particulars liquido probetur,- fecundum rcgulaqi
Jurifconfcultorum, ffiuilibet prafumitur efse bonus, donee conftet de con-
trxrto. Nec tamen ex quibufdam inftantiis probatur generalis fontiym
corruptio, fed tantum in his locis lapfum efle feribam ; quod cum fon#
tis puritate flare poteft .-ut ex iis, qu*. diximus, liquet.
24. Quxdam tamen hicfpeciofe objiciuntur. .1,,Incertum efle textun)
Hebrxum, fublatis punftis,qux non funt de effentia textus. Exemplum profert
Joh. Morinus exercit. Bibl. 6. cap. 2. in verbo , qu od od o modi«