D e L in g u a 1 3 ebr a k a / ejus a n tiq u ita te , c . , P r o l e g . II{. I
efferunt : unde remotiores a naturalibus Unguis funt Qraca et LH- I
Veneres ctiam fuas habet, quas nulla- aha lingua exprimera poteft.
Unde dixie Lutherus Çgiji. ad Lincutn, Ebr&os prophetas veile
cohere, up Germanice loquantur, ( vel alia. quavis lingua, ) peri»•
de e p y ttc ft Vhilomelam, quis qogeryt, ut.dulciffima fiat, melodifl. reli-
<fta, utrifonam cuculi vocem imitaretur. ; rj [ï0 . > ; ■ '
28. Utijitas vero longe maxima ex' hb^coofpiritur, quod.myfterio-
rum divinoram : explication«# . ica plene ac perfeftc, ac ex ipfarum
Originalium tabularum inljieftione,affeqùi-n|mq potèft. Unde'&.necef-
faria eft^aliqqa fàltem ejqsxô§nitip iis,i qui éloquia divina aliis expli-.
care tenentur,;Quam abu^diim enim eft, ,ut lègatus mandata regis fui
non inteJligatj! fed interprète opus habeat? De Themiftocle narrant,
quod cum a Pcrfaram R ege quædam petere, Sc, cum ipfo coRoqui cu-
peret, annum, integrum in. a d d e n d a Perfarum lingua infumpferit, ne
Regem per interpretem adirer. Quid ergo ipfis agendum, qui non ie-
m e l, fed quotidie cum fummo omnium, Rege ypiloqui tenentur, ejus
mandata, ad populum deferendo, ipforumqj vbta ad JDeum offercndo ? ;
Nam, üt yiri dofti verbis utàjr,. qui verfones tantum norunt, aliorum
ocit lis vident, & cum plcbe in atriis fiantes e longinqup faer.a contu-
eniur : qui vero. ipfim textum Originalem, inteJUgit, cum facerdotihus
in fanftuarium admiffus, omnium qua in fenetralibus aguntur, ip fie te-
1 f i s eft fçfiyftrbiter. Hi»c, (ip.quit.Lutherus,) etfi exigua-fit meet lingua
j Hfbraa notitia, cum omnibus tarnen totitu mundi gtiz-is, non commuta-
rem. ' Ad,fpqçes Hebrâêôs.’in yet. feftamento ;rccurrendum effe, cum
I aliqpod dubmm öccurrit a;yel exemplarium varietas, uno ore. affirmant
veteres ; maxitqje Hieron. Épiuolà ad Suniftm & Fretellam. & Aug. be D o -
ftrina C h r i f t ia n a r q u o d 'a ^ b l feil. Prpleg. de textuum Originalium
integritat,e fufe.probamus. Agnolcunt Bellarm. lib. 2. de verbo D e i,
cap.,1 1. Canusloc. lib. 2. cap. 15 . & alii,in quibufdam cafibus Hebrx-
os çodiçes c’onffilendosj ; Sed etiamfi verfioncs ad manus habeamus,
ad mult a alia ikeeffaria eft pectus Hebraiei feientia ; ut optime docet
A r. Mont.,pr*f. ad Bib.Interim. Cum verbum ambiguum e ft, npn
femper ambiguë reddi poteft per interpretem: unde fignificatio non integra,
fed mança redditur,curfi fortaffe in Hebraica utraque fignificatio
fervanda effet. Nam, ut ait S. Aug. inter alias S . Scriptura proprietates
hac neutiquam pofiremq efi, quod unus aliquis locus adeo dives efir ab-
I undans f i t , ut plures interpretationes, quarum fingula ; pia & be-
j na fu n t , admitlere pofifit. Unde a Deo elefta videtur hæc lingua
myfteriorum Divinorum facrarium quafi omnium fcecundiffimum.
E con tra, quod in lingua Hebraca cercum quid fignificat, per vocem
ambiguam ab interprète faepe redditur : ut in Pfal. n o . ubi H O U a
Graco interprète redditur’Ap^, unde Latinus vertit Principium ; quod
potius ç c t Principatum \eiKùàum effet. Præterea quæ in prima lingua
fignificationem habent perfpicuam ,” in verfione habent obfeuram : ut
in proverbiis, idiotifinis, & verbis arti alicui propriis; vel quae per tranf-
lationem fada fu nt, quae in alia lingua convenire non folent. Hinc
difficile agnofeit Hieron. âd Pammach. aliénas li'teras infiquentem non
alicubi excidere, ut qua in alia lingua bene ditta funt, eundem decorem
in t ran fiat tone confervent : Ex aliifque jinulris, quae adduct poterant,
magna nujus linguae utilitas ad verura Scripturae fenfum enucleandum
apparet. ■ Tandem fi linguae tantae dignitatis, perfeiftionis, elegantiae, &
militarist etiam addifeendi facilitatem addamus, quid amplius defiderari
poteft? Talis vero eft liâec lingua, ut hand decimam remporis & labo-
ris poftulct, quam Ljatina vel Gratca, ut tradunt ejus infigniores ma-
giftri. Si quis enim menfes aliquot in earn impendat, ( menfis, non
annos-, ficErpenius) facile bonos progreffus in ea faciet. Eimefirit vel
tr.imefiris .indufiria fufficiet, ( fic Amama) ut mediocriter quis addifeaf:
annum vero non requirit, ut omnis ejus difieultas fasliciter fuperetur.
Qui vero tantillum temporis ab aliis négotüs- & ftudiis, imo a ludis,
abftrahere nolit i tarn pretiofd thefauro fe plane indignum reddit : Qui
vero experietur, laboris frudus baud pcenitendos brevi reportabir.
29. His quae dé lingua Hebraica dida funt, quædam de antiquis H e-
braeorum liceris, & de pundis vocalibus annederc, haud inutile erit.
Et primo, quod ad literas attinet, fententia eft plerorumque linguarum
peritia infignium,. literas quas Samaritanas didipus, quibus Pentateu-
chum Samaritanum in- Kac Bibliorum editione excudimus , Hebraeorum
primaevas fuiffe, quibus Lex & Prophetae primum feripti ; eafque Ju-
daeis & Samaritanis communes fuiffe ante deportationem Babyloni-
I cam : Efdram v e ro , qui. poft reditum codices facros recenfuit & in-
ftauravit, cofdem litéris Affyriis populq Judaico magis notis, (qui, durante
Captivitate, linguae 6c literarum obliti funt J deferipfiffe ; & priores
.Samaritanis, quos cane pejus ct angue oderunt, reliquiffe : ut hoc
modo fe nit cum iis commune habere, teftamm facerent. JofephusSca-
lig. Epiftola ad Tompfonum & a d Ubertum, & in notis ad Eufcb. an.
1657V digreffione de liceris, hanc fententiam acriter pro more tuetur,
& in contra fenrientes ffomachatur : ubi de liceris Graccis & Phoeniciis
loquenS) dicit, Gracas a Phoeniciis natas, quibus omnes olim & Chana-
nai & Hebrai ufi fint, qdhucque Sqmaritani utuntur : neque alios in
■ lifts fu i fit a t empor ib us Mofis ad excidium Templi. Nam ea, quibus
f udai hodie .Itbros .facros,..& omnia atta ftfa feribunt, nufera ac novitia
funt, ex Syr tacts dépravai a : ilia autem ex Samaritanis. flood cum luce
clarius f i t , tarnen quidam femidoEli, femitheologi, & (ut fignan-
tint loquari) fimi homines , non folum fudaicas literas vere Hebraic as
efie prifeas, audent defer are j fed etiam impios putant, atque adeo palam
vocant, qui. after fentiunt: mi fer am vero doBorum & piorum hominum
condioionem, fi doSlrin* pietatis.fuq non alios tefies haberent, quam J fi-
nos. Poftea fol. 107. cqI. 2. Vifiuntur quidem hodie fid i qui quotidie
Hierofiljmts efiodiuntur ', & fub regibus fuda in ufufuerunt. In il-
lis nunrnis.ea.dtm litera incifa fun t, qua in feripiis Samaritanorum le-
quntur, fine, ulla vel exigua mutatione : & put are vettrum Hebräer urn
alias literas fuiffe, quam qua in i/lis. ficlis vifuntur, & qua fub regibus
fuda in commerciis fudaortsm erant, extrema & infanta & toperi-.
na efi. Ad eundum rnoditm Joh. Drufius in. Exod. cap. 36. feribit, Hoc
itfi darum efie, ut nemo amplius, nifi.forte alter Carneades, qui de
bus omnibus dubitare folebat, iftud in dubium vocare aufit. Siç Johj
Gerh. Voff. de Arte G ram. lib. 1. cap. 9. Male eas literas yocamus He-
braas, cum fit date a diet debent. Hebraa enim proprie funt Lhananaa, i
hoç efiphoenieum, quarum literarum figurant cognofeere licet ex nummu, ;
qui hodieqfte cr.ebro er Hunt ur de partibus T y i &,Sidottis. lifdem fudi. j os ante exilium Babjlonicum ufos dicimus, quemadmodum CÊ" lingua r#.
dem utriquegenti communis er at. Idem lib. 1. c .3 1 . dicit, fudaos Ba. I
bjioniam abaublos, ut Chaldaiee didicerunt, itq_ charafieribus ufos_ Çhal. 11
daicisz ubi autem. infudaam reverft, pauci admoduni vet er es îfebràqrum j
char alleres noverànt : coque Efdras coattus efi, Us Mofem dr Prop/«.
tas Uteris deferibere Chaldaicis, quibus afiueverant : —pofieriores Ht. I
braica.fuere anafoga veteribus five Samaritanis : . ut Efdras ioptimtl
potuerit voeent voce fine ullius liter a difpendio redder e : atque hoc /«/.Il
fiçiebat, ut Sexipturarum veritas farta tetta perntautret. His confentiunc!
viri çlariffimi, Grotius in notis ad libr. de vent. .Rejig. Chriftianae, Six-1
tin. Àmam. Antibarb. Bibi. Ifaac. Cafaub. exercit. in BaroniumySam.
Bochart. in Geogr., Sacra, Lud. Capell. libello dode & eleganter de j
hoc argumento ab ipfo edito, Waferus, lib. de nummis Hebraeorum,
Mayer. Philol. Sacr. cum plurimis aliis. Inter Ecclefiae vero Romans j
Doâores, A r. Mont. Sixtus Sencnf. Serrarius,Bellarmin. Villalpand, Bon-!
frerius,'Guido Fabricius, Joh. Morinus, Joh. D ‘ Efpieres, traft,. :i. de j
Bibl. Hebr. dub. 1. qui communcm hanc fententiam vocat -, & omniiimj
approbatione receptam.
30. Quia tarnen non défunt viri dofti, qui contrariât fententiae mordicus j
adhaerent, & fentiunt hodiernum charaftcrem, quem fuadratum vocanc
antiquum & Möfaicum fuiffe, quo lex & reliqui libri facri ölim con’
feripti funt ; argumenta pôciora proferam, turn ex antiquis ficlorum in-i
fcriptionibus, turn ex teltimonüs veteran Scriptorum Chriftianorum &
Judaeorum petita : eaque contra exceptiones adverfae partis tueb orpo-i
ftea ad rationes, quas ipfi producuiit, refpondcndum. Primum itaquel
& praecipuum argumentum pro literis. Samaritanis, & quod luce îua
evidenter hoc probat} (cui nemo nifi qui lufeus, vel oculos claudit, af-
fentiri non poffit;) duftum eft ex antiquis ficlis & numifmatis RebrsJ
orum ante Captivitatem eufis; imo ante defeftionem decem trib.uumj
(ut infra patebit,) ex ruderibus Hierofolymitanis, olim,. & hodie effof-
fis. Omnes vero fculpti funt charafteribus, qui cum hodiernis Samaritanis
plane iidem funt -, paululum quidem variatis ob magnum tempo-j
ris intervallum, (ut in omnium linguarum literis,) & in quibufdam ve-
tuftate exefis: ita tarnen, ut cofdem effe, facile agnofeas. Sicli, autem
omnes quatuor drachmas pendent: quod Jof. Antiq. lib. 3. cap.9. de
ficlis fui temporis afferuit. Hemificlus vero five fid i Dimidium, drachmas
ducas. E x una parte habent urnam auream cum manna, ( de qua
Exod. 16.) pofito fupra urnam, vel quafi in ore calicis, in multis Aleph
Samaritano, in quibufdam Aleph & Schin, aliifve literis , cum inferi-
ptione, literis Samaritanis, Sic lus Ifraelis. Ex altéra parte virga Aa-
ronis cum amygdalis, & inferiptione hac iifdem charafteribus, prüfa - j
km faufila. Alia etiàm numifmata diverfam habent inferiptionem, fed
iifdem literis incifa. Horum vero omnium formas, quos alieübi in venire
potuimus, fculptas exhibebimus traftatu de nummis, ponderi-
bus, & menfuris Hebraeorum, una cum fingulorum explicationibus.
Horum unum naftus A r. Montanus , ut certiffimum veritatis teftem J
pro magno • thefauro habuic,' cujùs unius cognitio omnem fibi in pondc\
rum et monetär um ratioue confolidanda,'veri aifquireudi labor em adtmitj
ut ipfe loquitur in A P P ^3^» hbro Tubalcain. Guiliel. Poftcllus v ir linguarum
pericia ad miraculum doftus, (licet fenex Rabbinicis deliriis fa-
feinatus, ad varias-& jmpias opiniones delapfus fit) lib. de 12. linguis,
poftquam Hieronymum citaffet de mutatione fàfta per Efdram, èj’ufque
fententiam a pprobaffet, affirmât, Samaritanos effe veros, genuinos, anti-
quofque linguae Hebraicæ charafteres: & hoc probac ex antiquis ficlis J
his verbis j Efie autem hujufmodi formas kntiquas, argumenta mihiftu-\ \
re numifmata argentea, magnam admodum antiqttitatem reprafentant i f
qua exeufit y idi apud fudaos , qui ufque adeo magni thtfauri loco dn-\\
cunt , ut unum ( quod alioquin vix quinemeem afiimes, ) no» potui w i- J
hi duobus aureis nummis redimere : afieruntque, efie a temporibus SaloA
monis. Cum autem meas hac de caufa mutationis eharaElerum conje-1
Suras ipfis fudais aperirem, dicebant efie veriffimas, ft* a mult is fuorun.
DoElorum probatas : ft* nil aliud efie caufa (cum alioquin Samaritamj
cane pejus ft* angue oderunt, quos vix coUoquit dignos putant ) cur M
char a ilia numifmata habeant, nifi quia illi charafteres Hlic. deferim I
olim fibi in ufis familiari fni fient, quaß natura quadam illos ad prifi’A
na revocante. Afierunt etiam , indies Hierofolymis in maceriis five ru-1
deribus profundis hac xrebro ab effofsoribus reperiri: Antiquitatis ccf’ l
tijfimum argumentum, quodillic feribitur,HIEJ iUSALEM SANÇTd:\
quam Samuritani ipfi a temporibus Salomtnis nec funt ingreffi, nec f i f
fta nomine dignati funt, ut qui adorarunt in monte &c. Haftenus P°‘|
ftellus quem tarnen adducunt quidam pro altera fententia, qua fidd
ipfividerint : non potuit enim aliquid clarius p ro literis Samaritanis diet.
Si quid vero poftea feripfit fenex, cum delirarc ccepit, hoc nullum pondus!
habere debet. Siclos autem iftos a Judxis, non a Samaritanis, cufos efscj
probat inferiptio ilia, futobfervac Poftellus, ) Hierofolyma fanfta. SamarH
tanienim nunquam Hierofolyma potiti funt j nec ipfam, uturbem fan fis"1
agnofeere vellent. Inferiptio etiam altera,Siclus Ifiratlisfyxx. obfervat Ar-
Mont.) antiquitatem.arguit, cufos feil, else ante defeftionem decem tribu-
um, vel faltem ante eoruro captivitatem, cum omnes tribus nomen lfrje'
Hs öbtinebant : poftea enim a tribu Judx, quae principalis erat earum, qu
relifti Judæi appellati funt. .Idem etiam conftare poteft, eo quod if
multis , liters quædam vetuftate confumptx funt, ita ut vix legi pofsioc
Charafterum etiam rudis & fimplex figura, (a qua hodiernam Samarita-
nam paulatim deflexifse ad feriptionis celeritatem, liquet, ) idem plane de
demonftrat -, & quod a plurimis. diverfis temporibus, effoffiurrde tam a Ju
dxis, quam Chriftianis, pro genuinis agnofeuntur;
3 1. Prxter argumentum hoc reale, quod folum apud omnes haud perV
ca«1
1^q LEG»111» ____________ De Lingua Hebrafcïï,
cesfufficeret, teftimonia etiam veterum tam îîitee Chriftianos, quam1
caud ju d x o s , qui de hoc optime teftari poterant, habemus.- quibus
^miora probationis genera in rebus ejufinodi dari vel defiderari non pof-
Pnt Inter Chriftianos veteres pro nobis teftimoniumferunt d u o ,fui
freuii in linguarum çognitione & Judaicarum aliarumque antiquitatum
fi-ientia maxime infignes, Eufebius fcil. & Hieronymus : quos dum ad-
1 omnes adfero, qui in ter veteres de hac quxftione aliquid feri-
H^^eliqiierunt.- nullus enim veterum pro contraria fententia, vel ,
verbum protulic. Eufebii verba funt in Chron. ad annum mundi 4740.
fuit Efdras eruditifiimus legis divina, & clams omnium fudaorum ma-
*'fler, qui de captivitate regreffi fuerunt in fudaam : affirmatur-
ue divin as Scripturas memoriter condidifie, ft- ut Samaritanis non mif-
Itretiiur, literas fudaicas commuta fie. Hie videmusEufebium non tan- ;
turn banc literarum mutationem diferte afserere -, fed ctiam ejus cau- ,
(am adferre 5 ut fcil. Judaei cum Samaricanis non mifeerentur. Va- |
ria hie comminifcuntur, ut vim hujus teftimonii evadanc j fcil. Eufebi-
um pofse intelligi de mutatione, qua literas antiquas Hebraicas, quibus
libri facri confcripti, in ufum.communem rcvocavit, reliftis ipfo-
rum literis communibus, Samaritanis. Sed ut hoc de duplici charafte-
Hebrxo, facro & communi, commentum eft vanum, ut poftea often- ;
demos; ita cum Eufebii verbis confiftere non poteft: loquitur enim de
Tudxorura charaftere, ut de u n o , eoque ab Efdra mutato. Aliud
vero eft, chârafterem facrum in ufum communem, poftquam defu-
xverat, revocare ; aliud charafterem mutare, ut a Samaritanis diftin-
guerentur. Addunt etiam, Eufebium fortaffe deceptum fuiffe a Samaritanis,
qui Cx fa re x magno numéro vixerunt : ubi Eufebius erat E-
pifeopus; A t hoc eft ejus teftimonium plane negare, & ipfum igno - ,
rantix incufare, ut qui fe a Samaritanis illudi paffus fit. Quomodo !
etiam probant, ipfum Samaritanos potius quam Judxos, qui numéro,
cruditione, & dignitate Samaritanis luperiores erant, confuluiffc, & ab
iis in erro'rem induftum fuiffe ? A nne etiam a Samaritanis habuit, quod
eodem i0co affirmât, Efdram divinas Scripturas memoriter eondidiffe ?
Certe non ; cum ipfi Efdram, & omnes Scripturx libros prxter Pcn-
tateuchum reiicerenc. Nec fatis eft oftendere, hoc fieri poffe, fed ita
de fafto fuiffe : ad quod probandum, ne verbum proférant. Hieronymus
clarius loquitur in Projogo Gàleato in 1. Regum, & in Ezech. 9.
comment, in Tit. 3. In Prologo ita feribit, Certum efi, Efdram
\Scribam, Legifque Doftorem, poft captain Hierofolymam, & inftaurationem
\ j empli fub Zorobabelr, alias literas teperifie, quibus nunc uttour : cum
ad tllud ufque tempus iidem Samaritanorum & Hebraorum charafteres
fuerint. E t tot literis Pentateuchus a Samaritanis deferiptus eft, quot
Hebr sus, qua figures tantum & apicibus difierunt : ut ibid, ipfe tefta-
tur. In Ezek. 9 . Antiquis Ebraorum literis, quibus ufque hodie utuntur
Samaritani, extrema, Thau litera, Crucis habel fimilitudinem : Et
in Gal. 3. probat ex codice Samaritano contra Judxos, vocabulum omnis
olim left urn fuiffe, quia antiquiores alterius quoque gent is litera (id eft
Samaritanorum ) id pofitum fu i fie teftantur. Ubi yidemus Hieronymum
non dubitanter loqui, fed ut de re certa & explorata, Hoc certum eft:
cumque prxeeptores babuerjt inter Judxos célébrés, a quibus hoc cer-
to feire poterat} & ipfe in Hebrxoram leriptis & monumentis verfa-
tus fijerit, & In Hebraica eraditione omnibus fui temporis fuperior effet;
nec tantum peritiam lingux habuerat, (quam habuerunt ctiam R ab-
[ bini,) fed etiam judicio folidoipfos omnes fuperaret j & non uno loco,
fed fxpius hoc affirmaverit $ merito ejus teftimonium magni xftiman-
i dum eft. Quod vero dicit, Efdram alias literas reperiffe, non hunc fen-
j fum neceffario habet, quod ipfe earum primus inventor fuerit , (pro -
jut videtur D. Voffio;) fed tantum, eas Judxis loco earum, quibus an-
^tea uli f in t , dedifse, & auftoritate fua introduxiffe. U t hoc Hieron.
j tcllimonium enervent, varia effugia excogitarunt, qux ipfa Hieronym.
• verba, plane prxcludunt. A lii diciint, ipfum loqui tantum dc fex lice-
j ris Hebraicis finalibus, ut Picus, & Reuchhnus-: alii de punftis voeali-
j bus, & literis Syriacis, ut Schickafdus : alii de literis Hebrxoram facris,
F quas vulgo ignotas & latentes Efdras publice propofuit, ut alicubi Po-
Itcllum dÉiffe, quidam affirmant^ cujus verba tamen in contrarium jam
attulimüs. A t hæc omnia plane confifta efse, & cum Hieronymi ver-
bis. ftare non pofse, luce clarius eft > ut cuique verba ejus conferen-
ti patec. Loquitur enini non de pünftis vocalibus, q u x nunquam mu-
tata, nec Hieronymo nota erant, cum ipfius tempore non extarent ; nec
de literis fînalibus, fed de omnibus; nec de charaftere facro, quem lamentent
in ufum revocayit; fed de novo introduite, veteri Cuthxis re.
liftç» : nec duplicem agnofeit antiquum Hebrxoram charafterem, fed u-
'nicum tantum, quo libri facri deferipti funt, quem Samaritanis reliquit.
Fiftam enim hanc diftinftionem Hieronym. igno ravit; nec verba ejus,
F equuleo torqueantur, talem fenfum admittere pofsunt, fed ei pror-
fus repugnant. Habemus itaque confenfum veterum Ecclefix Dofto-
rum, aui merito multis neotericis Criticis & Grammaticis prxferendi.
His addit D . Capellus Bedam, qui ob eraditioncm fummam Venerabilts
nomen meruit! qui feribit, Apud Hebraos null am efse de hac re dubi-
tationem, Efdram literas leviores fub nominibus earum, quas eatenus habuerunt,
excogitafse, priores Samaritanis reliqui/.'se &c-. Nec quicquam
■ valet, quod fupponunt, ipfüm hoc ex Eufebio vel Hieronymo haufifse.
(Nam x quocunque habuerit, liquet ipfum hanc fententiam alteri prx-
‘tulifse. Sed cum Hieronymo multo pofterior fuerit, nolo ejus teftimo-
nio eos ulterius premere ; licet ejus auftoritas, multis rècentioribus prX-
ponderare p o f f it ..
i~- Prxter veteres hofee Ecclefix Scriptores, habemus etiam, inter
Judxos,; Rabbi nos Talmudicos, & recenriores, qui idem affirmant» In
îalm. Babylonico, tràft. .Sanhedrim, feft. 2 . . In principle data eft Jf-
raeli Lex '*QJ) HHDQ feriptura Hebraa, lingua fantta : poftea da-
ta f i illis in diebus Efra, n m ü H OTlXI feriptura Afiyriaca, & tin-
£u* Aramaa : poftea elegerunt lfraelita feripturam Afiyriacam & lin*
guam fanftam, & reliquerunt idiot is feripturam Hebraicam, & linguam
£haldaicam. funt illi Idiota ? Kefpondet R , Chafda,Cuthqi». fifua eft
!j ejus miquitatt,
feriptura Hebraica ? 'R.efpondet iter um Chafda, . fc riptura
Libonaa. Per feripturam Libonaam intelligunr omnes, Samaritan
nam; & per Cuthaos, Samaritas; licet de vöce Libonaa , aliqpa fit dif-
crepanua,. Hie exprefse legimus, Legem primo datam feriptura He-:
b rx a : qu x feriptura relifta eft C u th x is I fr a e lit is eligentibus feripturam
Afsyriacam. Qjiod vero dicitur," datam éfse Legem temporibus Ef-.
drx, non tantum feriptura, fed & lingua Afsyriaca} non intelligendum,
quafi Efdras Legem fcriplîfset in hac lingua ; fed cum, durante captivi-
tate, Judxi tam lingux , quam charafteris proprii, ' obliti fuerint , &
Legem quidam tam lingua quam charaftere Chalqaico fibi defcripfe-
rant'} Efdram Legem lingua’ Hebraica, charaftere vero Alsyrio, fcripfiM
fe, relifto Cuthxis charaftere Hebraico, & rejeftis exempläribus q u x I
lingua Chalda» apud pfebem invaluerant.- ut explicat R. Japhe. Eo- I
dem cap» i . Traft. Sànhedrim, R .J o fe Efdram cüm Mofc comparànsJ
ut qui digniis efset, per cujus' nianus lex darctur Ifraeli, nifi Mofes cum'
prxeeffifset, addit, quod licit non J it data Lex per manum ejus, mutatà
tamen efi per manum ejus feriptura, quutn vocatur nomen ejus i
Afsyria, quia afçendit cum eis T&N Û ex A'jsyria. Ubi aperte vide-
mus feripturam Afsÿriàm', qnx hodie Hebraica dicitur, ex A'fsyria five
Babylone cum' Efdra afcewdifse , & ab eo muràtam else : undè infer-
tur, ante illud, tempus apùd Judxos in ulii non fuilse. In Talm; Hie- 1
rofolym. traft. Magill, feft. x. Afsyrid (fi ei feriptura, fed non
ei lingua/ Hebraa eft ei lingua, f t d non eiferipturai èlegerunt illi-feripturam
Afiyriacam, & linguain Hebraam. guêtre autem vocatur A f -
fyria ? quia char after ejus eft‘ ^ 1*011 “UülHQ excellent dr ornât us. D i x
it R . L e v i , eo quod afçendit 'per manum earum de A f syria: ' poliea
fubjiciuntur verba R. Jpfe .fupra adducca ex Talm. Babyl. & Rab. Ja- J
phe. Veteribus iftis etiam recentiotcs plerôfqüe adjungere lic et : qui* 1
etfi inter fe fententiis variant, in hoc ta men omiies confentiunt, lite-i
ras Hebrxoram antiquas ejifdem .fuiïse' cum Samaritanis hodièrnis, ’ &
Efdram literis Afsyriis legem • tradidifse. Ut tarfien licéras bodiernas,
quibus ipfi utuntur, Samaritanorum .çharacceribus prxferaiit; (quibus
gloriam literarum primogeniarum, qiiibus Lex â Mofis feripta fuit, dar
i, iniquiffime ferunt; ) fingunt aliqui tabulas legis-curri-Mcifis; éir%-
y&W charaftere hodierno five Afsyriaco,' quem facrurri etëè io liint 'i l
exemplaria vero'reliqua cum omnibus, qux ufum civilem fpectabartc i
charactere communi, qui Samaritanis adhuc in ufu eft, deferipta efse .• |
Efdram vero hunc characterem populo ignotum in lucem protulifse, &
tam in facris quam prophanis hune folùm ufurpandum fanxifse : Alii
tamen omnià librorum facrorum exemplaria, etiam quxiri ufu populari
erânt, charactere hodierno, quem facrum efse volunt, deferipta fuilse :
ejus tamen ufum in Captivitate amifsum & deperditum, Efdram reftitù-
ifee, & hune folum in omnibus feripturis ufurpandum edixifse; priorè,
cujus ufus erat in rebus civilibus, Cuthxis relicto. Priorem fentenci-
am tuetur R. Mofes Bar-Nachmaii, quem Ramban vocanc, qui circa
annum Chrifti 1260. mortuus eft, qui in Comment, in Pentateuch, 'nar*
rat, fe, cum apud Anconem effet, invertiffé in manibus quorundam Seniorurri,
ficlum argenteum ponde ris femiunçia five drachmarum, qui fignatus crut
ex uno latere figura virga amygdalina, ex altera urna cum literis quibufdam
fçriptis ad marginem utriufque Uteris • quem cum Samariranis oftenderunt ,
ipfi ftatim legerunt:ex uno latere frer, Siclus ficlorum (potius Siclus Ifraelis,
nam inter omnes ficlos nullus hodie videtur cum tali inferiptione, ündéiU
\xxà.(Siclorum) videtur efse error feribx;) ex a l t e r a , fanfta. Addit
Nachman, quod feriptura Hebraa re UH a erat Cuthais,ficut commemoratur
in Sanhedrim: memorat quoque fe vidifse Hemificlum dimidii ponderiscum
iifdem verbis & inferiptione. R . Jof. Albus in libro five de funda*
mentis fidei Judaicx, idem affirmât. Scribitenim, fudaos duo habere monument
a Captiyitatisfna Babylonica : unum, quodmenfibus nomirta Chal-
daica indiderunt, cum antea, primus, fecundus, tertius, & c . difti fint :
alter um, quodferipturam Hebraicam Cuthais reliquerunt, & Affyriam elegerunt.
Et citât illud ex Sanhedrim, quod jam attulimus. -linde infertj
feripturam, qua hodie eft in ipjorum manibus, non effe Hebraicam fine dubio j
& c . Pofterior fententia plures habet adftipulatores : inter quos numeranc
R . Jacob, Sam. Japhe,Mofem «Ægyptium, R.Azariam, R . Ha i, Epho-
dxum, cum aliis. Quorum omnium fententia cum figmento illo duplici
charactèris nita tur, li illud fundamentum ipfis fuberaxerimus, quic-
quid illi fuperftruunt, mole fua ruet. Omnes tamen hodiernam feriptu*
ram vocant Afsyriam j & priorem, quam Cuthxis reliquerunt, He-
brxam. _ .
33. Habemüs itaqüe cxlxtriufquë Talmudis auftoritâtej (qtix ornni-
bus Judxis facrofanfta eft: ) & ex fententia Judxorum & Rabbinorum
pofteriorum ; Charafterem Hébræum' veteirem effe Samaritanum ; hody
ernüm vero effe Affyfium, quo Efdras Legem poll Captivitatem deferi-
pfit. Qjÿdam tamen ex Rabbinis, (præfeftim junioribus, ) & êx noftris
feriptonbus, ne quicqUam ab bodierni charafteris antiquitate, ejufqué
fanftitàte, (u t ipfis v id e tù r j detrahatur, varia commenta fingunt, uc
teftimonia prxdiftà, & ârgùméntunl à ficlis duftum évadant. Primo enim,
feripturahî hodiernam diftam volunt Affyriam, non ab gentis
nominej quali ab Affyria cum Efdça primo afcénderat, 8t antea non
effet apud Judxos in ulù : féd ab "1®^ beatum reddidit, unde deduci volunt
n n l î / S , quafi hot modo beatificatâ effet feriptura live charafter,
vel proptér charâftefum inagtiifiçentiam -& ornatum: (fpeciofa êft enitn
hxc feriptufàj). nàm literx nüllx funt fibi fimiles, nec una altéri adhai-
rèt in fcribéndo. Sic Mofes Ægyptius, R . Jacob in oculo Jacobi;' Bârteno-
ra, Azarias, & . alii. A t quis non videt nieras nugas, & .vanbrum' homi-
liurti yaniffima hxc effe commenta, quorum Chriftianos Theologos pudere
debet ? Néfcio fané qüid fit ineptirè, fi hoc non Et. In loris enfin
ex Talmude âdduftis diferte dicitur, feripturam Affyriam fie. diftam,
quia t x Affyria cum Efdra afçendit i ut & altérai» Hebraam , quia erat
antiqua Hebraorum. Quod v éro ' ab beatum reddidit, deduci volunt",
pùerilè & ridiculutn eft, contra otfinem Lexicbfum fidèm; & contra
communem vocis ufum • narrt née unuth locum proferre pofsunt,
jxbi n m Ô K , beatitudinem fignificat. P rx te tc t , quam bcllas ration«