D e S am a r ium s & eo rum f e i t ta te u c b o , e j 8 o J ___________ , , ' a f i t t e V tr fitn ù b u s .
Maforethis appofîra funt, ab iis difcrepant, quod & fupra mônuimus.
Quod enim de editione G ræca i diximus idem de exemplari Samaricano
opcandum, ut dodus aliquis judicio & linguarum cognitione pollens» &
partium ftudio non abreptus, cui ocium & ingenium ad rem tantam aggre-
diendum fuppecic, accurate difcrepantias has cxaminaret, 8c quænam ex
fcribarum e rro re , qoænara ex codicum Hebracorum varietate ortæ fint,
quænam de induftria mutationes fadæ, diftingueret. Certe qui hoc opus
perficeret magnam à grata pofteritate laudem reportaret.
17 . A d autoritatem & ufum exemplar is Samaritani devenimus. Deau-
toritate non opus eft multa dicere : neminem enim novimus qui-aut hen-
ticum fàc it, vel textui Hebraico generaliter præfert. Scripfit quidem Jo.
Morinus Te fado examine Pentateuchi Samaritani, ipfum purum putum
Mofis Pentateuchum efle deprehendifse. Cum vero ipfe fe alibi explicet
Animad. in cenfur. exerc. Samar, c.7. nil aliud voluifse his verbis quam exemplar
illud non efse fpurium vel fuppofîtitium,nec de eju%autoritatefe a*
liud dixifse. Operam & oleum perdunc qui raagno molimine probare fata-
gunt Samaritanum textum æuthenticum non efse nec Hebr. præferendum -,
hoc enim eft cum larvis ludari vel cum umbra propria contendere. De
hac quxftione , quæ in ter dodos nulla e f t , nil aliud dicam quam po-
pulo, Judaico oracula divina authentica concredita e fle , quorum cu-
ftodes erant, donee à Deo rejed i & a feedere exclufi iniqui fadifunt
, ipforum pofleflores, honore illo ab iis ad Eccleflara tranflato, cujus
j fidei authentica falutis monumenta comm.fla fu nt, quam etiam confti-
i tuit Chriftus ( non Synagogam ) firmamentum & columnarn veritatts.
Judæi vero, ut olim eleganter Auguftinus, noftri tantum Capfarii funt
qui libros noftros portant -, & licet corcicem Legis habeant à vero tamen
fenfu aberrantes n >n poflunt diet veram Scripturam inter fe habere, baud
aliter quam Hæretici, qui Scripturam .gloflematis fuis corrumpentes &
à vera Chrifti Ecclefia d ivulfi, non poflunt dicere fe veram Scripturam
poffidere. Samaritani tamen ut codicum fuorum autoritatem probent,
non folum contendunt (quod veriflimum efle fupra evicimus ) Legem
primo, datam efle Scriptura Samaritica, h. e. antiqua H ebræa, fed etiam
fe exemplar Legis habere Sichemi fervatwm, feriptum diebus Phineae filii
Eleazaris, filii Aaronis, ut de ipfis feribit Alafchkar. refp. cap. 74.
Mofes enim (ut quidam volunt ) præftr iurb^a^oy Leg is, quod in A rc s
latere repofitura in Sando fandorum una cum Area foederis fervatum
e ra t, etiam duodecim alia exemplaria confcripfit vel conlcribi juffit pro
X II. tribubus, quorum unum, vel certe exemplar ex illo deferiptum, fe
adhuc habere jadant. Hæc vero fi. liquido demonftrarc poflent, némo
non fatebitur fumma cum reverentia eorum exemplaria ab omnibus reci-
pienda. Et certe fi tale aliquod exemplar habuiflent, ad Judæos convin-
cendos multo antehac protuliflent ad codicum fuorum authentiam ftabi-
liendam, nec de hoc filuiflet Jofephus cum difputationem illam deferibit
j quæ coram Ptolemæo inter illos & Judæos de Templi utriufque præroga-
tiva habita fu it , nec de hoc tacuifliet qui Samaritànornm caufam agebat,
J cum produdo hoc exemplari pro mente Garizim iis ftatim finita fuiflet,
& pro Samaritanis R ex pronunciaflet, cum tamen p ro Judxis fententiam
tu ler it, Samaritanorum Patronis ob probationis defedum fupplicioaf-
fed is . Aliam igitur autoritatem non concedimus eorum. Pentateucho
quam aliis antiquis exemplaribus , quæ injuria temporum vel fcribarum
negligentia nxvos & maculas quafdam contràhere poterant, quæ ex alio-
rum codicum collatione maxime Hebraicorum veterumque Interpretum,
aliifque mediis, de quibus in Proleg. de variantibus ledionibus adum eft, |
corrigi & emendari poflunt.
I 18 . .Etfi vero autnenticam huic exemplari non attribuamus authorita-
tem, non tamen omnem ejus ufum negamus, imo multum utilitatis ad
Hebraicum textum illuftrandum & verum in iocis perplexis & obfcuris
Scriptura fenfum indagandum conferre ftatuimus. Vide Scaligeri verba
antea cicata. Primo enim ex hoc vetuftiflimo exemplari , quod in ple-
rifque cum Hebræo hodierno congruit, confirmantur Hebraici codices,
præfertim cum per annos bis-mille quingentos inter populum qui cum
J Judæis nulliim habuit nec adhuc habet commercium, fed quibufeum inimi-
citiæ capitales femper vigebant, fervatus fit codex utrifque fater, excepto
enim loco illo cültui facro deftinato vix in rebus alicujùs momenti diffident,
fed in omnibus quæ ad fidem & mores fpedant, 8c ad cultum & réligio-
nem legefque politicas pertinent, eadem leguntur in utrorumque codi-
cibus : Nam ut Chriftiani ex codicibus Hebraicis Judæos, fic ex codicibus
Samaricicis Samaritanos Judæi convincere poterant. Lcdio-
] nem vero codicum Hebræorum à Samaritico confirmari liquet ; locus
unus & alter inftar multorum fit. Gen. 3 .1 5 . Samar, cum Hebræo
legit AŸfe *p!e non rn% ipfa contra audaciam eorum qui textum Hebraicum
hic depravatum fufpicantur j idem videmus in Gen. 4 9 .10 . IL Ad
loca quædam diificilia, . quæque ex folo Hebraico textu vix explicari poter
an t , enodanda multum confert. Unum & alterum indicabo. Exod. 12.
40. fie legimus ex codicibus Hebraicis, Habitatio autem filiorum !frael%
cjuababitavernnt in eÆgj/pto, armorum fu it 430. Hic locus mire Interprètes
to r fit , .cum certum fit Ifraelitas in Æ gypto non multum fupra du-
centos annos habitafie. Difficultatem vero-omnem tollit Saraaritanus,
qui ita legit, Habitatio vero filiorum 1/rael & patrum eorum, qua habita-
verunt in terra Canaan & in terra tÆgypti,Juit annorum 4^0. hæc enim
fupputatio cum hiftoria facra optime convenit, & à LXX confirmacur,
& ab utroque Talmude. Hanc vero ledionem etiam cum textu Hebraico
quidam conciliare ftudent. Quicquid vero de hoc fit certum eft vel ita
Hebraicum textum olim ledum fuifle, vel ita intelligi debere, cum aliter
exponinonpoffit fine aperça hiftoriæ Sacræ depravatione. III. Ubiab
Hebræo diffère Samaritanus fenfum tamen explicat & illuftrat, non tantum
repetitionibus quæ propriis Iocis Juxta hiftoriæ feriem inferuntur, fed
in plurimis aliis. ubi textum Hebraicum aliis verbis exprimit, vel hic
illic vèrbum unum aut alterum explicacionis gratia addit, ut Gen. 49. io .
Donee leniat Shdih, qui locus à mulcis in qurftionem vocatur, quafi à
Judæis corryptusfie ^Samaritanus vero hic Hebræo fuppetias fe rt, ubi
feribitur quod idem efle cum Hebraico.' rf7Vvy liquet. Videatur D.
Hotting. Theiaur. 1. 1* c. 2. q. 4 .. Fruftra itaque contendunt Huntlæus
P r o l r g .XI.
Controv. i . ’ c. 10. & Aug. Sreuchus dum ledum fuifle volunt n^*7tü
vel mit tendus, cum Hebraicam ledionem modernam confirmet côdex
Samaritanus.
19. Tandem magnum ufum habet codex Samar it ieps ad Jadæorùm com.
menta & deliria detegenda, dum myfteria quærunt èx verbis & literis qnj.
bufdam,quum ex textu Samaritico iftiufinodi nugas in tçxtu non fundari I
apodidice oftendi poffit, ut Exod. 25. 31. ‘Duflile fiet candelabrum, ad
verbum n c y ’H notant tum Jod poni poft Tau Futuri charaderiftic'um
tum vocern pundaripro tertia perfona Futuri Niphal. Myfterium duplex
hic fingUnt Rabbini ï primum Jod irreptitium (quod numerum denarium
dénotât) ad fignificandum inter alia, decern candelabra quxàSalomone
poftea facienda erant. Secundum, DeumMofi præcepifle candelabra cum
omnibus fuis partibus fàcere ex una continuata auri mafia fine ullis jundu-
ris, quodeum Mofes an fieri poffit dubitavit,ftatim Deusdixit Fiet eandeU-
brum non faciès, unde cum Mofes auruminignem conjécerat ftatim fine
ullo artificis labore , exiit candelabrum formatum ficut Deusmandave- I
rat. Has vero inanes nugas efle oftendic textus Samariticus, qui legic
Je in Futuro A d iv o faciès, 5c fine Jod, quod ex errore feribæ irrepfic
Gen. 1. 14. m S Q W fiantluminaria. Illud ÎVlitQ defedive feribitur,du-
plici vau omiflo ; 1 feribi enim debet rilTlNQ. Et hic myfteria fingunt
Rabbini cur utrumque Vau omittitur. Multa talia référé. D . Morinus
Exère. Samar. 4. c. 6. quorum unum eft R.Saiomonis. Quia vox illa
defedive feripta eft ambigua, fignificat enim tam maledittiones quam lumî.
naria, feripta eft fine Vau, quia aies quartus eft maledidus, qui anginam in [
infantibus producit, unde diequarta jejunant ne morbus h ic infantes fuf-
focet. Alterum myfterium elicit R . Bêchai, viz. luminaria hic feribi fine !
Vau ut fignificaretur idem lumen effe in Sole & 'Luna. Iftiufmodi figmen- j
ta ex codiceSamarltico refutantur.in eo eriimintegre fcribiturcum utroque !
Van J e t ^ J e ia .
20. Et b te quidem de Pentateucho ipfo : pauca breviter addenda de
Verfionibus ejus, & de aliis libris Samaricicis quos videre contigir. Ver-!
fionem Hebræo-Samaritani textus triplicem quidam ftâtuunt, v iz. Samari-j
tanam, Arabicam, & Græcam. D e duabus prioribusnuilùm eft dubium
utrumque enim habui, 6c in edicione noftra Bibliorum iisufifumus; ha-l
buit & D.Morinus ad editionem Parifianam concinnandum. D e tertia vero
quæhodienonextat dubitatur. Prima verfio fad a eft de textu Hebræo-
Samaritano in dialedum Samaritanam, five in linguam Chaldxo Samari-
tànam, quo tempore cum Judæis in Religione convenerant Samaritani, ut
arbitratur D . Mich, de Jay Præf. ad Biblia fua Parifiana. Hæc vero tum!
in Bibliis Parifianis, tum in noftris habetur una cum verfione Latina, quxj
tum textum tum verfionem refert, cum tranfïatio in plerifque textum >^1
-»iJa fequatur. De hac hæc obfervanda. I. D e autore nihil alicubi exta-l
r e ; necapud ipfos Samaritanos nec apud Judæos vel alios quos videre Ii-j
cuit Scriptores, ut nec de tempore quando fada eft. In hiftoria enim, ut!
vere de iis fcripfit Scaliger, in rerum omnium vetuftatc omnino peregrinii
funt adeo ut ipforum hiftoria ex ipfis péti non poffit, cum nulls extec eorum
hiftoria vel Chronologia excepta ilia nondum édita, quæ, ut ex ejus!
per D . Hottingerum edito fpccimine patet, erroribus feed is fearet. Con-j
flat vero valdc antiquam efle ; eadem enim caufa quæ Judæos impulit ad
Targumim five Paraphrafes fuas lingua fibi nota conficiendas, quia fcilicetl
defierat lingua Hebraica effe ipfis vernacula, etiam Samaritanos fine dubio
moverit ut Verfionem hanc conficerent, quando fcilicet Hebraica lingua
defierat efle ipfis vernacula, ut hoc modo libros facros lingua fibi nota le- '
gerent. Hoc vero non multo poft Templum Garizitanum extruduni" fuifle I
vel.bine patet, Quod Judæi,quorum magna pars Samaritis fe ad junxerant,
poftreditumàBabylpaiepropriæ linguæ tempore captivitatis oblitifunt,
ut omnium confenfu antea docuimus,& Chaldaica.vel ex Hebraica & Chal-j
daica mixta ufi funt. Etfi enim ex fenioribus multi,Sacerdotes vero oranesj
ad hue Hebræam callerent, pauci tamen erant refpedu plebis, quæ,genera- !
liter Chaldaicam tantum intellexerat -, & fenibus mortais reliquus popu-
lus, qui Hebraicapi ignorabat, fola Chaldaica five ex hac & Hebraica mixta
Syriaca ufi funt. Cuthæi vero. qui cum Judæis mixti vivebant per Sa-j
mariæ règionem colluvies erat variarum gentium, ex Aflyriis tamen præ-j
cipue oriunda, Unde & ip f i Chaldaicam vel ob Judæos cum iis mixtos vei l
ipfis conterminos mixtam ex Hebraæa & Chaldæa itidem ufurpabantj
(Nam cum Judæis, Tyriis & Syris undique quafi cinfli effent Samaritani. |
non potùit non eorum dialeâus exvicinorum linguis multa communia'
participare:) Unde licét nihil ex hiftoria certi ftatuere poflumus, verifimilej
tamen eft multo ante Chrifti tempora, viz. non multum poft Efdram&j
Nehcmiam, verfionem hanc cqnflatam fuifle. II. De lingua five dialeâo;
in q u a /confcripta eft, Hebraicæ & Chaldaicæ affinis eft ; pleraque enim
vocabula à radicibus Chaldaicis yel Hebræis derivantur, .unde Chaldæo-j
Samaritana à plerifque dicitur. C^iædam tamen habet fibi propria & peculiar
ia;quorum multa collegit Joh. Morinus in Lexico fuo Samaritano,quodl
cum opufcülis fuis Samaritanis nuper prodiit, multo plura adjecitdoâif-j
fimus hofter D . Edm. Caftellus in Annotationibus fuis Samariticis, quæ in
ultimo noftro Tomoexhibentur.Præcer Chaldaica etiam Arabica quædam j
vocabula occurrunt. In formatione Nominum & Verborum modo Hebrai-j
cæ modo'Chaldaicæ reguiis conformis eft.Hoc etiam annotandum,quod alibi
notavimns,[itéras ejufdem originis fæpius indialeâo Samaritana quam1
injaliis linguis çommutari, ut 5c alias, quæ vel foni vel figuræ fimilitudinemj
habent, ita ut eadem vox fæpius in eadem periodo varie exprimatur. Alia!
de hujus linguæ proprietäre & genio qui feire defiderac, confulat Annota-!
tiones illas D. Caftelli. Hoc etiam merito miratur D . Morinus quod dia-j
leôushæc Samaritica ad Hebraicam propius accedat quam vel Chaldaica'
veIHierofolymicana,tam in^verbis & phrafibus quam in conftruâione,ut eu
Verfione Samaritana patet, ubi Nominum formationes funt pure Hebrai-|
cæ. Caufam unde hæc affinitas o rtafitnon exprimit j mihi verifimile vi*l
detùr Judæorum moram longam in captivitate ipforum linguam magis mu*
tafle ab Hebraica in Chaldaicam quam reliquorqm qui abduéti non erant.
Samaritani enim licet e xAflyrfa originem traxerint, tamen cum Judso-
rum reliquiis m ixti«flent inter decem tribus,ipforum idioma in Hebraicum
fère tranfiit, quod cum tantam mutationem paflanon fît ac Judæorum
ob
j .X I l * D e L in g u a Cbdldat 'à - O * T A rg um in i, ty*c.
Græca, ut vidctur,c!tentur; potius tamen Verfionem Samwitîcam quanj
ipfum textum, cum inter fe variant, exprimere, obfervatiim eft. Locâ
multa ab ipfis adduda fupra cbllegirrius : fi vero tails aliqua extitiflet verfio
Græca, nequaquam tamen ad tempora Alexàndri pertigifle fed multo
recentiorem eife certo.pérfuafus fum. Nam ante LXX. verfionèni
nullam Græcam extitifle" a libi, ni fa llo r , f|itis probatum eft. Fruftra
enim Pcoiemæus ejufque hyperafpiftes Phalereus de verfione G ræca adeô
fplicitî fuiflent. & tantos fumptus in earn adornanÜam in fumpfiflent, fi
ulla tune temporis verfio Græca excitiflèt, pfæfertim fi, quod multi
contendunt, folus Pentatcuchus à LXX conVerfus merit.
23 Fræter has Verfiones habemus etiam Liturgiam Sàmaritàhorüm,
charaderibus Samariticis deferiptam, ex dono d id i Rev. U fle r ii, in
qua preciim eorum formulæ & officia divina cüm ledionibus Legis de-
feribuntur , quam valde antiqiiam 8c prope tempora Efdràe in ufu fui
i f le , vel ex ipfis Judæorum formiilis, quas paulo poft fedicum è Ba-
bylone ab Efdrf & fociis ejus compofîtas fuifle affirmant Uno ore Judæi,
quafque in hune ufqj diemufurpant,tolligi poteft. Videântür C apel-
li Spicileg. & Seldeni notæ in Eutych. unde Scdariorum noftratiunl
pervicacia & impietas merito redarguitur, qui fpretis omnibus publi-
cis oraeionum & Liturgiarum formis, per oranes Chrifti Ecclefias ab
ipfis Chriftianæ fidei pridiordiis & Apoftolorum temporibus ufitatis,
Liturgiam. Écclefia Anglican<t, omnium per orbem Chriftianum purif-
fimam & fàndiflimam damnàfunt, & omnibus liberum permiferunt, ton-
foribus, bàjülis, cauponariis, viliffimifque ë fæce plebis, quicquid iri,
buccam venerit publice in Ecclefiis effutire & blacerare, qüorutn praxis
vel ab ipfis Judæis eorumque æmùiis Sam iricanis errons & novitatis argui-
tur. Ex hac Liturgia Samaritica quædam notata ledu non indigna rë-
periet Led o r in didis notis Samaritanis in ter alias àd càlcèiti huji
0peris rejedis.
24. Hiftoriam vel Chronologiam ipforum nullam vidimus. In Bibliotheca
Scaligerana inter alia Orientâliüm monumenta extabac Chro-
nicon ipforum magnum, uc vocatur, ex Hebræo prifeo in Arabicutfi
converfum, fed charadere Samaritano deferiptum, de quo qüædam habet
Scaliger, lib. de Emend. 7. in nötis ad annum Samarit. feil quod mult a
habeat cognitu dignay qtumvis aliquando commentis Samaritanis inertt-
flata. Incipic ab exceflu Mofis, definit in tempore Jmperatoris H4-
driani, unde vocatur liber Jofue, quia fcilicet ab eScceffu Mofis dr ducat
u Jofua incipic. Hæc quidem Scaliger. Plura legere licet de hoc
Chron. apud dodifiimum Hottingerum in Exercic. Anti-Mor. fed .
49. 50, drc. & in fine, ubi inftar fpeciminis brevem totius Hypotypo-
fin edidit, ex q u o , fi typis tandem mandetur, quid expedandum f i t ,
conjicerè licet. Multa habet Scripturae confona, multa fingit falfa &
fabulofa, viz- Jofuam templum conftruxifle in monte Garizim ; Eli 5c
Samuelera Magos fuifle-, Captivitatem X. tribuum cum captivitateJu-
dæ pueriliter confundit, cum aliis ejufdem farinæ, quæ in Epitome
ilia D. Hottingeri videre licet, cui ledorem remittimus qui plura de*
fiderat. Ipfum Chronicum fe editurum promittit D . Hottinger. Hæc de
Samaritanis 8c eorum Codicibus.
t . caufam didam inde fieri potbic ut Hebrææ propius accederet.
Verfionem hanc Samaritanam, licet Hebræi textus veftigia pre-
L ar non femper tamen ilium exde exprimere. Affirmât quidem Joh.
Morinus ita prefle & xj* textum Hebraicum ubique fequi, &
v rbum de verbo reddere, ut unam tranflationem ucrique textui fuf-
fficere judicaret, quod quidem ut plurimum verum e f t , non tamen
fbiaue • cum in multis locis textum deferat, verbi g ratia, pro ‘Deo
J \lohios vertit angelum Domini, & quod de Deo dicitur Angelis aferi-
f j c Gen. 17. 2 2 .p r o Afcendit Deus vertit, Afcendit Ange lus Domini.
Gen. z . 28. pro fstbjicite earn interpres reddit, Habitate per generate
Liem vefiram. Gen. 12. 6. pro quercu Mort vertit interpres vallem v ims.
Malta ubique ejufmodi occurrunt, ut ex diferepantiis ad finem
ajufque colamnæ Samariticæ in noftris Bibliis annotatis quifque per-
£ jeere poteft. Nec tantum à textu Hebræo-Samaritano difeedit Sama-
fricana verfio, fed turn à textu mm à verfione fæpe diffère verfio Lati-
La f*pe neutrius fenfum apte exprimens, fed potius Vulg. Latinam, ut
tarn verfionem Vulgatam cum hac c.ontulerit plane videre poteft.
P i Secunda verfio eft Arabica, literis tamen Samaritanis exarata-,
iaujm fimul cum textu Hebræo-Samaritano inter alia MSS. exempiaria
nobis communicavit <Rev. Uflerius Malta quidem capita défunt, ex
Sis tamen quæ integra habentur, confiât Verfionem hanc accuratam efle,
L fæpiffime cum Verfione Arabica Pentateuchi Saadiæ convenire, ut
fcx Annotationibus Samariticis in ultimo noftro Tomo apparet. Dé
Lmpore vero quando vel de autore per quern fad a eft hæc Verfio
mon confiât, cum nihil ex ipfis Samaritanis ut jam diximus peti poffit.
fcoftquam Muhammedana fuperftitio Orientem invaferat, cum qua etiam
lingua Arabica propagata fuit, nata videtur hæc tranfiatio, at quo fe-
fculo definire non pofliim. Poft Saadiæ vero tempora, hoc eft, poft an-
fcum Chrifti 900 confedam efle probabile eft, eo quod multa habet
|um illius Verfione communia. Codex vero nofter MS. feriptus erat,
jut ex ipfo patet, à quodam' Ab Helion viz. circa annum Chrifti
I524. D . Morinus in Præfàt. ad Annotations fuas in Tranflat.
lamsriç. feribit fe codicem hujufmodi habuifle ex dono Ampliffi-
b i Perefcii, quem Trihnguera nominat, eo quod præter Arabicam
Lerfionem habuic etiam à lateribus textum Hebræum & Samariticum.
Codex etiam h ie , ut fatetur, erat lacerus & imperfedus, noftro ta-
Inen multo. antiquior, ut qui deferiptus erat (ut ad finem Exodi &
Num. notatur) menfe Rabir altero anni Ifmaelitici 625. viz. ante qua-
di ingentos & aliquot annos.
I 22. Tertia verfio eft Græca, fecundum Morinum, Hottingerum & aliu
s , quam quidem vir dodus vult fine dubio fadam fuifle tempore
kléxandri Magni. Fundamentum vero cui innititur (verfio enim ipfa
Jiodie nan extat ) eft Scholiaftcs Græcus antiquus fepc citatus apud
Nobilium, & in Scholiis Græcis ad editionem Romauam LXX Intcrp.
ubi fæpe r i citatur,cujusledionesGræcasadfertipfeSchojiaftes,
Cyrillus etiam Alexandrinus, Hieronymus, aliique veterura ex
Éodice Samaritico, quædam fubinde producunt. An vero ex ipfo
fodice Samaritico, vel e x ejus aliqua tranflatione quæ tunc extabat,
leftimonia ifta proférant, dubium videtur. Si vero ex verfione quadam
P R O L E G . XII.
De Lingua Chaldaica & ’Tanumim. the Taraphrafibus in k*r limna frrÿtir.
I . De nomine unde deduct urn. CHr H»g** Chaldta inter dum difta Btbraa. Hebraa affinu eft, non tamen eadem : diverfam tffe ptobatur. z . beejue
• antiquit a te , dignitate, amplit udine, addifcendi facilitate, militate ad omnts feientiat. 3 ; pracipue inTheologia. 4. De Paraphrafibus Chaldaicit.
I 5. Earum Origo unde. In Sjnagogit leftae tam in Legem quam in Trophetas, pofiquam lingua Hebraica defierat effe Vernacula. ‘Primofuijfefine punttis.
! 6. Objtttionibtu H e lv ic i, & M a je r i refpondetur. 7. Ante On{elofum & fonath. non fuijft perleblas ex verfione ulla feripta , fed a Levitts
dr Seribis textum expofitum. - 8. Deauttoribus & numéro Targumim. 9. De Onkflofiparaphrafi in ^pentateuchum. 1 o. De Jonathane & ejus Paraphait
in Prophet as. n .D e Targum Pcntat. Jonathan* adferipto. 12. De T arg. Hagiographorum Jonathan* adferipto. 13. b e Targum Hierofo-
! limitano. Poft Talmud confcriptum effe. 1 4 . ObjeEtionibus pro ejus antiquitate reffiondetur. 15. Dc Hagiographorum. Targum. An fit Jof C a d .
Duplex erat Hagiogr. Tar gam. 16. De auttoritate Paraphrafi. Chald. Judai tandem cum textu Hebrao autoritatem its tribuunt. M ir acula de tit
fingunt. Omnts judaorumlibn non funt rejiciendi. 17 . Textus Hebraic* integritattm confirmant. 18; Fidei Chriftiana A rticulas multosexplicant.
J 19. In locis obfcuris & vocabulis inufitatis lucem adferunt. 20. fffuanam exemplaria Chaldaica fecuti fumtu. In Latinis verfionibus quid in hac tdi•
tione praftitum._____________________________________________________ __________________ ________________________ — ------
, | 3 e nomine primo confiât à Chcfëd filio Nachor fratris Abrahæ
pen. 22. v. 22. fadum effe nomen G entilitium five fhafdaus, unde
Daniel. 1. 4. lingua Chaldaorum, fie dida à regione ubi
primo poft linguarum divifionem in ufu fuit. De nomine hæc habet
Hieron. Tradit. in Geri. Chafed quartos, eft a 2\£oe, a quo £ haf dim, i.
fhaldai poftea vicati fu n t , unde dr O ' I IM , ZJr Chafdim, five
pm fhaliaorum paffim vocatur Regio ubi fedes f ix erant Chaldai •, vocatur
enim Ura Chaldæorum per prolepfin urbs è qua Chaldæf poftea erant
prituri, quod in Scriptura frequens, Boch. Pnaleg. part. 1. I. .2. c. 4.
[Varia etiam nomina hæc lingua pro varietate Regionum & locorum
".quibus florebat (ut obfervat Georgiqs Amyra Pcælud. 1. ad Graraat.
Syriacam) fortitaeft. Unde ut Chaldæa fie etiam did a eft Baby-
jonica à civitaté Babylone nobiliffima, omniumque poft Diluvium prima,
fiuæ & Regia,- unde Nebuchadnefar 2 Ghron. 36. 6 qui in Textu Hebræo,
p a ldæ o ôc Græcp dicitur Rex Babylonis, in Vulgata Latina Vocatur
p # Chaldaorum. Poftea appellata eft Syriaça à regione Syriæ, Aramæa
pb Aram jjf & ab Aflyria Aflyriaca : aliquando etiam dida eft
pebræa, in Nov. feil. Teftamento„: non quod pro prie eadem fit
fum Hebraica, fed quod populus. Hebræus poft captivitatem
pabylonicam hac ufus, lit pro v.ernaçula cujus oblitus erat. Hanc
linguam' contendunt quidam effe, omnium primam , reliqua-
Nm matrem, fie Theodoreçus inter Patres, Maronitæ inter recen-
1 ‘ores, ut ex Georgio Àmyra, .a\it(quc paset, Hanc veró fententiam
fupra rejecimus cum de'riebraica lingua egimus, quäm omnium primarh
eflefufe probavimus. Aliam vero quseftionem quidam excitarunt, qui
Chaldaicam eandem cum Hebrapa efle volünt, & fola d ifled o differre.
Etfi vero largo fenfu lingua Hebraica Cfialdaicam fuo ambitu comprehen-
dat, magnam enim cum Hebraica habet affinitatem, prerprie tamen 8c
ftride loquendo, linguae diverfae funt.' Hoc vero p robafur, ttifn quod
multa voeabula utraque lingua habet fib'i propria 8t peculiaria, licet multa
Chaldaica ä radicibus Hebrais deriventur, turn ex modo flexidnis Verborum
& Nominum diverfis ut ex Grammatical um Hcbraicarum & Sy-
riacarum diferepantibus reguiis liquet.. D e his antiquiffimum habemus
exemplum G en. 31. 47. ubt euhdem locum vocat Laban, Syrus Syriacd,
N f l i l l iD "U1 acervum, five tumulum, Teftimonii, Jacob Hcbraice, licet
& linguam Qhaldaeam in telligeret, *iy v j quod ejufdem eft fignificationis.
Hier in Quxft. Heb. 8c LXX reddunt Labanis verb a, acervum teftimonii $
Jacobi,acervum teftis. Fraecerca Jc r .5 .15. & alibi minätur Deus fe addut strum
gent er» contra Hebraos cujus linguam non inteüiget ent f fc. Chald* os
five A flyrios’. Idem etiam cläre probat hiftorii 2Re;g. 18. 2 6 ,2 7 , & c .
ubi Eliachim orat Rabfacem tit loquatur eis lingua Syriaca quam ipf!
proceres intelfigebant & non lingua Judaica five Hebraica, au-
diente populo , unde Rabfaces coadus eft pöputum alloqui lingud
Hebraica ut ab ipfis intelligeretur. Dein Daniel. 1. fegimus Regem
Babylonis praecepifle ut pueri Judaeorum qtiidam, forma decq-
r i , & omoi lapienCia eruditi eligerentur, qtii linguam Chaldaicanf
X addifeerent j