9 6
De Lingua. Arabica, Scripture Verfionibus At abicis. P r o l e g . £ l\T
expriraendis inhsrereut E x od .i9 .i3 . G en.45.30. & 49.1 k fingularis tarnen
in duß ris& judicii, & divin* majeftatis reverent'« fpecimina fxpe ex-
hibere,cum qus D eo attribuuntur verbis commodiffitnis exprimât,
« cum ex Exodo 29 4 5 ,4 6 .verba, Habitavi in medio fjliorum If-
rael'i ita reddit, Habit are faciam fplendorem me urn in medio filter um II-
rael. Emphafim etiam verborum eleganter exprimit, ut cum nomen
Dei Exod. 3 .3 . Ero qui tro, interpretetur, tÆternus nunquam tranfibit,
vel mutabitur ; & quod nomen CD'H1?» cum pro idolo fumitur, Temper
per pluraiem foemininam exprimât ut Exod. t2 . ix . de quibus aliifquc
vide D. Hotting. Thefaur. Philolog. lib. i.e a p . 3. Seft. 2.
• III . Inter Verfiones etiam Judsorum refert D . Pocock. libros Regum
quos habet ipfe Arabice MSS. auftor Judxus aliquis Anonymus, Saadiam
non efle ftylus indicat: Spec. A ra b .34. & 36. Interpresoptimuseujus
vcrfionem Saadis prsfert.
17. A Chriftianis veto verfiones vari* Arabics fa d s , alis totius fcri-
pturæ, ali* quorundam librorum Scripturat, fc. Pfalmorum, Propheta-
rum, Evangeliorum, Epiftolarum, & Apocalÿpfis, 1. Totius Scripturat
(exccptis quibufdam V . Teftamenti, viz. libro Efther, Judith, Tobia, Mac.
2, & 3.) vcrfio Arabica habetur in Bibliis Parifianis D. de Jay, in qua.Vet.
Teft. partim ex H ebrso, partim ex Syra verfione, partim ex LXX G r s c a
tradufta. De hac verfione ita fcripfit Erpenius (antequam édita fuerat)
Prsf. ad Pent, fuum Arabicum ; Alia reperitur eor undent librorum tranjla-
tio esArabica,elegans quidem & antiqua,apud Arabes Chriftianos nata,quam
omnitio opera pretium effet typte quoque excudi. Hujue exemplar extat in tn-
ftruttiffima libris Orientalibus Bibliotheca viri mbiliffimi D . Franc. Savari
de Breves,Regis Chriftianiffimi apudTurcarum Imperatorem Legati,tuque
ea vertenda in Latinum fermonem occupari nunc intelligo viros clarifs. &
Arabifmi prompteres non minus vigilantes quam doElos tD tD . Gabrielem
Sionitam, & fohannem Hefronitam lingue Arabica in Academia Parifienfi
prof efforts dr Interprètes Rtgios, qui utinam eamquoque nobis dent Arabice:
fie enim habere poffemus quatuor elegantes & Utiles Vet. Teft. verfiones
Orientales fhaldaicas inqqam duos, fudaicam uriam. alteram ffhriftianam,
& t et idem ac [miles Arabicas. Si hucufque vixiflet Erpenius voti fui
compos fbiflct: vidiffet enim Arabicara hanc veriionem Parifiis impreffam
& Londini recufam adjeftis Variis qus in editione Parifienfi defidcrantur.
Dolendum vero eft,.quod de verfionis hujus auftore ac tempore, à quo &
quando fafta fuerit, nec de ejus militate ac ufu,vel de ejus collatione cum
aliis codicibus quicquam dixerint, qui editioni Parifienfiprxfuerunt, quod
ex ipforum diffidio ortum arbitror, unde abortum quendam paffum eft
opus nobiliffimum, multis defideratis qux ad complementUm ejus perine-
bantmam ex Epift. Valeriani de Flayigni Heb. ling, profefs. Regn Lutetis
quas contra editiönem Jayanam edidit,conftat inter alia luculentum trafta-
tum de A rabics lingus litcris,punftisr^erfionibus,cJ'Ci a G abriele Sionita
paratfi fuifle pro ilia editione, qu* cum aliis iftiufmodi Prolegomenis, tf-c.
nufquam apparent. Hoc tantum nobis reliqnit Sionita de hac verfione
Prsfat. in Pfalterium fuum Syriacum quod editum erat Parifiis an. 152$.Se
adjeciffe-ad calcem iftius operis Sjriaci Pfalmorum titulos Arabicos decerptos
e x mbiliffimo totius Vet. Teftamenti exemplari in zÆgjpio exarato ab annis
•amplius 300 .quo quidem una cum Verfione Latina f ruer et ur modo Chriftiana
Refp. Überalitate i/luftrijfimorum Ecclefia gallican* Prafulum, tsifi pecuniae
ab iis in Comitiis B lefenfibus An. 16 19. huic open moliendo attribut as,
quidam avertirent, inque alios & forfitan proprios ufus conjtciffent. Ex
quibus confiât exemplar fuum Arabicum, cujus editionem tunc in animo
habuit, quodquepoftea edidit impends D. de ja y fcriptum fuifle inÆ-
gypto 300. abhinc annis : quando vero vel à quo adornata fuit, ilia verfio
aftum filet, in Praf. vero editionis Parifienfis dicit Prsfationis auftor $
Mine maximal» mutuaricommendationtm verfionem illam Arabic am , quod
S. Hieronjmi feculo quidam e facris libris hac lingua Jcripti reperirentury
quorum auxilio librum Job in 700 ferme aut 800 verfibus, ut ex prafixa
libro Hieronjmi Prafatione manifeftum eft, reftituit : quibus verbis L etton
infinuare velle videtur, eandem efle hanc verfionem cum ea qu* Hieronymi
s ta te extabat. A t primo non loquitur Hieronymus illo loco de verfione
aliqua Arabica, licet ejus verba primo afpettu tale quid innuere videntur
(unde & me olim ita ea accepifle fateor ;) loquitur enim,ut verba ejus pe-
nitius intuenti liquet, de tranflatione fua Latina quam ex Hebrso tra-
duxerat- & hoc tantum innuit,in libro Jo b Hebraico vocabula multa Arabica
occurrere, & hunc librum prs aliis Vet. Teftamenti Arabifmum fapere ^
quod veriflimum eft : multa enim verba obfervarunt dofti in hoc libro qus
alias in Vet. Teft. nunquam occurrunt, q u s ad Arabicam originem omnes
referont; nec ex hacArabica^verfione verfus vel r/^<!potius 700 vel 8 oore-
ftituit Hieronymus, licet exemplar aliquod mancum vel imperfeftum nattus
fit, cujus verficulos vel potius çix*t ex aliis codicibus vel verfionibus fup-
plevit vel perfecit ; certum enim eft exemplaria G r sc a verfionis 70,de quibus
loquitur Hieronymus integra turn extitifle.ut ex patrum & feriptorum
veterum citationibus & commentariis, turn ex MSS. vetuftiffimis G rscis,
Vaticano & noftro Alex, in quibus hie liber integer habetur, quorum
utrumque Hieronymi statem attigit, manifeftum eft. Nec-fi Hieronymum
de verfione Arabica loqui concedcremus.qus ipfius s v o extitit (haud enim
negamus, imo fupra probavimus, feripturas hifee temporibus in Arabicam
& alias omnes linguas celebriores converfas fuifle) haud tarnen quam e xhibent
Biblia Parifienfia tants antiquitatis fuifle fequeretur, quam feculi
multo pofterioris efle facillime deprehenditur,idq-, turn ex vocibus Arabicis
q u s in Alcorano folo & ab Alcoraniftis ufurpantur, q u s in hac verfione
occurrunt,ut cum Mofen & Abaronem vocibus Alcorani
M u fu & Haron exprimit, Jofua Exod. 35« n . non Per ut
Saadias & alii, fed more Alcorani per fufeha reddit : Turn ex
verfione Pentateuchi Saadis, fafta, u t dixi, circa annum Chrifti 900, quam
verfionem vel eandem effe cum hac Parifienfi, ut exiftiroat D Pocockius,
vel id cam, proxime accedêre, eamque in locis difficilibus exprimere, ut
entit D.Hpttingerus,manfefto liquet. *Fatendum enim eft Parifienfcm cum
Saadis ita convenire, ut quicquid difficile & obfeurum fit in Pqntateucho
uterq- interpres iildem verbis reddat ; qus a Saadia in Rabbjnorum fenfun]
torquentur, in Parifienfi ita fehabent, uterqueeodem mqdd propria nooii.
na refert, qux ab Aben-Ezra in Saadia reprehenduntur, ita in Parifienfi
veniuntut, textus difficiles iifdem verbis ambo explicant,imo loca in quibus
exemplaria Heb. ab hodiemo codice variafle videntur, ambo eoaenîmodo I
legerint; q u s omnia variis exemplis illuftrat D Hotting.Analeft. Differt.j,
E x quibus omnibus luce clariuÿtfdnftat vel unam & eandem efle ucriufqy.
verfionem vel alteram alterius vitulo arafle. Cum vero de hoc difTcntire
video viros Arabice peritifiimos non eft meüm fententiam fe rre , fed uni.
cuique judicium efto liberum. Hifee addere licet librum Job ex Sÿriaco in
hac verfione traduftum efle, ut in fine expreflis verbis inveni mus, & '
librum Jolhus ex Hebrso, reliquos prster Pcntateuchum ex Grsca
^ S : cumque verfiones Arabicas apud multas Ecclefias Orientis in ufa
effe certum fit, ita ut poft leftam Scripturam ex Syriàca recicetûr etiam ij
Arabica,ut fupra ex Scaligero diximus: hinç plane conftat verfionem Arab,
apud easVattam efle poftquam lingua Arabica per vittorias & Religioneni
Muhâmedanam per Orientem propagata fuerat,& in multis loci» fafta effet
vernacula.unde neceffarium erac Scripturas in hanc linguam,ut fibi notam,
verfas comparare.Tcmpus veto cum primum fafta fuerit,vel quibus aufto. I
ribus,exafte definirc haud facile eft,cum qui earn primo ediderunt, nihil de
his prodiderint, nec ex Orientalium monimentisdehac vix afiquid certi
habeamus. Probabile eft vel circa Saadis tempora.vel non. multo anteacon.
feftam fuifle, cum fc. lingua Arabica in Orientem penecravit, & linguas
vernaculas in multis locis abforpferat : unde antiquitas ejus non fpernendi
aftruitur. De ufu vero magno, in locis difficilibus explicandis j in voca.
bulorum apud Hebrsos dubiorum & raro occurrentium, ex Arabifmo
fignificationem veram eruendo, textus Hebrxi fenfum genuinum ex colla,
tione illuftraqdo, aliifque ejufmodi jam diximus, cum de uçilitate hujus
lingus egimus, ut plura addere neceffarium non fit.
18. Duplicem vero effe verfionem Arabicam Vet. Teft. apud ChriftiaJ
nos Orientales in u fu , conftat ex Aug. Juftin. Epifc. Ncbienfi in Pfal. 14.
& 8 4 . qui utraque ufus e ft , & unam vocat Syriacam, alteram Ægyptia-
cam, à Regionibus ubi in ufu e rant, ipfe vero in editione fua PfalmO'
rum Syriacam illam fecutus e ft , ut ex ipfius verbis locis citatis eft videre,
utriufque Verfionis exemplar in Bibliotheca Vaticana & Medicsa extart
teftatur Cornelius à Lapide Comment, in P rophet; minores in arg. p. j,
quarum unam appellat Antiochenam, Alexandrinara alteram, -à Patriaw
charum fedibus, qui Ecclefiis Syris & Æ gypti prsfuerunt : utrafquevtm
ft as effe, & turn in majoribus turn in minoribus Trophetis fe citaffe; ee(\
demque etiam à Sergio Rifto Maronita esArchiepifc. Damafceno,cui Aralici
lingua materna erat, in Latinum idioma converfas e f t , qui verfiones fad I
fibi communicavit edendas , rogatu quorundam Concionatorum, until
& ipfe in Commentariis fuss quadam ex Us habet ut Concionatornm
commodo inferviret\ faciuut enim antiqua ifta verfiones. ad Scripture clA
ritatem & copiam , quam ambiunt Concionatores. Rifii verfiones ilia
nondnra quod feiam edits funt. Utriufque hujus Verfionis & Rifii inter!
pretationis jneminit etiam Jo. Tirinus in Indice Auftorum ad finem Bij
bliorum fuorum,& nsvos fuos habere judicat. Utramque hanc Verfionenj
ex G r sc a traduftam effe non dubitat N ebienfis, & turn ex ejus edi-j
tione Arabica Pfaltaorum, q u s Antiochena five Syriaca, turn ex altera
A lex an d r ia , qus in Parifienfibus & noftris Bibliis exhibetur, plane appij'
ret : non poflum enim aflentiri viro dofto qui affirmât utramqj.verfioned
effe iviitJfloy. Nebienfis enim diferte affirmât fuam Pfalmorum effeillad
Syriacam Pfal. 14. & 84. noftram vero effe Ægyptiacam five Alexandria
nam conftat ex ejufdem notis Pfal. 84. 1. ubi diferepantiam utriufqud
oftendens vèrba qusdam ex Ægyptiaca profère q u* plane eadem fun
cum noftra & Parifienfi. Affirmât etiam Sionita Prsf. in Pfalc. SyrJ
Exemplar fuum Arabicum, quod poftea in Heptaplis Parifienfibus excuj
d i t , fe habuiffé ex Ægypto, ubi annis abhinc 300 deferiptum erau
Infcriptiones etiam Pfalmorum Arabics quas fubjunxit Sionita ad finenj
Pfalterii fui Syriaci ex MS. Arab. Alexandrino, esdem plane funt quarift
Bibliis Parifienfibus. Eft itaque Arabica noftra eadem cum Alexandrin^
five Ægyptiaca ; an vero altera ilia Antiochena eadem fit cum ilia de quij
Georgius itiner. p. 178 qui feribit quod per totam Syriam & circa Hiej
rofolymam G r s c in o n utantur G r s c a lingua , fed tranftulerunt tocard
Scripturam in Arabicum idioma, aliis judicandura relinquo. Dé nsïj
quos in utraque efle vult Ty rinus, non multum laborandum eft, H I
omnes verfiones déprimât ipfe cum fuis, ut Vulgatam Latinam in m
ponat, cum tamen in Vulgata nsvos etiam plurimos fuifle & adhuc elle.
probatione non egeat, hoc enim fatentur inter ipfos d oftiores, ut fup&
rius à nobis oftenfum eft -, nec aliquam Verfionem unquam extitifle f *
nsvos fuos non habuerit, probari poteft. Prater has aliam etiara vcf-
fionem Scripturs Arabicam memorant, à Johanng Epifc. Sevilicnli »■
Hifpania faftam anno Chrifti 7 19. de qua Vafcus in Chron. Hifpan. &|
Mariana de rebus Hifp. 1.7 . c. 3. Hac ufum fuifle Pjitricidem in Hiftoi“
fua Ecelefiaftica conjicit Joh. Seldenus Com. in Eutych. Orig.p. id?-
19. Prster has totius Vet. Teftamenti verfiones v aris etiam librorum
quorundam extant tam MSS. quam imprefls apud Chriftianos. I. W
Pentateuchi Arabica per Haritem Ibn Sinam ex Syriaca, juxta
Interprètes. Memoratur etiam in Catalogo librorum Bibliotheca^
rentians, tranflitio Pentateuchi Arabica per Haritem Ibh Sinam e*1"
guaChaldaica (hbceft Syriaca) verfionis non prims,vel fimplicis, fed a ■
terius recentioris, de qua fupra in Proleg; Syr.) tradufta juxta LXX In«
prêtes, fafta anno à fuga Muhammedis 891. hoc eft anno Chrifti' 5^
hujus etiam exemplar habuit Cornelius Haga Ordinum Belgia: apud 1 '
cariim Imperatorem Legatus ordinarius, ut refert D. Hotting. Pf*
inexercit. Anti-morin. de Pentateucho Samaritano. Addit maxim8.
parte ex G r s c a Verfione expreffam effe , ubi vero à G r sc a recede. .
deri fequi paraphrafin ipfam Aramsam, Chaldaicam vel ‘Syriacam
ftianorum , vel Tranflationem aliquam Gracam ex Bibliis Syriac'S J
preffam. Fafta eft h s ç V erfio abaliquo Chriftiano, ut videtur, <1UIV
Exodum feribit ex quorundam interpretum fententia, A rc s long11“
P r o l e g . XV- De Lingua Æthiopicai Scripture Verfione Æthiopkd.
& lacictidinem fuifle 5 cubitorum, u t indicaret annos 5500 ante ad-
fventum Meffis. Hunc vero computum annorum à mundo condito ad
iChriftum fequuntur Chriftiarii Orientales fecundum LXX. II. Verfio
Arabita duplex Pentateuchi MSS.fecundum LXX in Bibliotheca Oxonienfi,
jjn‘’quibus de Obelis,AÄerifcis & c. ab Origene ufurpatis difleritur. An h sc
[exemplaria eandem habeant verfionem, & an h sc eadem fit cum ea qus
Bn Bibliotheca Laurentiana, quamque deferipfit Hottingerus.nondum mihi
niquet. Hos libros contulit Pacricius Juniut cum MS.noftro G raco Alexand.
tujus notas in Tomo ultimo noftrorum Bibliorum excufas damus.
III. Pfalmorum verfiones Arabics plures, quarum duas impreflas
habemus, unam in 4. Roms 1Ö19 . opera Gabrielis Sionits & Vifto rii
Bcialac Accurenfis Maronitarum, qu* plerumque cum G raca 6 conver
t , & eadem plane eft cum editione Antiochena five verfione Syriacarum
tecclefiarum : Alier-am in Bibliis Parifienlibus , ut & in noftris, q u s
5 priori diferepat, eft enim Alex andria five Ægyptiaca. Priorem edidit
kuguft. Juftinianus Epifcopus Nebienfis, vir pro temporum ratione lin-
fcuaram Orientalium peritiffimus : quae cum textu Hebrao, verfionibus
Chald*a, G r s c a ,Arabica,& verfionibus Latinis per colurnnas difpofitis &
Lnotacionibus prodiit G enus 15 16. De hoc ita Sixtus Senenfis lib. 4.
Liuguftinus Nebienfis Epifcopus, patria Genutnfis, ex iUuftri fuftinia-
jnorttm f m ilia , Pradicatorii or din is Profeffor obfervantiffimus, Theologus
iHtnme dottus , & linguarum omnium qux toto t err arum orbe difperf* funt
peritiffimus j novo & ingenti aufu primus omnium utriufque fact a legis Indumentum
5 pracipuis Unguis, Hebraa, Chald. Çrxca, Latina & Arabica
in unum corpus ,OElapla in fcriptum, redegit, g>- in fingulis paginis 0EI0
•clmnas dijpofuit in quibus omnes prxdift* lingua propriis charafleribut
Ixprtffx, tot idem lineis totidemqtse verbis fibi correfpondentes, mo eodemque
yptftu cernuntur, hoc or dine. I . Hebrxam pofuit editionem. 2. Latinam
L ebrxo refpondentem de ver bo ad v er bum. 3. Latinam Vulgatam. 4. Grans.
5. Arabicam. 6 . Chaldaicam. 7. Latinam Chaldao refpondentem.
Scholia. Hujus tam prsdari operis ipfe feribit fe duo tantum volumina
idere merit um effe, v iz . ex Vet. Teftamentoad Leonem 10. Tontificem
Maximum in tot urn Pfalterium OElaplum t jp :s excufum,cujus initium eft ;
\cio Pattr benignifftme,8cc. et ex 2\(. Teft. in univerfa 4 JEv ange lia Ofta-
\lum ip fa auftoris manu, atrament 0 minioque deferiptum, cujus initium eft,
"ruüum faint if er um, magnumque utilitatis iricrementum, &c. Haftenus
ixtus Senenfis. Verfio autem hsc Arabica non eft ex Hebrso fed ex G raca
.XX tranflatione, ut ex locis variis conftat ubi Hebraicam deferit &
XXfequitur ; videantur Pfal.4 8 .1 5 . & 58. 1 3 . Tertia nondum excufa,
ru jus varia vidi exemplaria,unumin C ollegio Sionenfi Londini j duo alia
KSS. ipfe habeo ejufdem verfionis, quorum unum omnium quos unquam
■ idi librorum MSS. pulcherrime deferiptum eft, fspe etiam quibufdam
Icerisaureisexaratum una cum verfione Latina Interlineari etiam nitide
leferipta. Hoc exemplar quod olim erac Clariff. Petri Du Vail lingus
Arabics profefforis Parifienfis, cum multis aliis poft ejus obitum venun-
ptis ad manus meas pervenit. Alterum vero habeo e tiam, codicem
[etuftiflimum, qui cum. priore plane confentit in omnibus : quando vero
tel à quo feriptus fit in exemplari non exprimitur, ex G r s c a tarnen Sept,
iftam efle hanc verfionem conftat,quam ubiqjfere exprimit,nifi quod très
Bos verficulos in Pfal. 14. qui inHeb.Cha!d.& Syro non habentur,licet in
Brsco et Vulgata Lat. extent, non habeant MSS. exemplaria noftra ; poft
jpofdam etiam Pfal. habet D oxas & Cathafmata , quorum viginti in toto
Halmorum libro minio fignantur. Hoc vero indicat ex G r s c o traduftam
He hanc verfionem, in cujus exemplaribus quibufdam eadem repertuntur.
fortaffe hsc verfio apud Maronitas fafta eft, poftquam R omans Ecclefis
J adjunxerunc : habet enim poft Doxas fspe Orationes vel C olleftas ad
Beatam Virginem, quales apud folas Ecclefias Latinas in ufu funt, à qui-
Bus videntur Maronits cas accepifle, cum apud reliquos Orientales neqüe
;|n ipforuth Pfalteriis nec alibi ulla fint talium orationum veftigia.
Il IV. Prophetarum omnium liber MS. vetuftiflimus quern Acade-
|i* Oxonienfi inter alios libros Orientales Icgavit Jo. Seldenus : verfio
faftantiffima plerumque fequitur textum Hebraum- illumque exprimit,.
[iquando cum Verfione LXX concordat. Codex hic màgno nobis ufui
rat cum Propheta* excudimu* in noftris Bibliis, conferendo cum Parifien-
[quod mancum & valde lacunofum : cum enim non tantum Verfus quam-
■ lurimi deeflent variis locis in exemplari Parifienfi, fed & interdura in-
• g r a fere capita, quicquid deerat ex hoc exemplari fupplcvimus & uricis
■ dufimus cum his literis M S .Ox on.
^ Teftamenti varias habemus editiones Arabicas. Evangeliorum
p habemus verfiones, quarum y . R oms excufa fine punftis typis Medi-
*is m fol. cum verfione Latina interlineari , poftea Roms re-
Bia line Verfione Latina. D e auftore autem hujus verfionis Arabics
J l
vel cujus fit antiquitatis nil certum & exploratum habemus, nec quicquaifl
dicunt qui earn ediderunt.Doftum tamen fuifle hunc Arabern Interpretern,
quifquis fuerit, fatetur D . Bochart, Geogr. facra, parte 2. lib. 1. cap. r.
ipag- 355. ex Marc.7. »6 . ubi verba G r s c a h X* i ysril 'EMtwlf zt/fopoiy/ak
npf >» m , ita reddit Arabs, E t erat graca Sjra, & genus ei e x Algaur,
I iu eft, ex Coele-Syria,
j I II. Evangelia cum rcliquis libris N. Teft. Arabice edidit Tho. Erpenius
/ Leids, an. 1616. in quarto, q u s editio licet cum Romans plerumque
conveniat, ita ut unam eandemque effe verfionem quidam arbitrentur,
in multis tamen difccepanc, ut conferenti patec, & ex utriufque
collatione colleftis varietacibus liquet, qua omnes cum ex feribs
lapfi) oriri non poflinc, plane aliam indicant verfionem: autho-
res tamen, quicunque fuerint, unum alterius vitulo arafle, quod antea de
Pentateucho Saadis diximus,hie etiam videtur. De antiquirate vero haruin
verfionum non cerco conftat, antiquiflimas tamen fuifle patet, turn e x li-i
brorum ordine, cum Epiftolis Afta Apoftolorum poftpofica fint in codice
MSS. Erpenjano, quern ordinem ut in aliis antiquiffimis Grsc is Exempla*
ribus, fic in noftro vetuftifs. MS. Alex, obfervavi, turn ex claufdla quam
feribit Erpenius in fuo codice repertam efle, viz. Abfoluta eft hujus libri
deferiptio die 16 menfis Banna anno 988. Martyrii Juft or urn. (anno Chrifti
m ßm deferiptus autem eft ex emendatiffimo exemplari, cujus deferiptor
ait le id deferipfifse ex alio exemplari emendato, exarato manu JohanmV
Epilcopi Cophtits j qui Johannes dicit fc fuum delcripfilse ex exemplari
emendatiffimo, quod ediderat D . Nefiulaman. F. Azalkefati. Ex hac in -
feriptione patet Nefiulaman fuifse auftorem hujus verfionis; quando autem
Nefiulaman ifte vixerit nondum liquet ^antiquiffimam vero efse verfionem
colligere ex eo eft quod Mat. 6.15. deeft D oxologia in Orat. Dominica, nt
in VuIg.Lat. & in omnibus antiquis G rsc is MSS. ut in collationibus noftria
codicum G r sc . Nov. Teft. apparet; nam Orationem illam defiilse iftis
verbis,Libera ms d w4/o,ftatuunc viri lönge doftiffimi.Doxologia vero ifta
erat Chori vel populi refponfum, poftquam in Li tu rgia recitata erat Oratio
Dominica, unde in märgine primo pofica, poftea in textum irrepfit •
Vide D . Grotium in locum. Tertiam habeo in codice MS. q u s ä prioribu’s
mag'is diferepat quam ipfs ä fe invicem, fortafse tamen eadem cum illis eft
verlfe, ab aliquo hie illic immutata. Codex videtur efse vetuftiffimus cum
ex charta, turn ex forma feripturs.
23. II. Reliquoram vero librorum Novi Teftamenti duas tantüiß vidi
verfiones, eafqüe imprefsas, Erpenianam fc. quam una cum Evangeliis ipfe
publicayit, & G a b . Sionits ip Bibliis Parifienfibus, quas plane’ diverfas efse'
tranflationes darum eft. Hanc vero Alexandrinam five yEgyptiacam efse
conftat e x Sionits verbis qu* fupra adduxi, Prsfat. in Pfal. Syriacos ubi
totam Scripturam fe habuifse dicit Verf. Arab, ex antique codice in iEgy-
ptodeferipto trecentis abhinc annis ; hanc itaque efse eandem iEgyptiacam
cum ilia Vet. Teftamenti patet, qu* fc. per ^gyptum reliquafque Ecclefias
Alexandrino Patriarchs fubdicas in ufu e ra t : fortafse altera eft Syriaca
five Antiochena in ufu infra Pacriarchatum Antiochenum, qüod magis
probabile eft, quia non immediate ex G r sco fed c x S y fo tradufta efse videtur
j nam Syriaco cextui in locis plerifque quam G r s c o vicinior efse
deprehenditur: utriufque vero antiquitas ex verficuli illius 1 Joh. y. 7.
abfenEia col I igitur, qui in Synaca, ut Sc vetuftiffimis G rsc is exemplaribus^
noftro Alex, aliifque MSS. Grsc is quos cor.tuiimus, non reperitur: quod
fane magnae vetuffatis argumentum eft, cum poft damnacam Arii hsrefin
hie verficuius, qüi tunc in multis exemplaribus defiderabatur, in orhnibus
fuppletiß efle videtur. Habeo etiam Epiftolas S. Johannis Arabice quas
cum Latina interpretatione Bedwellus nofter edidit Raphelengii exoffi*j
cina Plantiniana an. i 5 n . Et Epiftolamad Titum etiam Arabico-Latinam
quam edidit Jo. Antonides, iifdem typis Sc eodem anno. Omnes vero
cum Erpetrii edition* conyeniunt, unde fecundum verfionem Antiochenam
defeript* funt, quod & Bedwelius innuit cum feribat, non G rscu rt fed
Syriacum Teftamentum Arabern hunc tranftulifse, ut ex multis locis con-
fereriti apparebit} unde qu* optime ä Syro redduntur, ea ab Arabe quoque
ad verbum reddita fu n t ; ubi hallucinates eft Syrus, ibi & Arabs ä fcopo
aberravit longius. A d Galatas Epiftolam Arab. St Lac. edidit Rutgheras
Speyrobopurdiauus Heydelb.iyBj.Convenit prorfus cum Erperiiana.
Inter Arabica MSS. Bibliothecs Laurentians in Cacälogo mentio fit
4 Evangeliorum qus ex Chaldso in Arabicam tranflata funt per Pharao-
nem Hcbrsum. Per Chaldxum intelligit Syriacum, ex quo, ut fuperius
dixi, tradufta eft verfio Arabica quam Antiochenam & Syram vocant
q u s nondum lucem vidit. In Bibliotheca etiam Leydenfi extant 4 Evan-
gelia Arabice, qus aflerit D . Hottingerus abErpen/anodifferre, forte
eadem funt cum ^Egyptiaco, q u* in Pärifienfi Sc in noftra Editione im-
primuntur.
P R O L E G . X V .
- _________3 )g Lingua JEthiopica> Scripture^ Verfione Æthioffica.___________________
f I Begem Abjffnorum non effe Presbjterum Johannim. 3. Ahftinos ante temVora
Tujrintant pdem receptffe contra Scaltgerum probatur. 4 . Tauca de eÆthioPibus in Hittoriù É â iÉ . i aMe tempora
I L in g u L J th io p um affnitateni i * J ä £
hiopiam in Scripturis non defignari per ierr am Chus, contra
L ,m .PP^ionem probatur ex Prophets verbis Hab. 3. 7 .
thrumMadia" > ( qu* firie dubio fita erat in Arabia prop*
Bimn maFj ^ cum Chufam Confiindentis, & ex 2 Reg. 19. 9. ubi
& A Sennacheribum obfidentem Libnam fubito Tirhaca
I “sadortus f i t , & .ex iC h rö n .14 .9 ; ubilegiinus Zerah aliuni
Regem Chus contra Afam Regem Juds decies centena millia mill-
turn duxifle, quod fieri non poterat nifi vEthiopes ^gyptum interja*
centem prms debellaflint & (pbjog.flint. In todidi itiam capitt legi-
m»s Afam Regem hac mvafione irriutam.iivitacei Zcrah evertiffe ufqne
ad Gecah, qu* in Arabia Petrel fita eft ex parte Auftrali Judati uti
agnorcunt omnes. Alia etiam fiint Scnptura loca(in quibus fit mentio Chusa
. . . . ® ** q d s