P r o l e g . V l rqT ég ■ VITT»
tn Ex. 6. Edit. Col. qui etiärti erat artte G alat, ubi habetur vox Jehovä
[pro Jao, v d alioiftiulmodi nomine, a fcioloquodam ignaro interpolatum.
iQuod contra objiciunt altcüjus pörideris, eft, punda Adonai nön effe ca-
idem cum iis fubiHin'.- nam in Adonai primum pundum eft Chateph P a- I
Itach; ac fub »UirP eft Scheva fimplex. Ad hocvero fäcjlis eft refpöiifio, i
Scheva coiripöfitürii fub gutcuralibus effe vicarium Scheva fimplieisfub reli- I
jquis liceris; ita uc non natura, fed figura tantum & officio dinerant. Nam I
idem eft Scheva fimplex fub aliis litens, quod compoiitum fub gutturälibus; j
I quae cum nön ferant iScheva fimpie^, prxfeftim mobile, affumunt compo- s
Ifiturn: unde,cum prima litera in Aaöriai fit güituralis,debet fub fchabere
j Chateph Patach: ät cum prima in *T<"P fit Jod,Scheva compofitüfö nöfi j
ieratneceffarium. Prxterea,ucnotantharumrerumperiti, Schevafirtiplex *
; a prifcis expreffum erat pet vocalem, A , ac ft effet Chateph Patäch; modo |
non fequerecur gutturalis vel Jod, ut in n o 7tÖ Salerno. Sonus itaque ölim !
erat idem Scheva fimplicis fit Ghatcph Patach : unde neceffarium non I
I erat fub S ® « ponere Chateph Patach,cum Scheva fimplex fufficeret, quöd |
j majori compendio fcribi poterat • prxfertim in hoc nomine,quod in omni
j fere linea occurrit. Frequenter etiäm in Scheva,compoüto, modo Scheva, I
I modo pundum,quod cum Scheva componitur,excidit. Denique, harc quae |
diximus confirmantur audoritate virorum in lingua Hebraica celcberrimo- '•
j rum. Inter quös L y r a , Toftatus, Mercerus, Cevällerius, Jof.Scaligerj
I Buxtorfii utrique,Arias M ontinus, Beza, Schlindlerus, Erpemus.Bellarmi-
I nus, cum aliis plurimis. Ex profeffo vero hoc argumentum.fufe tradarunr
| Drufius T raft, de nomine Tetragr. Lud. Gapell. O rat. de nomine,
i Sixtin. Amama diiTertatione de nomine Tetra gram. in Gram. Hebr. Sein
j Antibarb. D . Buxtorf.fil. de Divinis nominibus; qui omnes pronunciatio- j
qem per Jehova, ut vitiofam, rejiciunt. Quod vero objicit v ird o d u s in j
j Critica fua Hebr. non aufos fuiffe Rabbinos nomini Tetragrammato,
i quod ipfis tarn venerandum erat, aliena punda vocis Adonai affigere; nimis
[ frivolum eil: cum certum fit,quod nec ab ipfo,vel alio quoquam negari pof-
fit, punda vocis Elohim huic nomini per ipfos affigi,cum Adonai prxcedit
vel fequitur. Si vero aufi Tun? affigere punda, quae font propria Elohim; J
■ cur nonetiam qua; ad Adonai pertinent? Si quis vero quxrat/quxnam I
fit vera hujus nominis enunciatio; (nam cum confonantibus 8t vocalibus I
cohftet, certum eft olim pronunciatum fuiffe cum vocalibus prbpriis:) lüet j
hpc definire difficile fit, cum a pluribus feculis veta, pronunciatio amiffa
f i t ; probabilis tarnen videtur Dodiff. Capelli fcntentia, punüÜandum efle
per Patach, Scheva, fitCholenri; fit potius legenduin r i lT P fahvo, quam
Jehova. Nomina enim, qux apud extefos fcriptores Deo JudxOruin attri-
Duuntur, propius ad illud accedunt, quam ad hoc > ita ut fint quafi veftigia
quxdam, obfcuralicet, antiquae prönünciationis. Nomen ertim veri Dei ve-
rifimile eft a Judafis habuiffe Tyros & Phcenices, a quibüs ad G rxcös p&Ve-
niffe videtur. Diodorus Siculus, lib. i . ex antiquis hiftoriis ineminlt, fudao-
rum De um, a quo Mofes dixit J e leftsJuas accept fit, dittumßiffe’titi, In
Apollons C lärii Oraculo apüd Mäcrobiüth, lib. i . Cap. 18. fümmm Deut j
vocatur 'li* . Porphyr, lib. 4, contra Chriftianos, levi deflfcdiöiitf vodi’t I
’ ial/«, loquehs de Jirambalö facerdote Dei*l<£-«. Id«an iiöinfen Tyrii,’ üt Ä
Pbilone Biblia difcimus, prötülere per *IX», alii per 'Ui, u t apud Clem. A - ‘
lexah. Strotnat. 3. Apud vetcresChriftianos fcriptores, idem nbmen extat.
Iretiar. lib.2. cap.ult' inter alia nomifta haBet^ fattbjrd pötiüsi fqöh. Epipfi*
Pieref. 26. icribit, apud Baßlidiams Hxfeticos aliofque 6ttofiicoi.nomeri pH-
mifiveJummi Dei fuiffe, U . Theodor. qV i 5. in Exod. dick,Samaritans
»cmeh tllttd Tetragram, efferre per 'UCi (tibH per 3 e*ptimitdr, tit in T H
A«di«A,) fudaos^verö per'ud. Obfervat etiafe D . Grotius anriöt. ad nöiis'
de Vene. C hnft. Relig. lib. 1.1 i .16 .0 fienidles Üßem vocihts alios alids tri-
htifie vocales : unde tn proprils Nminibtu Vet. Teßdmetiti tania varietds
Ex his probabihter colligitur,vocem m m ' p c r 'u j expreflam, Vah <Juie-’
feente inChoiemjvel 1^ , quod ideffi cum f» Vau fit Mobile,' J o b .
fito pro Vrambbili, nein Ai,? p r o ’Iv. H?c qbidem ^obahifedr ffifpu-
tant v in dodti: hoc tarnen prudenter mpnentjCww non tantum a fadais longo
tempore ante Chriftum, fed & ab ipfit Apöftolü, omnibnfiqne Eccleßa
fcrsptoribus, nomen tdud fempcr per Adonai efferatur, non effe fernere le&i-
onemhane Apofiölornjn,. & tqm Sjnagoga , qnam Ecclefia praxi per per ua
Jtabtlitam , mutandam -y ahamve tncertam, licet probabilem, introducen-
dam y /altem leüionem per f ehovä. ut povitiam & vitiojam^ omnino rejiciendam.
Cui fentehcj* lubens fublcribd.
^ K e f i b redeamus,,licet à vàriis varierecenfeantur «
omnium tarnen o p t im a l accuratilfima videtur lilarum enumeratio per D*
Gapellum fad a : à t cu jus diffeftatiohe lib. i l fa t Crîik£ , âliifdüé quibufi 1
dam, îplas leitiones variantes; quai in ultimum tdmüm huitis dperis' reiici
mus, extraxuni». Hic tantum capita notabimitë. VerÊntur îtàquè trel cir-
ca dictioncs intégras, vel circa litcras„five confonas, quas yôcànt .* fiàm circa
puncta vocalia.& accentus variétates, hae non verfantur, Quæautem
circa voces in tégras vérfentur, orjunfür, vel ex vocum omi^on^additio-
ne, compofitionè, vel pèrrnutationc. Et primo, quaedam fuht iftiuimodi
n o t^ m , quae font circa voces, q u* leguntur & non feribuntör, yèl qu«
fcribur’tur & non legUtftur. Prinu generis funt, quæ in textu rioii fcribun-
tur, vacuo fpa£o relrdo, aut folis pnnéhsadfcriptis, cum hac ribtà
n a lp T O ^ ' y ^ t n f j / ê d k m / m b i i u f . . Et hüffifinödi fu n t i? V ü
de C atalogum în.Tomo noftröultiniö. Q u S foTibtintur, fèd hôôièguntûr,
hâbent hanc notaW in, m a r g i t , ÎSiVï i f b tniîdé«» r .j \ ) •’
TOmf J . - v ? ^ x^ d âm xo n ju q S im fcribunmr in textu
m om t Keri liiarsinalc T»-’
tiffirlfte fu'ftt circa litetas 5. Quardam funt voces, quar pér Metathi
frfi literfe’radicâlis aÜ3É fiant, ôt funt fecundum Eliam, n . 6. Ex literal
nim additione, vel pèrmutatione notâtMaforà62 leâiônesVarias. i.
dicàlittm, feil. 3 pro vbis,Dàleth bis legitur norit fcriptUriïjférirel poninwl
proVàu,bis proRelch^teF pro'Cheth. Cheth bis legitur ntm feriptum I
femel pfoTàùj fente! ' pro Am, quater pro He. Ain ponitür pfo;Aieph J
locis. Pè ponhür pTo wth fertiel. Tfâde qtinqdes;R^:»x«iry*
quater} feribitur1 pthBëth fertiel, pró Daleth qiiâter. 2. Cjrcâiitéfas feS,
lesfrequéhtiôtëi fûrtt lefliOnés varii, five fint afluferviles; five dé rafc
Beth quater femel deficit /radicale quatér pro Caph pórtitur fer
vile feptiCs pró Oaph. Beth' fétrtel ponitur pro Hej femel pro Daleth,’ P J
Pc fêtiieî. Câph radicale redündat bis, deficit fertiel; pórtitur pro Beth ttr I
pro He fertiel ; filiale ponitur femel pro Daleth, & fetrtebprO Mem. Lamcdl
redundat föiiel, & femel déficit. Mem redundat bis, deficit tër;fcmel ponitur"
pró Beth, bis pro He fertiinino. Mem finale femel ponitur pró Samedi pk|
rale fêmél pro Nun, claufiirrt femel pro initiali, 3c apettürn pró claufoVI
mel. Nun redundat ter,fir ter deficit ; initiale pro finâli pórtitur femel f l
mel pro Tati; pró Mém finali bis: Schiri femel redundkt, femel pro Teth pn.
nitur. Tau redundat bis, femel deficit; bis ponitur pro Daleth, 8c bis pro!
He. Loca omnium harum varietatum vide in Tomo fexto. 7. Circa ht eras I
v ’in« frequentiffimaE funt varia: leftioncs, turn quia interdiiirj moventur
h* litera:,interdum quiefeunt -, turn quia funt matres leftiönis, Sc fono >
figura affines. Hæ vero vel abundant,vel deficiunt, vd trarifponuntur vel
pro alia literà ponuntur} idque in initio, medio, vél fihè vöcis. Alèph red.
undat in medio vöcis, 45 locis. He initiô, medio, &: fine, m 3 3 locis.
3 5. Jod147. Deficiunt eöam. He 44 löcjs. yart 3 0. Jod jnnumeris iocis1
Sed quia de harum numero,diferepant tarn inter fe^tum cum Mafora.varit
editionesBiblicar,quarum differencial multas diligenter anhotavitD.Ca.
pêllus-, ledorerti remitto ad Catalogum noftrum dupliceih in ultimo Tomo,
ex Capello.Si ex aliorum exemplarium collatiöne,confedum.
21. De Summa omnium iftatüm variantiumleétionüm, quibüs Vi, Keri i
margine appónitur, viri dodi variant. Affirmât Elias Lèv. Præf. i . Mafj
Hammaf. fe omnes numerafsé,8r invenifse fuùimam totalcm efle,848. 'Qua.
rum in Lege 65. In Prophetis 454. In Hagiographis 32p. Miratur wo,
tam paucas ihvërtiri in Legé, quàïüm 22 funt; cürti 7y j feribiturt, fit kgitJ
In. Ivbrô âiitém Jofuîé, qui non arquat decimâm pirtèm Legis, funt!
32. 8t in libfis SairtüeliS, qui vüc quâi-tam pàrtem Legis æquant, inveni-1
' untur 133. Hurtc vero Eliaecompufüm haud accuratum efîé, cortftatvel
tantum, quas in fuô codice invertit, expreffit : nam alios codices ab hoc
calculo variate, certum eft. D. Capéllüs editioncs qüafdam tïléfcriores
Bibliorum Hebr. côntulit, qttaé fecundum MSS. fit exemplârià optima
edit* flmt. feil. Vetiètam feéühdaffi, Regiart, & Plantinianarti in quarto
& tam voces quibus Ken appohitdr, quant voces muit» id quibus liters
’in« redundant, quasniTn' vocant-, fit quafdâm earuirt, in quibnt
e*dém liter* défiemnt, quas nman appellant, àn'nôtavic' qü* licej
ad eadem varilrüm léRioiium cdpita rëferri pofsunt, in didis tarnen E*]
ditionibus ab iis diftingmrtitur. Editiones arttem tam dfe iïivicemfiiij
gulas, quamab Eli* calculo omnes difcrepantés invenic, ne ex Tabula’
fub jeda liquet. 1
In Edit. Véöet.
fecunda.
Pent at. Ker. 73'.
j t f k t .
Mtgill. K if. 51.'
fèth. n .
Pfoph. prt. Kir.
i i 1- ?«*• “ ■
Çbif. 2.
Pfoph. poft. Kef.
J4&. feth. 2.
Hètgiog. Kef.
362. f eth. ÖO.
t h d / . i .
In Edit. Plânt. In Bibliis Rcgiis.
K. 74. feth. ï. K . 69. I n k 1.
Chaf. 2. Chi I.
K - 43. Jith. K . 48. fa h .
I4 . 8.
K . 239. feth. X - 277- ? « . 18.
25- Ch. 5.
Chaf. I. k . 347. feth.
k . 250. fet. 25. - i l .
Chaf. Ï. K . 242. feth.
K . 187. fa h .34. 20. Ch. ï .
Chaf. ! . .
k . 793. ftth.99. K . 983.yrtA.38.
C h a f. 9. C h a f 7.
K . 65.
:k . 454.
K . 229.
Summa K . iQ i .
tótalit feth. 8y.
I Chdjer
P11, “ il . “ I- • «wnranus, nptas naice marginales eaidem in omninw
«Acmplaribus deprehenfas fuiflè, fit abomni * v o fine ulia mptatione puj
manfiffi: ï Ëjufdemque fententiae funt multi viri d o â i. Sed in hoc decej
ptos elfe nemo non videre potêft.- unde etiam açcrrimi Hebr*i Textus rin-l
dices tandem fateptur, numerum ipfum in cofficibuSj tom MSS. quam m
prefliS, variare. DodifF. Buxtorf. fil. integrum librum magno Audio cofflj
pofrth î>n ex MSS|
pjurimisj-vâriantes jjmnes lettiones fié judiaj
r ”. . ' yr re rsv uuaiuu..ui.uorum magnp nu
pofuit j.m quo, non tantum ex libris omnibus impreflis, led &
pjurimiSj-variantes dmnes lediones collegit, 8c in corpus digeflit, juW]
umque fuum de fi'qgulis adjecit Opus hadenüs a nullo ChriflüH
^rum tentatum ; cujus titulum audo r nuper communicavit, iplumqmj
libriim fe brevi edicurum prortiifit. Plures itaque font. iftiufmodi codH
qjïfi. difcrepanti*, quani in Bibliis impreflis habemus j qu a ex variis
cólligend* reliant: ita ut earuni numerus certus & determinatus adhuc non
efctefc. Ifoo èirüm,qu3t in codicibus impreffis^xtaht, aghofeurttviod®
d i; quafdam récentiorèi èffe, fit pet pdflerös num'érutó artdutti fuiffe .- ratio
nemquè quidam irteötft; qua- vetetes a novis dignófci poffunt j foil- P®
- Maföra , fit aficiquöruni códicum cöllatiöneni ; fit: tibi vóx marginalis hf
bet punda fubjeda , qnod novitatis eft indicium, quales fnclt* funtii
Feelicem Pratenfem.- cum Voces antiquifus notata m»
habeant punda ifl 'rtiaïglrtë;- fed tantum iti textu.
^ ^ödóriBui iflarum notarum, variant tam Judsti, quam Dod°£
Ghriftiani. ,_ Intër iflós ïunt,. qui ad traditionem Mofisin monte Sina rdo,
ru n t : qui rifu potius,quam réfurationeferia,digni font. Ridiculum enimd'i
Mofem traditionem dediffe de variis ledionibus in libris, qui non extabao';
fed poft multa fecula fcnpti fo n t .- nifi dicamus, ipforum mentemeffe, qu°d:
Mof«*
È e Majora-^ J^eri &P /{etib, Üÿ-R
Mofoännotavit omnia Kei'ioch per totum Pehtateuchum ; -adcujus exem-
Xim reliqüi facri Scriptores in fuis feripets idem fecerunc : fic enun eorum
■ ntentia a quibufdam expo nitur ; quod nefcio, an cum eorum verbis con-
ftliari poflic. Utcunque, plane abfurda eft h xc fententia ; Qim nec Mofes,,
L r e liq a i Scriptores facri ignorare poflenc verara in fuis fcriptis ledi-
Jlnem. Ec ipfis jndignuni eft,uc ex variis codicibus différencias colligèrent; fit
|n tnargine annotarenc.-unica enim eft ledio a Sp.S. protêda ,nec poffunt effe
ilures rtedum contrari*. A lii itaque,imo Jud*orura plerique, ec in ter Ghri-
L n o s non pauci, originem ad Efdram fit viros Synagogas magnx (fl cal
s Synagoga unquara fu e rit .- video enim quofdam viros d odos, fit in H e-
Iraîcis antiquitacibus verfatos.de hoe dubitare,) referunc : quos volunc poft
Ifcditum a Babylone libros facros contuliffe ; fit ubidifcrepantiam invene-
Knt ledionem unam in textu reliquiffe, aliam in margine collocaffe ; quali '
Knbigui hxrerent, utra ledio effet prxfercnda. Addunt eciam Judxi fu t
t g lit patetj myfteria quxdam magna in his vocibus raarginalibus latere,
lux per Cabalam, a Mofe per Prophecarum manus, Efdras fit focii ejus acce-
■eruiir. Videantur Elias P r * f. 3.inM afor. fit BenChajim Pr*f. inBibl.
Jënec.Tnter noftros font, qui partim ad Efdram referunc,, partim ad Ma-
ferethas ante-Talmudicos, fit poft-Talmudico*s .- quïnam tarnen Efdrx fit
fvnagogx adferibenda, quxnam Maforethis ; dicunc fe non poffedefinire.
hodifs. Buxtorf. Vindic. Hebr. part. 2. c. 4. p. 449. in medio relinquit,
Kn judxishoc afserentibus fides lit adhibenda ; fie an fufficientibus id pro-
pent racionibu sin eorum tarnen fententiam magis propendcre videtur,
ui ad Efdram referqnt.
j 23. Contra omnes halcepfententias, utcunque explicentur, concluffo
loftraeft; Efdram & fociornon fuiffe harum notarum author es ; fed Ion-
T poft Efdram tempore, partim ante Talmud, partim poft, a Maforethis
Jinotatas fuifie. Nam i . prxcer Efdram, fit Nehemiam inhocconcilioade-
ant Haggeus, Zacharias, Malalachias, Prophecarum uleimi -, in quorum
mnium libris inveniuncur iftx marginales n o t* de Keri fit Kecib. Cum
fero inftindu divino libfos facros recenfoerint, fit reftaurarinc; maxime I bfurdum eft afferere, cos in variis codicum ledionibus hxflffe dubios,
el diferepantiam codicum in margine annotafse ; quali in libris ab ipfis
Iriptis veram ledionem, fit mencem propriam ignoraftenc ; cum iis ad-
lit Sp. S. cujus dudu libros facros priftino n itori reftituerc, fit mendas
fnnes corrigerc, veramque ledionem fecundum mentem Dei refticuCre
* btuifsent; nec ledores dubios reliquißent. 2. Diferepantia inter O n -
Stales 8t Occidentales Judxos hoc commenturn planerefellk. Si enim K c-
f t ScKetib, vél a Mofe, vel ab Efdra fit Prophetis fuifsec, hoeque Judxi ao-
jju i credidifsent ; eadem efsec traditio de iis,idemque numerus apud omnes.
Ibfurdam enim eft dicere, Efdram fit Prophetas has notas aliter cradidifse
Irientàtibus, quam Occidentalibus. A t certum eft, aliter legere fit feribere
Orientales, quam Occidentales; eciam in his locis, qûæ per P notantur : I ex indiculp illO variarum ledionum inter utrofque confiât,qui primum in
Ibliis Venetis per Ben Ghajim, poftea in Bafileenfibus prodiit. Intèrdrtm
Iriqueconyeniunc in t ? Ketib, ac in r f Kéri difcrepaht; Ut Jof. 8. 13.
VpiüS conveniunt in Keri, fed différant in Ketib ; ut jof. 8.12. fit
S J -S1* & in vocibus, in quibus diferepant, plerifque geminam agnofcutic
I pionem Occidentales, feil, r i Keri, fit r î Ketibubi Orientales urii-
■ 1m habent ; ut Judic. 19. 5. 1 Reg. 9. 15. 3. Si ab Efdra fic Pro-
I hecis efsent, divinam prorfus audoricatem haberent ; quod fl ica fen-
I Sent Judxi, non mifeuifsent eas cum reliquis, qux a Maforethis pofteri-
fibus àppofitx erant; fedab reliquis, qux human* eràiic indiiftrix, fe-
ffim fumma cum reverentia fervafsenc fit tradafsent. 4. Regula eft àpud.
pfies Judxos recepta, ledionem marginalem efse rtieliorém : unde fit
I |S7n>80gis,. & privatim femper legunc, uc eft in inàrgine; licet in li-
1 fis Synagogicis ifta ledio marginalis appofita non fît , fed memórittr
I xitetur. At certiflimum eft, tum LXX , tum Ghaldxos Paraphra-
I is, Onkelofum Sc Jonathanem ; imo Aquilam, Sythmachum Sc Theó-
Ä t . in Verfionibus fois aliquando ri Keri, âliquando rà Ketib fé-
prout in fuis codicibus legerunt, ut variis inftantiis jamjam often-
P •• quod plane indicat, in codicibus fois iftis voces variaffe, ipfof-
Ije tranftaliffe, prout in fuis codicibus irtvenerant; nec regulam talem de
iftione marginali, quàlem fomniarant pofteriores Judxi, agnoviffe : irtio
flri & Ketib nondum notata vel colleda foiffe. 5. In Mifrta, quod quafi
Pus èft Talmudi's, niilla eft mentio n Keri 8t Ketib; nec in Gemata, quod
pfOldfTïfeu commetitarii eft iriTalmud, quod änte annum Chrifti
pconfi^natüm non etac. Notantur tantlim, in libro D H U odo voces,
p leguntur St non feribuntur; fit quinq; qux feribuntur fit noti legutttur.*
p minima pars font $ Keri, Sc w Ketib .- reliquarum ledionum nulla in
Pmuae vola, nec veftigium. Imo in his diferepant Mäforethx aTalmu-
l r - 02^ert;o . Efdra 8c Prophetis non floxiffe : adduntenim
ttorethx duas ad voces ledas, fed non feriptas ; Sc ad fcriptàs, fed nön
P s,lex. Öbjiciunt exTalthudeHieröfblymitanö, lib. Sanhedrin, cap.
E ? ? '^»ùbidicunt, Hag. 1. 8. legi feriptum vero cum
peta liter* He. Refpondeo, hic nihil de Keri .in margine notato.- hoc
çtum inferri poffe, codicem variaffe in hoc loco > legi cum He in üno
P|ce, fcribi fine He in alcero. 6. Née apud Origenem, qui allegoriis
|;cus^vfteria ex verbis venari folebat ; nec apud Hieronymum in He-
f f foâiffimum, qui Hebrxorum monimenta penitus inveftigavit ; nec
■ r ö r x c * vel Latin* Patres flhtiquos, alla eft memoria
FiötKetfo. Nec apud jofephum fit. Philonem, Judajcarum antiquita-
■ Fiolertesindagatores, ulia eft eorum mentio; etiam curn de librisfacris
K*at.» Tel cos contra hólles defendunt, Agpionem vel alios, qui hujufmo*-
parietates, fl annotatx effent, Judaeis objeciffent. Nec Valet, q u o i pro-
ex Hieronymi comment, in Éf. 49. 5. ubi reprehendit
i am, quoi deceptus perverfa expofitiose Pharifitorum , tranftulit per
U « ’ ) CUm Hebr. feriptum fit per quod (n o n ) fignificat:
T* Keri, «*? tJ Ketib. A t nihil hic àpudHiérotty-
- “ e Keri vel Kècib; vél de voce aliter led à, ilite r feriptâ :-imo
[i^s ” ,” c P r°hafor,variétatesîllàs tüttCriön füiffeandOtàtàSi Hierônÿm.
«nam Tèdiontm agiïôfeit; feilt g tÿ ÿ&d e irttérpfetaciottéi quamPha-*
M ]
rifæorum vocat, cum Aquila cohceridit; fton de léaiorte.-üt verba ejusl
legenti liquet.
24. Reliât itaque, adehorés, fl non omnium, certe plerarumque, 'fuiflè J
Maforethas ; pofteriores Tibçriénfes feil. aliofqué, qui poft cdnfedum Tal-
fcnud floruérunc. Qyxdam a Talmudicis annotât* font, ut Paragr. fuperi-1
ori dixiraus de vocibus lçriptis fit non leftis, fit lé&is fed non fcriptis : qui- !
busjetiam addend* voce» obfcoen*, quas noluerunt legi, de quibus in Talm. j
codi Megilla. c. 3. Omnes voces, qua in Lege fuht obfeoena; eas legant honefte.
fwliquarum vero in Talmude nullum ell veftigilim. Ad Efdram vero fit!
Prophetas ultimos non poffe referri, jam oftendimus,; unde neceffario fé -i
quitur, Maforethas pofteriores earum authores fuiflel; Tiberienfes fcil. fit:
.alios : ut cum Elia ftatuunt p lerique Theologi graviores, 8c in ter Hebræo- 1
Griticos baud pauci. Fuerurtt Tiberienfes pierarumque àuâoresV alii tamen j
poft illosexriterunr, qui plures obférvatiônes (u t de Maforà diximüs in ge- !
nerej addiderunt ; plurefquc ex MSS. codicibus addi poffunr, ut ex Bnxr.
aliifque obfervavimus. Nugatoriurii vero plane eft, quod a quodam adfer-
t-ur in C r it. Hebr. ad probandàm aatiquitatem to Keri, Sc to Kecib; quod i
Chaldxus Paraphraftes, imo ipfi L X X fepiusexprimunt ledionem à Keri,
aliquando ledionem A Kecib ; quafi foil. L X X fit Chaldxus riiencionem fé- |
cillent to Keri 8c to Kecib ad hoc enim prohandum adfertur hoc ar- i
gumentum ; de quibus tamen antiqui illi interprètes ne per foniniumeo- '
gitarunt.. Hoc untum fequitur, codices tunc temporis variaffe j fit in ali-
quibus fuifse ledionem, quam poftea Maforéth* in marginein pofoerunt
fob nomine r# Keri ; in aliis ledionem, q u* in cexcu remanfic, quam Ketib *
dixerunt. Imo contrarium cerrilfime colhgicur, quia fcil. in textu Iegerufic,,
q u x nunc in margiue collocarunc Maforech* ; ideo notas hafee Mam ret hi-1
casi iftorum interpretum temporibus non excitifse ; cum ipfi tranftulerint,
prout in fuis codicibus legerint.
25. Reftat alia quarflio. Hoc enim fuppdfito, Maforethas foifse audorcs, !
adhuc quxritur, An ex vanantibûs codicibus has notas collegèrint, an vero
ex proprio judicio 8c critica cenfura voces cextuales recenfoerint -, fit il -
lam» quam meliorem ledionem judicarint,in margine legendam pofuerint ? ■
Hic vero diftindio eft adhibenda. Nam primo, quxdam funt circa voces ob- 1
fcceniores, quas per caftiotes efferendas in margine fob t 3 p monuèrunt.
Has vero non effe ex codicum difcrepanria,apertum eft; fed ex Rahbinorum •
audacia fit foperfticione. Sacri enim feriptores nuttquam feripfiffent voces, ï
quas noluerunt legi- nee alias eorum loco in textu fubftituiffent. Si enim i
aures offendunt,cum leguntur ; cur non etiam legends'dculos:cum tam per '
oculos, quam per aure* turpia reprxfentari animopofBnt ? Secundo, r e - '
liquas lediones (fi excipia^tur fit D 7t t in ] ; cxiftimo cum S. Ama- j
ma loco citato, fuiffe ex codicum diferepantium collàtione. Cum enim lc- ]
dionem in textu,codicum antiquitate fit revetenria dudi, non aufl fint mu- j
tare; ledionem alioram codicum, quarti veriorerti jüdicabàtit, in margirte
annotarunt, pundis vocis marginalis fob voce textuali adffibitis; ut hoc .
ntodo monerent, vocem marginalem legendam eflè. Et h xc e'ft communis j
plerorumque dodorum fententia ; Merceri in Pag. Théfau. voce 1H . D ru- j
lit inLevit. n . 2 1 . Bertrami in Thefau. Pagn. Erpenii Gram. Heb.p. 2*56. 1
Pifcatoris, in 1 Reg.22.48. D . Buxtorf. Anticrit. part.2.eap. 4 : Sixt; Ama. j
fit alioram innumerorum. C u r vero excipiantür 7W & rationem '
hanc reddic Sixr. Ama. ffiuodcHm illud 21 locis inveniatur in Pentateucho
f in e ly legatur vero cum ƒ?, non verijimile videtur ex errore ab latum fuifie !
ft , fed puellam olim & ÏH"iyj ^ " iy j vtce communis generis diElam fuiffe ; j
feribas vero poftea difti^xijfe. non addendç g , quod njm aufi fu i fient, fed po- |
uendo punftum fub *1. De quinquiet tantumoccurrlt cum fod, id eft, j
pltne: unde non eft probabile, tot locis, ubi oeçurrit fine fod,ex fefibarum errore
fo i excidtfie : veriffimum itaque pntat, antiqmitus feriptum fuifie fine !
fod. S ic enim Salem, unde hoc «omen dérivai urn, fine fod femper feribitur: j
quam lelhonem LXX. Chatd. fcriptores N ov. T eft. (fr Hieronjm. confiantes J
retinent. Pofterioribus vero temporibus, cum arbs effet fuufigcmina, inferior
d-fuperior, fc rib i ccepifie ferufalaim ; idque nonnifi in iibris, qui circa Cà-
ptivitatem, velfstb Captivitateferipti, ut fe r .c8. ±6. 1 Chron. 3. 5 .2 CbK j
2J. 1. Efth. 2. 6. Vunüatores vero, ut ubidue eadem effet urbis appcllatio ip[o~ j
rum feculo ufttata,ubique eafdem vocales fubjiceruttt:*ec hoc ufticum effe vult,
in quo ufui gh pronuntiationi f u i feCuli aliquid dederint. Hxc Sixt. Amamâ. I
Con tra illud vero, quod de codicibus variantibuS lediofles has Coljigi d ixi- ]
mus, non ex Maforetharum judicio Gririco, objrcit vir dodiff. quod fine
codicum collatione potueranc Maforethxex proprio judicio fit cenfura Critica
voces anomale, v d irrégularité? fic vitiofe ferijitas, ex lingu* natura
8c analogia Grammaticâ corrigera fit emendafe. Hoc quidem veram eft .-
probabilins tamen eft, varies codices confuluiffe 5 8c notl nifi eas, quas aliorum
codicum audoritate niti invenerunt in margine annotaffe: cam non j
omnes ejufmodi voces annotarint; (quod fanefeeifsent, fi ex folo.proprio j
judicio corredionem iftam inftituifsent, ) fed eas tantum, qüàs^âliorum
codicum confenfu firmacas viderint. Vide Jo. Morin. exerdti Safoarit.4.
cap. 5. n. 9.
26. Antequara huit diflertationi de Keri fit Ketib finem impottam, obfervationes
quafdam de Keri fit Ketib, a viris dodis annotatas, non inutile
fuerit apponere. 1. Quod in plerifque iftis leEliombtit parurti refect, utrdm
fequarü,cum loci fenfas idem maneat : fiv e r s in quibufdamfenfus mutetur,
ex utraq-, tamen leEHone ftnfks virus & commodus oriaiur,quem q*iffo Vêtiti
pro arbitrio fequi poteft: imo c% fenp videiur cfie dppofii*,û i cum&lf&ibiidtr
& legitur^nec cum locitircumftdntiispugunt,ttrtilibiirèiineripoteJb.'Et^l
empla ftngiilarum petàntur ex tra d . déKcrific K dib , Tomo pit. % Licet
fud/ei hodievelint IctBonim marginalem femper frafeHndam rffejtamehnu&o°\
res^ Veterufn & celebriorum Bibuorum Verftonum, LXX. Chald. WftfcE£&ti
aliquando le&ionem, tjHi bodie in margitù.ponitur ; aliquando iBfôfifijîëJCiit j
t'ixtu relinquitur, feculos fuifie liqu e t,,proùt fcH. tn veditHrut f n t i le:ge*\
runt. Sic Sept, fit Vulg. Lat. fequuntur r i Kéri, Êlc. ï i . 2 r . Lam: 4. ;8 . ]
Ecdcf. 4 .9 . &c. ChalcT fic G rx c . fequuntur t t Ketib. Aliquando Vülg. j
Lat. fequitur Keri,« t d éLX X . nonconftat; fit e contra, LX X
tur -rJKeri, at dé V u lg . Lat. rton confiât : ù t Ex. 2 5 .30 . fx p e L X R .'fit i
V u lg . fequuntur t> Ketib, ut Thren. 5 .3 . 5. Jbf. 15*. 53. Aliquando LX X j
fequuntur' .
mil - M M
- i ®
tlMU