D e fë ib lio r tim R lition ibu s p rA c ip u is , P r o l e g . V f T I r o l e g - J Y ;
2°
tis in Palxftina tunc tetnporis geftis ab aliquo Hiftorico confcriptum.
Exticiffe veto fcbolam celebrem apud Tiberienfes, ex Chriftianis fcripto-
ribus colligitur, & ab ipfis Antagoniftis concedirar. Fatenrar enim, Ma-
forechas T ib e r ie n fe s n o n pundorum quidem audores -, reftaura-
rores tarnen fuifle; qui pundationera negledam & corruptam torrexe-
rint, voces pundacas fub cenfura revocarint, & judicium fuum de us
per notas fuas Maforethicas tulerunt} denique, quod in ordinem ho-
diernum reduxerinr : quod plane contra ipfos demonftrat, fcholas Tibériade
exticiffe; 8c tarnen de hoc prsclaro facinore Babylonii ipfis litem
non moverunt, n e ce xc erta aliqua.hiftoriajudaica h sc probant. Imo
ex feriptoribus Chriftianis cerram eft , circa illud tempus fcholas fiuiTe
célébrés Tiberiade. Epiphanius, qui probe annum quadringentefimüm floruit,
meminit fchols & Patriarchs Judsorum Tiberiade; fie affirmât, res
fudaorum ibi, & *'» aliü locis Paleftinat fuiffe fiorentes: & Hieronymus
fua state teftatur, f t inter alios praceptores, habutße unum K.abby
mm celebrem Tiberiettfem, qui apud fuos in magna admiratione fuit.
Imo agnofeunt omnes, Ben Afcher, qui Biblia 8c pundationem recen.
fuit, poff annum Chrifti millefimum in Palsftina vixiffe : unde omnes
Occidentales Judsi ejus ledionem fequuti funt. Sivevero Tiberiade vi-
xerint Maforeths, & tamdiu eorum fchola duraverit -, five alibi in Pa-
lèftina degerint, & Tiberiade ob hoc ncgocium confluxerint, haud mul-
tum refert. Scholam tarnen ifto tempore, quo punda inventa funt, T iberiade
extitifse, ex Judsorum feriptis multo probabilius colligitur, quam
non extitifse : de quo nullum audorem proférant. Prsterea multi funt
prsclarorum inventoram audores, de quibus tempus igno ra tut, quango
vixerint-, nec de iis aliquid in hiftoriis fuoram temporum proditum
eft. Quis pyxidis nautics primum inventorem certo nominare poteft?
D e arte Typographica, inventione prsdara, & vix ante zoo annos in
ufu, difputant, quifnam primus audor. Tubi optici five Telefcopii, cu-
' jus ope tot miranda in ccelo deteguntur, quod noftra memoria produt,
certus audor ignoratur. Galilsus enim licet illud multum excoluit, primus
tarnen ejus non fuit inventor. Et, u t propius ad rem, de qua agimus,
accedamus, dicant nobis. quis primus fpiritus & accentus libris G r s -
cis appofuk, & tarn apud Grscos, quam Latinos aliofque, comma, colon
, & periodum, eorumque notas, ad diftindionem fentends ufur-
pavit: q u s tarnen maxime udlia, & tantum non neceffaria, nemo non
agnofeit. Quifnam apud antiquos, libros Novi teftamenti, fie quof-
dam veteris in si*«* primo divifit? Qiiin & de eq, quod nuper in ufu
1 coeptum, dubitant nonnulli, quis primus Biblia Latina & G r s c a per ver-
I fus primo partiras fit. Videmus in iis , q u s paucis abhinc annis inventa
funt, quam difficile f it authores certo defignare. Hsc vero nul-
lo publico dccreto egebant, cum manifefta udlitas inde emergens, ut
I apud omnes ftatim reciperentur, effecit. Idem de pundis vocalibus di-
1 ci poteft; non neceffarium erat aliquod publicum Synagogs decretum
pro eorum ufu 8c receptione apud Judsos, cum evidentem utilitatem inde
exurgentem omnes agnoverint; ut nec taie aliquod decretum editum le-
gimus pro iedione Ben Afcher , q u s tarnen apud omnes Occidentales
recepta eft, & hodie in ufu. |
omnes v uno excepto Elia Lèvita-, punda référant qd Mofem, vel
Efdram; quod argumentum licet ab aliqüibus in prima acie ante reli-
qua, ut omnium firmiflimum colloceturj e’go tarnen tanquam omnium
infirmiffimum loco ultimo ponendum duxi. Qui vero, qus- fuperius a
nobis dida funt; perlegerit, non multum de relponfiöne ad h sc labo.
rabit. Nam primo, cum faceantur omnes (unico exccpto L y r s Davi.
dies audore) Muficam & Profodiam antiquam periiffe funditus, & ho.
die ignotam eile j quis pro certo affirmare poflit, accentus hodiernos
fuiffe iftius Mufics notas, quorum ufum Muficum prorfus ignorant ?]
D e in , cur non poffet ifta Mufica fuis notis appofitis addifei? Nam,
ut ledionem fit pronuntiationem veram habere poterant fine pundis;
fic etiam Muficam modulationem fine äccentuum notis •' prsfertim cum
probabile fit, Muficam & Profodiam iftorum temporam valde rudern &;
impetfedam fuifTe, refpedu ejus artificii, quod hodic cernimus. Pi-j.
terea, ut fupra diximus, non tantum libri Poctici & Cantica iftis ac.
centibus infigniuntur, fed omnes fibri reliqui : . quod aperte oftendir,
eos Mufics modulationi non inferviiffe. Ad fecundum quardam fupra |
diximus: &cumfatentur viri alterius fententis dodifllmi,de his verbis
.Chrifti fe cum nemine contendere Veile s an non apiculi & coronulil
de quibus fupra, per * intelligantur-^ -/Apponani ^tarnen CI . G10.:
tii verba in Lucamj Certum eß'(inquix)boc 'e p w i f a S A f , qualia /«»t
pleraque e Domini nofiri fermonibus defumpta y & necejfe efi id atyi.l
um ex feribendi rations, qua tum vigebatyoriginem duxijfe: unde fequ'dl
tur, jam rum in lingua Hebraica, fyd liter am miuorem locum occupy)
quam literas caterosi ac proinde eos charaltcres, quos fic li praferunt,m\
:Chrifti tempore ufurpari d e ß ifc & in ufu fuiffe, auas habemus, 4fjn-\
acasy ab E fd ra ,u t er edit ur, temporibus feribi Hebrais captas.
autem nomen a quibufdam ad punda vocalia trahitur: fed idem eÜJ
quod Apex Latine. Apices litcrarum, ipfos liter arum duSlus aut partu 1
dixit Gellius; & hinc nata tranflatio, de juris apicibus difputare. Etiam
56. Qus fequuntur leviora funt, eaque breviter perftringam. 1. Diront,
Muficam anriquitus in Templo ufurpatam, qua Pfàlmos & Can-
tica pfallebant, fine notis muficis fieri non potuifle; nec artem hanc
memoriter tradi potuifle; cum vero de aliis notis nullibi fit mentio.
neceffarium eft, accentus, inftar notarum iftius Mufics, fuiffe. 2. Do-
minus, Matth. 5. 18. loquitur de apicibus legis, quos volunt fuifTe
pundà vocalium. 3. Adferant generalem Judsorum confenfum, qui
Ariftides de Grscorum legibus agens, dixit vi^w ki& U k In glof-
fis veteribus Apex, xigsif* fed- & apud Plutarchum,]
Dionem, Chryfoftomum, Philonem Judsum, Clementem Alexandrinum,
& in Pfeudo-Sibyllinis extat vox Kt&l* eo fenfu. Apicjt lit er am Daleth 1
Refch diferre, dixit Hieronymus jEundem, ni fallor, fenfum recipit
quod hie pofuit Arabs. Libros vero poft Efdram fine ' pundis voca.
libus feribi fo lito s , adeo perfpieuis argumentis a viris haram reruoi
dodiffimis demonftratum eft, ut id amplius inficiari, non nifi pertina.
cium fit. Ad tertium fätis diximus, cum de charaderum hodierno-'
rum novitate difleruimus. Hie addendum, Judsorum confenfum nihil |
valere, cum rationes aperts in contrarfum adferuntur •, ipfique, ut fu.
pra innuimus, nihil non fingunt & mentiuntur, quod ad gloriam fuz
gentis facere poflit. Nee tarnen generalem horam confenfum habent,
ut ex dodiffimoram in ter ipfos teftimoniis, & praxi ipforam anti-
qua ac hodierna in Synagogis oftendimus. Si hoc vero argumentum
valeret, omnia eorilm aeliria & nugamenta, ut veriffima, recipienda ef-
fent. Tota Cabala, & lex oralis, cujus partem faciunt pundationem:
omnes etiam ipforam traditiones & ritus fuperftitiofi, quos Dominus io
Evangelio damnavit, pro oraculis divinis habendi .- nam in Talmudc
omnes reperiuntur- & apud Judsos, omnes de iis dubitare nefas du-
cunt. Totam enim legem oralem & traditiones Talmudicas, (ineptas licet,
■ fabulofas, & impias,) verbo feripto squant. H s c de literis & pundis
Hebraicis.
'D e 'Btbhorttrii ,ä d it io n tb u S firtccipuis.
. A l i i t x M
T T T O T T E G . I V T
D e 'ßtbUorum E d ttionib u s p r te ip u is .
1 I ) t Eiitimthm B ib liirm in gtmri. E tn m cm f * . 4. Dc Edttinu Efdrx & vironm-magti. SjMAg.g*. 3. Omni» txm fU rU m i Efdri
f i .n rm .xm «0« feriijfe. 4. E f i r . S A lly ,it» mn m m t . 5- T .fi Efdram »»» ƒ « / « / * '" Caxoam Vet. Tefi. reteftm 6 *
N T t f i Editione. 7 . D t Editi.m Maforcthamm Tihritafiam. 8. De aitetbas .fa d faded ttltbrtbxs. D t HtUeham. 9. B e c i J M
Ben Afcher & Ben Nathtali. 16. B e cdice Sinai. I I . De Pentateuch. Hierichkntine. 12. De M S S . Hebraicis antiqeeis inter C hM
ones. u . De Orieemt H e xa flis .& c . 14. De Editienibnt fnferk ris it eetfiri fecteli. D e Bibliis Cmplnttnftbeu^ Vejeetit. Regiis. MM;
fieri. Hntteri. Stepnani. Bnxttrfii. Tariftenfibrn Heptaplis. i j.. De Edilitmibns BJU. Heb. in forma mitmi.
16. De Editionibnt Novi Dß.
Hieremmi. Eraftni. Ceneplutenfittm. Stephani. Beta. De prim.
Miorum imprtffione, fe il. Vuig. Lat. Magnat, anna, 1472.
, U t magnum & ineffabile erat divins bonitatis argumentura, volun-
tatemfuam aefalute humana, primo per homines dtmmext fcripto'con-
fignare, quo melius dodrina cccleftis contra temporam injurias confervari
poffet : fic, poftquam facrorum feriptorum eu/lóyptf* vetuftate confum-
pta perierant, vero omnia ab hominibus errori obnoxiis deferipta
funt, ) non minus invigilavit'Divina providentia , ne in exem-
plaria Sacra quicquam irreperet, quod vel fidem labcfadarct, vel faluti
officeret -, fed ut fandiffima h sc falutis humans monumenta farta ted a in
omne svum durarent. Ecclcfia enim C h r ifti, (cui concredita funt ora-
cula cceleftia, quam conftituit Deus columnam & firmamentum verita-
tis, & cui fe femper adfurarum promifit Dominus ufque ad confumma-
tionem feculi,) fèmper habuit viros dodrina ac pietate daros, qui .firam &
fqualorem, quern ex frequenti exemplarium deferiptione, feribarum ofei-
tantia vel audacia, & Redorum Ecclefis inadvertentia, divina volumina
contraxerant, emacularentj & per collationem antiquorum codi-
cura, aliaque mecüa, priftino n itori reftituerenr. Hinc fspius no v s edi-
tiones adornats, (prsfertim hoc ultimo feculo,) in quibus nullum non
adhibuit diligentiam Ecclefia, ut facram hoc depofitum cuftodiret, &
dodrinam in eo confignatam, prout-ab ipfo authore earn acceperat,
pofteris (quantum fieri potuit) puram & incorruptam traderet. Haud
I inutile itaque judicavimus, celebriores Biblioram editiones, q u s variis fe-
culis, (prsfertim hoc ultimo,) prodierunt, enumerare^ & quid in fingu -
lis prsftitum fit, breviter indicare. Primo autem dicemus de Editioni-
bus, q u s fa d s funt in linguis Originalibus, quibus Scripturs primum
confcripts funt : poftea de verfionibus ex fontibus in alias linguas
tradüdis. -
2. Prima & maxime Celebris librorum Veteris Teft. Editio, erat ill>
Efdrs (quern alteram Mofem vocant J u d s i) & Synedrii magni, five,
virorum magns S yn a g o g s , poft reditum a Babylone. Nam cum toto
Captivitatis tempore negligenter fefvata fuerint Sacra Volumina,
quia nec erat Templum nec Tabernaculum(ubi authentica exemplaria étant
depofita ; codices ex variis locis collegerunt , ordinarunr, & in umfij
corpus redegérg^t Efdras, & focii * q u s vitiata erant, repurgarunc,
integritati fu s refntuerant : & fic Canonem conftituerunt- Erat veto
h s c ipforum conftitutio divins prorfus audoritatis, cum in ifto Sync-1
drio effent non tantum Efdras, fed & Prophetaram ultimi, HaggaM
Zacharias, Malachias, & (ut quibufdam videtur) Daniel ; qui omnes Parl
tern Canonis ab ipfis fanciti inftindu divino prius feripferant. Libn
vero hi primum in 24. volumina diftributi e ran t , ut afferit El. l-(f'
Prsf. I . in Maf. Hammafor. & Buxtorf. comment. Maforeth. c . 11 . Com*
pendii vero caufa, & ad juvandum memoriam in libros 22 ab ultima an*
tiquitate diftinâi, juxta numerum literarum Hebraicarum.SicJofeph.inAP'
pipn. 1.2 . Eufeb. Hift. Ecclef. 1.3 . c. 10. Hieronym. in Prolog. Galeato,^
alii. Rem totam dilucide explicat Sixtus Sencnf. Biblioth.1.i.p.2.cujus verbs
funt, Apud fudaos libri facri, qui fo li in auEloritate habent ur, trif'1'
numtrorum varietate fupputari folent. 1 . Quidam, inter quos fofir
• et Philo, fupputarunt libros facros juxta numerum literarum Hebrtff
mm : u t , fic ut apud Hebraos duaet viginti funt lit er a, quibus offtf
qua d id feribi que poffunt, comprehenduntur -, ira viginti duo volun»ft
funt, quibus continentur omnia, qua de dtvinis rebus feribi et enunaf'
queant : quam enumerationem fecuti funt inter ÇhrtftianoSy Orig**11}
•>,- - ^ ./ pp
f~oiphanius, Gbegorlus Theo'lbgus,. Hieronymus, Rujfii
/ (de quorum/humero funt Aben Ezra-, et D.Kimchi,) 24. libros Ket
-mji recenfent, juxta eundem literarum nftmerum, ter tarnen refetit
a ’tn honorem divini nominis. Solent enim- fudai nomen Dei quadri
\erum (q*od apud ipfos propter Dei reverentiam lingua et voce prefer
* ne fas eft) trip lie at a lit er a fodv Chaldajco -more, cotifcribere1 hoc modo
H**c partitionem nonnulli veterum Gracorum, qtfod aptiffime. cenve-.
numero 24 Gracarum literarum, fufeeperunt: et Latinorum plerique,
w vriftt, quam recentiores; pari ftudio complexi funt, refpicientes ad my
Klim ilium numerum. z+feniorum in Apocalypfi, & c . Rurfus Hebraorum
I {Hm libros numerareconfneverunt ,• juxta numerum 27 char a-
l nm fodaicorum, additis 5 Uteris finalibut. Hactenus Sixt. Senenf.
■ ter hos non numerantur libri, Efdrs tertius, T o b i s , Judith, Ba-
K sanientis, Ecdefiaftici, Macchabsorum; nec additamenta ad Efthey
L ’& Danielem .* quod extra concroverfiam e ft,, cum eorum aliqui
L 0 poft tempore corifcripti fint, ut ex Jofepho & aliis patet .-.unde
I in Canonem fidei recepti non fuerint. Tarnen ex eodem Jofepho
inftat eofdem pro libris Sacris, a fubjeda feil, materia, habitos, & orani-
j aijjs feriptis humanis prelaws. Nam contra Appionem loca qu s-
profert ex his. fub nomine librorum Sacrorum .* unde & a primis
hriftianis recepti funt, & cum reliquis Scripturs libris, in uno eodemr
ie volumine femper cön ju nd i, & inter libros Ecclefiafticos relati ;
10 nomine olim ab Apocryphis five libris fiditiis ( in quibus falfa vel
ipia ) diftinguebantur; licet aliquando fub hoc nomine apud Hiero-
mm alios .veterum notentur. idcirco eos in Ecclefiis,publice legi,
irmiffum femper' fuit t qulhonos Apocryphis proprie dictis nunquam
■ ,UCj ) eehis libris Vet; Teft. opinio eft quorandam, tam antiquorum,
liani recentium, omnia exemplaria incendio Templi conflagraffe, vel
■ Captivitate Babylonica periifse : ab Efdra vero (fuggerente Spmtu
■ nfto) de novo reparata fuifTe. Quod ex fpurio Sc (e x omnium fen-
R i t ia ) Apoctypholibro 4 .Efdr*adlcripto, a p . i4 .prob ant:ub ifcri-
lu m e ll, Efdram cotis 40. diebus divino Sp. afflamm, qmnque vitis
K v i f e , qui fumma celeritate, quae ab eo dicebantuc, eacipiebant : &
f t c moäo totam Scripturam reparatam fuifse. -j C itant etiarn Bafil. Epift.
■ Chilonem, cujus verba funt, Hie campus, iflavQ* jrtJ'ior, in quo E f -
MaSjfeceJfu fallo, divinos libros ex mandate Dei eruüavit, Ejuf-
«m etiam fententis videnwr effe Clem. Strom, i . Tertull.de habituMu-
} r . c. 3. Irens. lib. 3. cap,25. Ifid. Etymol. lib. 6 . cap. 1. cum aliis.
Hoc li verum effet, nihil derogäret Canonics verbi Divini audoritaci,
K i Efdrs -prophets, & a. Deo edodo Ganonis reftitutio adferibatur.
Kiuaquam tarnen admittendum eft, cum fabulofo nitatur fundamento;
A d e & impugnatur a Bellar. 1. 2. de verbo Dei. c. 1. Mariana V id .
in Schol. ad Hieran. Prol. Galearam, aliifque plurimis. Liber enimifte
fibulas Judaicas in multis redolet ; & in illo ipfo capite audor lo-
K c u r de aliis libris fccretis, & perfediorem dodrinam continentibus;
ut Judsi folent de fua Cabala & lege orali. Prsterea non erat uni-
cum tantum legis exemplar, ficut uniea erat area* q u s cum Templo ip cine-
res redada eft ; fed turn Rex, turn populus, plura exemplaria habebant
Mfcribis defcripta, ex-quibus Levits & facerdotes per tribus difperfipo-
Blum inftruebant; & ad hoc ex mandato divino tenebantur .* imo fta-
B in t Rabbini, unumquemque teneri librum legis per fe vel per alium
Hfcripram habere. An vero probabile eft Prophecas, Ezechielem, Jeremiam,
E g g xum, Zach. Malach. Efdram, &c. viros fandos, zelo legis arden-
fe>, nulla exemplaria habuifse? Imo de Daniele expreffe dicitur, eum
mtdlexifse ex libris numerum annorum Captivitatis, anno primo Darii.
Ban, 9 .* & cum populus Efdrs dixerit, ut legem Mofis adferret, eam-
me pcrlegeret : non pecunt, ut librum Legis de novo conferiberet; fed ut
■ ferret .• quia feiebant ’extare. Chryfoft. Horn. 8. ad Hebr. d icit, ex
Wbquiis Scripture Efram iterum eum compofuifse. Sic Hilar. Prsf.
in Pfal. dicit, Efram omnes Pfdmos coUcgiffe, & ex its unum librum
_lfecijfei Theodor, etiam in P r sf-in Pfal. ait, Scripturam vetere tempore
Wjjptivitatis depravatam, ab Efdra fuiffe reftitutam. Bafil. veto per
jS fi tr , plateant, ubi populus'adftabat ad legem audiendam , intelligit-
Budens ad illud Efr. 8. & per , non video cur non led io -
®ii Legis fignificare pofsit. Ad teftimonia vero Clem. Tertul. Ire-
T i , &c. negat Bellarm. eos hoc aperte docniffe, fed Efdram tantum re-
ffu ife, & inftauraffe libros Vet. Teftamenti: nec de hjftQria ilia Efd.4.
Ruid dicunt; potius dicereiu, eos Pfeudo-Efdrs narrationi fidem adhi-
■ ifl'e. Hieronymus Efdram legis lnftauratorem v o c a t , quod.codices
■ m repurgaverit, in ordinem redegerit, tf4 adhtbitis novis charaEleribus,
AByriis feil, quibus populus afsuetus erat, ( veteribus Cutbsis fivp Sa-
|■ itanis, hoftibus judsorum capitalibus, reliSis,) codices quafi novos
tfecerit, prioribus abrogatis: quod fortafse fabuls occafionem .dederic.
fe. Ipfum vero Efdrs *utiyepq*v quidam nimis creduli hodie exta-
B.voltmt in Civitace Bononienfi, in Ecclefia S. Dominici : fic Finus
nanus in flagello Judsorum, lib. 4. cap. 2. Ang . Roccha in Biblioth.
Vltic. p. 394, Addit Finus, Biblia hac multis locis vitiata effe, quia
communkatem Bononia loco pignoris data fuiffent f udais , a quibus
fmxists mutuata eft civitas. Hsc'* vero habent ex traditione, vel poti-
ufeiTore popular! Bononienfium. Nam fi hoe vel probabile effet,
qfcntus effet undique confluxus Judsorum .& Chriftianorum , ut tan-
m venerandx antiqüitatis monumentum confpicerent ? quanta cum cura
■ e y fenm i confervarent ? Cum vero nec in Judsorum aritiquorum,
n|t in Chriftianorum Patrum feriptis, ulla fit mentio hujus. exemplaris,
Pf ne fiftam effe narrationem, unicuique conftard poteft. Unde &■ cam
■ cic Morinus Exercit. Bibl. 1. cap. 2. Refert quidem Ar. Mont.
PJ*L dc variis Hebr. le&ion. fe hunc codicem vidiffe, & ut antiquum
ef elegantem laudatj fed Efdrs non adferibit. Simile commentum,eft,
3j°d nabet R . Azar. cap-. 4 . part. 3. libri Meor Enajiht, de Efdrs cq-
Cabilione ad Ararim (forte Chalone in Gallia ad fluvium Saona)
B^fervaro 5 & quod Maimon ex tsEgjpto Cabillonem ventrat., üt li-
-» Legü cum hoc M S . Efdra conferret, & c t quod merum figmen-
rife.ipfa Azaris relacio,fl cuiquam lo«um infpicere libeat, dare dftendit.
5. Poft hanc Efdrs editionem authenticam, alias nümerant qüidam
poft tempora Anciochi; Nobilis vero . ilia 70 Seniorum verfio, de qua
fuo lo co , inter editiones textus-Hebrsi non eft.ponenda. Gencbrard.
Chron. 1, 3. (cui ex -.-parte confentit Guiliel. Bailius Catech. contro-
verf. append, q. 13.) duas facie, Editiones! Quarum prima fiiit fub Ële-
azare Pontifice, Synonis fratre, .coQvenra Hierqfólyinis ïa a o de nego-
tia vertendarum ScriptUrarum, in quo viiery ait editum fecundum Canonem
Hebraorum.,, additis'ad libros-22 priori* Canonis, libris Tobia tfj I
Eccleftaftid. AIceram refert ad' Joh. Hircani. tempora, convocato con-1
cilio Aid probandas' Fhar ifaos: & in hac confirmatos vulc libros fu -
dith Tqbia, & alios -, e t . Macchabaorum libros turn primum in Cam-
uem relates: & ita conditum tercium Canonem Hebrsoruin. Bailius vero.
hüjus tantum Canonis poft Efdrs .tempora meminit, non multo
ante Jofephum. Q u s vero de duplici vel triplici CaAone ab iis dicun-
tur, cum nuilo nitantur certo veterum teftimonio, fed con ic£fufis me-
ris • eadem facilitate rejjciuntar, qua affirmantur. Hoc quidem tertum
eft,’ Jofephum lib. 2. cohtra Appionem titare verba Ecclef. 42, 14,11c
ex divina lege deprampta fit Rabbinos in utroque Talmudc» 6c in
aliis ipforuni libris, fencentias quafdam ex his libris proferre. Undcju-
nil. Afric. lib. de part» divin. legisj cap. 3. ait, hos libros a fudais
cum aliqua differentia recipï : 'idemque teftantur Hieron. aliique veteram.
Nec minus certum e ft, hos libras non squalcm cum csteris
habuiffe auftoricatem ,- diferte enim teftatur Jofephus 1. 1. contra Appi-
oneirij prater files ■ 22 libros effe & alios, fed non fimili dignos fide. Nam
poftquam numeraffec libros illos 22. addit, Ab Artaxerxe verb ufque
ad noftrum tempus , fingula quidem confcripta (volumina,) «o» tarnen
prioribus fimili funt fide habita, eo quod non fuerit certa fuccejfio Propher
tarum. Quibus verbis caufam certain reddit, cur Canonici non fint ha- j
biti ifti liljri: quia feil. a Prophetis, vel viris divinituS in fp^ cis, non.
funt confcripti. Ruffinus etiam in Symb. afferit, antiquitus vocatos f u i f
fe Ecclefiafticos, ut diftinguerentur a Canonic is j licet, ut antea dixi, tarn.j
Nazianz. quam Hieron., in prol. Galeato eos Apocryoks hómihènt.
Hoc tantum affirmare audet Bonfrer. in prsloq. non JVtffe hos libros J
publica auttoritate a Canone rejetios, fed aliquam habuïfse auttoritatem:
quod quidem ad mores formandös, fic hiftoriam facram continuandam, I
non ad fidem confirmandam concedi poteft. Fatetur etiam , permifsum
fuifse cuilibet de iis fentire quid vellet : dum alii cum libris legis mt~ 1
merarent, alii pro pits tantum & heneftis haberent. Poft Antiochi vero
tempora, qui in libros facros fsvieb a t, fic omnia exemplaria comburi
juffit, Legemque a Judsis prslegi fub pcena capitis prohibuit, ( unde
ortum habuerunt Leftiones prophetarum, q u s Haphtaroth vocantur,)
fic Templum Idolis polluit 8c prophanavit, ( ceffante démuni
perfecutione, Templo repurgato, 8c Religiqnis exercitie publicë inftaii-I
rato,) probabile quidem e ft , Pontificem cum facerdotibus libros facros
recenfuiffe, 8c fi quas maculas tempore perfecutionis contraxiffent, e -
meridaffe: A t alium Canonem conftituiffe, yel alios^ libras in Canonem
recepiffe, nulla vel probationis umbra abullo fide dig no Hiftorico profer-
tur.Cum vero fupra Ecclefis poteftatem fit , libros Canonicos dc, noyo
conftiracre, vel pro talibus dedararCinifi quos per conti nuanvrraditionem
a ma joribus acceptam, pro Canonicis, 8c a viris Sp. S. affiatis confcriptis, J
Ecclefia femper a gno y crit; certumque fit, Judsós nón eandem. his libris j
cum teliquis auftoritatem detuliffe, fed inferiori loco collocaffe j impof- j
fibile eft Ecclefiam Chriftianam aliam poffe ipfis conferre auftoritatem,
vel altiori fede collocare, quam apud Judsos, a quibus eos receperanc,antea
habiti fuere. Ut libros tarnen fanflos &j>ios, quibus proximus poft libros
divinitus infpiratos locus debetur, femper eos recepit Ecclefia Chrifliana.
6. Poft Chrifti Afcenfionem, cum ubique prsdicaffent Evangelium Apoftoli,
tandem feripto doiftrinam fuam confignarunt j at non fimul, fed
fucceffive, ut ex feriptoribus Ecclcfiafticis liquet. UltimusS. Johannes A-j
pocalypfim fuam confcripfit; q us tarnen non ftatim apud omnes. Eccle*:
lias in Canonem recepta eft; fed de hac aliifque quibufdam partibus N .
Teftamenti per qusdam fccula dubitatum erat j donee tandem tacito to-
tius Ecclefis co'nfenfu, potius quam expreffo aliquo decreto, (nam in ter
Concilia, ut & inter Patres, dum libros Canonicos recenfcnt, diferepantia
aliqua invenirar5) omnes libri, prout hodie leguntur, recepti & appror
bati fint.Sed cum non de prima librorum facrorum feriptione, vel recc-
pttopej noftra inftituirar differtatio; fed tantum de eorum editionibu?
prscipuis, nolo hie diiitius immorarj. . . . . , . 1
7 . Veteris Teft. poft Chrifti adventum yarias habuerunt editiones tam
Judsi, quam Chriftiani. Inter Judsos, nobililfima erat ilia Maforétharum
Tibericnfium; qui ad faciliorem textus lc&ionem, 8c ut melius fervaretur
vera Jedio cum reda pronunciatione, (quam ufu & majorum traditione
acceperant,) punda vocalia 8c accentus textui {Ippofueirunt circa annum ]
Chrifti, Soo .* quorum ope etiam lin gus Hebraics ignari earn facile legere
fic addifeere poffunt. Notas etiam Criticas, cum Keri 8c Ketib, q u s
hodie in Bibh°.ruiP marginibus cernuntur, ex parte addiderunt. Etfi
vero qusdam fix nimia curiofitate, qus finedifpendio abeffe poterant,
excpgitarunt .* inventuip tarnen laudabile erat, & ob evidentem ucilita-
tem ab omnibus ftarim recepcum. p e hoc vero ipforum inftituto alibi
uberius differemus.
8. Codices etiam quoldam, variis feculis, fumma cura & ftudio ela*
jorarunt infigniores Rabbini;per quos exemplaria reliqua corrigi8ce-
nendarj poterant. Nam ante inyentioncm arris Typographies, a dodio-
•ibus Rabbinis & Grammaticis libri qiydam accurate fic magna diligen-
ia confcripci erant ; ad quos, ut ad lapidem Lydium, exemplaria fua
ricini Judsi examinaru.nt, 8c correxerunt: quorum mqltos reccnfet Elias
n Tabulis fradis.Talis fuit, 1 . Codex Hillclis. 2 .Codex Ben A fcher, qui eci-
m Palsftinus five Hierololymitanus, u t & AË^yptius, dicebatur.3. Codex
: fen Naphtali five Babylonicus. 4 . Codex Sinai. 5. Péntateuchus Hierichurj-
inus. 6. Codices Hifpanis. 1 . D e Codiee Hillclis feribunt Mcrceriis ia
5rov. 24. 14. Elias in T ab. frad . D. Kimchi rad. 01©, D. Hottirtgera?
rhefaura Philbl, J. Morin, in Pent. Samar, exerc. 4. c. 9. fic in Exer.
Bibl. i . c. 2. Codex hit ab Hilléle quooam feriptus, & magrió ftudip
orredus eft s ‘per quern vulgus Judsorum codices fuos pi’obaruhf.
Hujuf