ü ë ü Ü H é S Ü É ?
De Mafora, A*(‘ , <? A«'*,
tü r, ut dicant impoisibite efsc poft Maforam, ullum errorcm, depravatio-
ncm, vel mutationem in textum irrepere pofse. A lii e contra opus vanum, |
inutile nulli ufui inferviens, otioforum hominum inventum efse, affirmant.
Qui vïlipendunt, font turn inter Judxos, turn Chriftianos. A uftor libri
CoTri ferm. 3. c. 31 . adprofelytum fuum h xc verba habet-, Vides to-;
rum opus (Maforetharum) vanum fuifse & fupervacaneum, & occupatio
n diligent cm in re itiutilii Cofri Commentator in hunc locum, eandem
fuifse îèntentiam plurium Rabbinorum affirmât. M u lt i (inquit) fapientes,
a nos vidi & audivi, traducunt, defpiciunt, & vitupérant hoeftudium (Ma-
forethicum.) Sapiens quoque R. Aben Ez ra comparât tos numeranti folia
& paginas librorum medicorum, quibus omnibus non fanatur ullum vulnus.
Inter Chriftianos multi funt viri dofti, qui hanc operam nihili ftciunt. V ir
doftus in C ritica foa Hebrxa, licet Maforam ex magna parte ad Efdram &
magnam Synagogam referat ; & multa adferat prp utilitate ejus ad textum
purum confervandum ; ita tarnen concludit -, Hoc tempore Maforam non
pojfc Scriptsiram defendere, quia jam eft eorrupta, & dims dta fua parte mutila
: ideoque etiam non eft certa& in f Alibi lis régula leSlionis S. Scriptura.
fudai jam diufubjugo aliorum habitarunt, ac propterea Maforam fuam tarn
nitide & incorrupte confervare non potuerunt. Hinc eft, quodtraSlu temporis
magna ejus pars perierif, & reliqua pars, qua adhuc fupereft, corruptionem
talempajfa ftt, ut non amplius régula incorruptilitatis Scriptura effe poffit.
Joh. Morinusin Pent. Samarit. e x e r c é e . 7 .8 . contend«, Maforam efie
in multis confufam, corrupt am, incertam, falfam j ni ft, quod cum res aliunde
nobis confiât, Mafora confenfu quomodocumque cenfirmetur. R . Jacob Ben
Chajim,qui Maforam in Bibliis Venetis primus edidit,fatetur ad fincm Prxf.
Maforx, Libras quos infpexit fuiffe omnino confufos, et ita perturbatos,ut nulla
in illis ejfet domus fine mort ho. Etiam & ipfe Elias licet Maforam mulos enco-
miis célébrât,tarnen P rxf. 2. in Maforam Hammaf. invehitur contra Mafore-
thas propter inanis gloriae defiderium : et affirmât, defeSlusMafora non
pojfe numerari : & concludit, opus imperftElum defeSlibus undique featere.
Nec aliter D . Buxt. qui in c. 19.Comment.Maf.ait, infinitos errores in M a foram
introduSlos e fe , u te x caftigationibus fuis abunde liquet : & incufat
fudaorum negligentiam, immanem incuriam, & ofcitantiamy quiadma-
nifeftiffma etiam vitia cacutitre, & inter tot imprefftones ad ea meliorem
manum non adhibuere. Etfi vero librum integrum confcripfcrit de Maforx
èrroribus, quos ipfe emendavit : addit tarnen, N e quit credat omnia effe cor-
reSla, & emendata : quianunquamordine in fingula inquifivit: fed prout
quxque nunchie, nunc illic obviam acccdebant, ita ad cenfuram vocavitj
& multa non dubitat fuperefle, ad quar-examinanda hinc patebit aditus.
E contra alii quam magnifice de Mafora fentiunt. Idem Elias fibimet con-
tradicens, p rxf. 3. dicit, quod poft Maforam fieri non poteft3ut incidat muta-
tio out depravatio quovifmodo in aliquibus libris Scriptura. Vnde non fine
caufadixerunt Magiftri, Mafora eftfepes legis. Elia* fuffragantur hqdie
omnes Judxi, & ex Chriftianis non pauci^ D. Buxtorf. dido libro, licet
multa in Mafora fàlfa & confufa elfe oftendat , tarnen fxpe de ea loquitur,
ac ft poft hunc laborem vix poffet Scriptura Vet. Teft. corrumpi, vel mu-
tari in aliquo. Ar. Mont. P rxf. Tom. 1. ad Btbl. Reg. ait, In M qfira tan-
quam in facra & fida cuftodia, fumma diligentia, & c . antiqua leSlionis re-
liquia, veftigia exemplaque omnia continentur, & c . Et in Prxf. de variis
leftion. Hebr. vocat Maforam utilifftmum thefaurum, qui varias IsSliones
fide liter tradat, & tanta cura confervat, ut nulla ne vel minima in variis
exemplaribus dtfcrepantta,vel perfpicacijftmo deprehenfa unquamfuerit,
& c . Mariana tra d , pro Edit. V u lg .c . 10. per Maforetharum diligenti-
am cautum efie dicit, ne facile Hebr ai codices vitiari pofftnt. Bonfrer. P rx-
loq. c. 1 3. fed. 3. ait, eos 0mrii diligentia morali adhibita effeciffe, ut dein-
ceps nihil in textu Hebrao immutari vel depravari poffit. idem fentiunt
multi alii, praefertim qui rem ferio non perpenderunt. Schickard. Happ.
difp. 3. de Màforeth. p. mihi 52. 53. allatis quibufdam locis ex Elia &
A bE z . de Maforetharum diligentia, quafi extra fe raptus exdamat j Oin-
eredibilem etiam in minutiftimis diligentiam I O fingulare numinis beneficium
! 0 mir'andam, tot exemplar iam per omnes Europa, Africa, Afiaque
angstlos difperforum, per tot feculaadnos propagationem, & falutarem har-
moniaml Tandem concludit, quod ne vel tanttttnm depravare ( feioli )
pojfint, quin id facrilegium facra hac Critica ftatim proderet. Simeon
de Muis Cenfur. exerc. Samar. Morini. p. 148, 149. feribit, quod M a fora
nobis Biblica Volumina farta teSla fervavit, aternumque fervatura
fit .• "Et, quod ne minimus apex de Bibliis Hebraicis periit, Mafora beneficium
eft. ' ' • I '}■
14. Ut vero, quid de hàc re fentimus,explicemus, diftingùendae font Maforae
partes. Quaedam enim in ea notata utilitatem magnam habere, &
- ad textum confervandum multum facere, negarinon poteft : A lia vero
plane foperflua & parum utilia effe, haud difficile eft oftendere. Maforam
vero nunquam ita perfedam fuifse, u t efficeret, ne pofthac ulla depravatio
vel mutatio oriri poffit. Hoc per partes probandum. Ec primo, licet Ma-
iora aliquid valeat, ut textus Hebraeus in quibufdam locis .integer confer-
vetur: nunquam tarnen effecerunt Maforethae,ut totus textus facer efset extra
omne periculum mutatio nis vel depravationis cujufcunque. Nam primo,
opus fuum nunquam perfreerunt Maforethx • cum femper novas ob-
fervationes quifque adjiceret, ut fopra ex Elia & Ben Chajim oftendi-
mus. Multa,quidem notarunt circa voces plenas & defedivas-, & circa
vocales & accentus in quibufdam vocibus ; quae loca ab ipfis notata fi
concederemus, depravari.non pofse j quid tarnende reliquis vocibus fi-
et, (quae infinitae,) ad quas nihil notarunt l Hae in eodem ftatu font, ac
ft nulla efset Mafora •, ideoque depravationi non minus obnoxiae font, quam
fi Mafora nulla foifset. Dein confiât, quod, non obllante Maforetharum
diligentia, multa errata in textum irrepferint,codicefq; in multis diferepave-
rint ; nec ex Mafora omnes diferepantias componi poflè. Hoc clariffime liquet
ex differentiis codicum Ben Afcher & Ben Naphtali,tum ex variis notis
in Mafora pofitis ex codicibus a priori Mafora diferepantibus.- quas diferepantias
collegit Ben Chajim ex libris plurimis, & inBibliis Venetis & Ba-
filcenfibus extant.UtGen. 25. 3. ad yocem D ’QHTl annotant, libroseffe
quofdam correSlos, in quibus eft Ó Q S 71 \r. i^ . ejufdem capitis, ad vocem
ÎTQV11 notant, quod in libris H'tfpanicis, quos fecuti fo n t , feribatur per
multis tarnen per Aleph,
p R O L E d T V n i p
[3-0 ^703-“ ötantiBü'
libris emendatie fe
.Ciap.,34; :
hoc vocabulum in Lege,& deficere:,
veniffe D ,l?nQ3. Infinita talia ubique fe offerunt. Multa obfervarunt Si«]
Amam. Joh. Morinus,& alii. Celebris eft locus, Jof. 2 1 .3 6 .3 7 . ubi YfrfJ
duos in omnibus antiquis .corredis codicibus deefle notât Mafora .Unde id
Edit. Ven; 2. & Bafileenfi omittuntur; & in qüibufdani recentioribus Mss]
codicibus, ubi adduntur hi verfus, notatur,»o» extare in libro HillelU. MaJ
forethicus etiam verfuum numerus quadrat, fi verfus ifti omittuntur: dc quJ
fopra.*ex textu tamen darum cft,adeffedebere^& hodieubique inBiblij]
extant. Multa etiam effügerunt Maforetharum diligentiam, ut in variiJ
locis obfervarunt viri doéh : nec contuleruntyvel conferre poflent,omnes
codices, fed quos comparare poterant. Unde in aliis codicibus alisc pofienn
effe difcrepantiac.non obftante eorum diligentia. Mafora êtiam ita confcriJ
ptaeft, lingua Chaldaica, vocibus decurtatis, & abbreviatis, literifquenu]
meralibus, ut una facile pro alia poni poffit, unde Mafora dépravai
tuf, vocabulis etiam quibufdum Maforae propriis, qux alias nullibi extant]
quz omnia Maforam ita difficilem leftu reddunt, u t innumeris mendis ne.
ceftorio fcateat : quod Buxt, ClavisMafor. teftatur. Unde profitetur Elias
pracf. 3, fe viginti annos in hoc ftudio infumpfiffe, ut Maforam explicaret•
. primus enim Elias explicavit, licet Ben Chajim ante Eliam in ordinem red-
egerit. Hinc innumerae mendz deprehenfae, dc quibus iidem Rabbini una
cum Buxtorfio : ut nil dicam de Maforae contrarietate, magnx cum parva,
& magnx fecum, &c. de qua Lud. C apcll. Crit. lib. 5. c. 12. D: Buxtor.
fius, qui primus inter Chriftianos in Maforat myfteria alcius penetravit,
plurima errata in numeris, aliifque notis Maforcthicis correxit, parcim et
aliisMafor* locis, partim ex propriis obfervationibus. Ut G enef. i . i , in
ipfo limine, Mafora parva ad verba D'QU/n HK notât 'J id
eft, ter inveniri-cum tamen, jStredecim locis ilia verba fimul legantur.
Sic.v.7.in Maf. parva ad ' notatur feptem effe;at in Mafora magna
T l ô d o ,& fie in Mafora final!. A t ver 30. edit.prim. notatur,fex effe in hoc
capite, cum quaconfèntit codex Maforae MS. Bibliothecae Palatins: ita ut
quaenam le âio fit vera, dubitet Buxtorf. licet ad ultimam magis inclinet.
plurima talia notavit v ir ille Doftiff. In folo Pentat. correxit fopra 200
iftiufmodi mendas-, & in Mafora finali, quae paucis conftat paginis, ultra
180. Cum vero Mafora ita fit imperfefta, falfa, & erratis fcatensj quomo-
do poteft effe fidelis cuftos verae lettionis per totum Vet. Teftamentum, cum
ipfa corredione ,& càftigatione toties egeat, nec adhuc perfede caftigau
fit ? quotnodo textum ubique purum & incorruptum fervare poteft ? 9*»
- cuftoaiet ipfos cuftodes ? 1 . . . ....
15 . Magnam vero M afora partem, parum utilem effe, vel ufui nulls in-
fer vire, multa probant. Numcratio fcil. vocum, praecipue literarum per|
fingulos libros, & per tota Biblia 5 literae mediae Legis vel aliorum libroruml
notatio; literarum etiam nnalium; item majufcularum, minufcularum,in*
verfarum, fufpenfarum,Memdaufae& apertae, Nun finalis & medix.-qui
nihil ad Textus Hebraei confervationem conférant, vel conferre poflunt.
In verfuum numéro diferepant, dum alii inGenefi numerant, i534, alii
1540. in Deuter. 14 55, alii 1055. u t obfervaE p . Croius obferv. in Nov.I
Teftamcnt. pag, 74. c . io . In literarum nûmero calculum incertum effe,
fateritur praecipui Maforae patroni ; imo felfum, ut fopra notavimus. Nec
poffibile eft, in vocibus praefertim & Uteris, exadum calculum conficere:
cum per humanam induftriam fieri non poffit, ut exemplar tale fit, in quo
non deficiunt vel redundant liter* aliquae : nec quifquam adhuc extitic, qui
examen inftituit, an Maforetharum calculus verus fit. Nec,utdixi, Mafo-
rethae omnes codices examinarunt-, fednumerumex codicibus fuis, quoi
contulerunt, collegere: fi vero alios, contuUffent, diferepaffent calculi;I
cum impoffibile fit duos codices, multo minus omnes, in omnibus inter fc
confentire, u tne inuniealiteradiferepent. In variis ledionibus Orienta-|
Hum & Ocddentalium, obfervarunt nonnulli, pro nomine Tetragrammi*i
quod extat apud Occidentales, ponere Orientales ’ JIN Appella*
tivum. Via. Thren. 5.2i.quod plane probat Maforetharum calculumin-
certum elle de numéro fingularum literarum, cum incertum fit utram ledi*j
onem fequaris. Si vero Rase in nomine illo facro incertitudo fit, quanto
magis in aliis vocibus ? Tentarunt Muhammedani in fuo Alcorano, verfus,
voces, & literas numerare; at ne unum exemplar cum altero convenit; fed
in omnibus erataliqua diferepanria, ut fopra nptavimus. Idemfecerunt
quidam inter Ghriftianos, qui vocum quorundam , Scripturae librorum nimerum
confeccrunt. In MSS. quibufdam Syriacis, quibus. ufi fumus, nota*
tur ad finem libri Samuelis, conftare ilium librum vocibus 3436. Initio libri
Regum notatur, ilium librum conftare vocibus 5221. In Novo etiarnl
Teft. Æthiopico, ad finem quorundam librorum, invenitur verborum calculus
, quae in illo libro extant. Sed nulli ufui infervicrunt tales calculi, nec
textum fine mendis confervare poterant.- quern, cum occurrebant, vel cum
codices variarunr, nunquam ex computatione literarum, fed ex lociciM
cumftantiis, & variorum codicum collatione, aliifque mediis, emendavi-
mus. Judaeorum calculum,ut dixi,nemo adhuc ita ocio abundavit, ut ad «•
aihen rcvocaverit : nec fane multum refert, an verus fit, necne. Nampo-
fito tali numéro certo & definito literarum in aliquo libro, poffunttame"
corruptelae & mutationes introduci, manente eodem numéro literarum. U*
niusvocis vel literae pro alia fubftirutio, tranfpofitio, additio. fubltraaio 1
vocum & literarum fieri poteft; u t& vocum divifio,conjunftio,
d io , eodem manente literarum numéro fieri poteft} quibus fenfus mutan«
corrumpi poteft: numerus tamen vocum & literarum idem maneat.
unquam in locis controverfis, vel in textu Hebr. Graeco, vel alio,
am tentavit,cum quaeftio de vera ledione exorta fit , vel de corrupteur*
ci alicu jus -, ut ex vocum vel literarum numéro per totum librum, vel me«*
literae obfervatione, litem dirimeret, vel locum reftitucret ? Imo
daei, cum de ledione exorta effet quaeftio, ( ut inter Orientales & 0ccl2
tales,} non ad calculum vocum vel literarum confogerunt, yel ex mej,
litera alicujus libri, vel aüis iftiufiuodi rationibus litem determinarunt ; jÇ“
ex codicibus antiquis & corredis, locorum collatione, & c , libros emew *
runt, & veram ledionem cruerunt. Cum itaque haecMaforae pars ad *lU I
finem inepta fit; non poffum fatis mirari, viros d odos, cum dc hac voc ^
Dé Mißrat fÇeri gÿ Ketih.
t h S lesT VIII.
I numeratione loquuntur; quafi pro confcffo fomere, omni
^fcirupcel* ft°c obicemeffe pofitam. Unde etiam patet,quamab-
|dum fit » hoc divinis feriptoribüs adlcribere , quod ab nominibus
|o ahutêntibus profedum eft. Idem de media litera Legis, & media
(orutn librorum dicendum ; quis nos certos facere poteft, talem lice—
L eflg mediam ? Si vero conftaret ; quomodo hoc modo depravationi ob-
itur : cum mille poffint effe errores in Lege, manente Van, Levit. 11 .
^ media Legis litera ; praefertim fi corrupted confiliö, non cafo, faâa: •
(rint : licet utroque modo, accidere poffit, eodem literarum numéro ma-
F ? Nunquam legimus, Ecclefiam Chrifti,cui majorem Spiritus foi men-
Jj| jpfe promifit, talibus mediis ufam ad textum Graecum No v i Tefta-
|nti confervandum. Multitudo excmplarium ubique terrarum ; leripea,.
■ commentarii Patrum & D oâorum per fingula fecula ; codicum, qui in
■ blicoufo eraht * ad vetufta exemplaria examen accüratum ; locorum fi-
niunt collatio, See. multo certiora media erant ad veram iedionem con-
•vandam ; quam Vana hujufmodi Rabbinorum inventa ipratci pue vero
■ liorum Concordantiae, hoc feculo ad perfedionem perdudae, plus
ßimnt, turn ad veram le&idnem confervandam, turn ad .fenfum genui-
pi indagandum, quam tales Maforetharum obfervationes. Imo uniçus
Etorfii liber Concordantiarum Hebraicarum (excepta pundatione, &
feex ea pendent obfervationib*,una cum Keri & Ketib,)totam Maforam,
i veram Iedionem confervandam, fenfumque loci eruendum, multis pa-
Bngis fuperat. Exhibet enim illud opus Concordantiarum, (u t verbis au-
|ris utar in Epift. ad Sixtin. Amam. quam citât Sixtin. in confilio fuo ■;
f ftudio linguae Hebr.) prater LeXici Hebraici omnibus vocibus Biblicis '■
bpleti abfolutam formam, etiam & perfeSlam Maforam. Sunt enim
Jncordantiae iftàe,abfolutus & pérfedus omnium vocum Bibliearum the-
Brus locupletiffimusj qui non tantum voces omnes refert, & loca, ubi,
■ quoties inveniuntur ; fed verba quxdara antecedentia & confcquentia;
qOoi'um nullum in Mafora eft reperire.
p d . Quxdam etiam in Mafora plane foperftitionem Judaicam oient -,
Btum eit, ut ab Efdra, vel Prophetis originem d u c a n tq u a lia font, li-
Jarum piajufcularum, minufcularum, inverfarum, fufpenfarum, vocum
B e rn e pundarum, & alia ejufdem farinae, annotatio; Arbitrantur qui-
K viri dofti, prifeos Judxos fapientes harum rationem reddere potuiffe ;
gentur tamen,rationes, quas reddunt Rabbini, effe vanas & ridiculas; nec
Bbibile eft, Efdram & Synagogam magnam, qui toti erant pro Legis
Bervantia, quae omnium legum finis eft, in iftiufmodi tricis, quae ad pie-
mem nil fpectant, operam collocaffe. Eft plane in fra majeftatem Sp. S.
pfr literarum figuras & fitum myfteria adumbrare, & fenfus plane contrat
s in eadem fententia proponere. Nec graviffimi Theologt in Commen-
®iis fuis iftiufmodi myfteria notarunt vel curarunt : nec fi veteres Judxi
9 c ab Efdra & Prophetis profecta fuiffe credidiffent, ad myfteria quxdam 3|ificanda; ita incuriofi fuifsent, ut eorum figuificationem veram obli-
|erentur. Ad hoc caput etiam referri po.tcft, pro dictionibus in Textu,
qflx ipfis obfcceniora vifa font, aliorum honeftiorum in margine fubftitu-
tio 5 quibus appofuerunt r* p ,ut monerent aliter legendum efse. Hoc enim
Ä u fa r i non poteft, cum D eo ipfo fapientiores videri velint,& aures ita ca-1
ills habere, qux.olfenderentur vocibus a Sp. S. intextu pofitis.
|7. Quxdam tamen in Mafora utilitate m fuam habere, negari non
left. Punctatio enim, licet multo %najori compendio fieri pofeet, mul-
tiiin cenfert ad veram & facilem lectionem textus Hebraici. Multa etiam,
qux annocaruiit circa punctationem vocum quarundam irregulärem,
■ quoties voces hac vel ilia fignificatione accipiuntur ; item de vocibus
plene & defective feriptis ; varix item lectioncs in margine no-'
m , Sc qux habent de infolita vocum quarundam cum aliis ftru>-
ra hare, inquajn, S< alia ejufmôdi , utilia efse turn ad lectio-
i reram, turn ad fenfum genuinum, libentcr agnofeimus. G o n -
Bdam itaque hoc caput verbis D; ~Buxtorf. fil. Anticrit. part. 2. C.
4- b- 0>ihi 502. Scio equidem Majorai» fuos habere errores aliquan-
« y neque. femper fibs conftare , vel pjenam & perfeSlam effe. I lli
S 1« errors fepe (non femper) ex collatione Mafora ipfius corrigi &
Urehendi poffunt ; neque ilia propterea prorfus eft negligenda : magnum
tym adhuc tfum nobis praftare poteft.
•lu ' Mafora in genere ; jam de Keri & Ketib dicendum: qux cum
iH|trprxdpuasMaforx partes numeretur,ideo feorfim tradanda. Per :P
Biificari leSlum, per Ketib i ’Hp feriptum, omnes norunt. In rriargiri»-
hus vero Bibliorum pro Keri occurrit,ejus prima litera, bfevitatis caufa, fié
IBpta'p; quae ledorem monet,vocem fub. 'P in margine adfcriptarli legen-
“«Prirc; at cum pündis, quibus afficitur vox in textu : vox vero in textu
qux vocatur Ketib, circellum fopra feappofitumhabet.quxledo-1
;>d vocem marginalem fob (P remittic. De iis vero hxc tradunc Judx-
magiftri, Elias, & alii. 1. Vocem, qux in margine fcribicur, legend
i 1 effe, non q ux in textu. i . Vocem textualem non habere fibi propria
affixa vel accentus -, fed qux ad vocem marginaleiti pertinent.
W m punda vocis marginalis plura font, quam liter* vocis textualis
^ rc pofsuht, turn fxpe literam unam textualem pluribus pundis affici ;
Jireimi vox textualis plures habet literas, quam marginalis, earum aliqua
■ jftis deftituitur. Exemplum prioris vide in Jer. 42. 8. in ubi Vau,
^ P ter pundum Schureck, habet etiam fob fe Scheva.' quia fcil. pundà ilia ■
Propria vocis marginalis Pofterioris generis: 2 Reg. »9. in
obi Çaph nullum habet pupdum, eo quod ledio marginalis
| B ril n°n habet punda. 4. Cum dux font voces in margine, unica vero
® excu -, punda qux ad duas voces marginales adferibi' debent, uni voci:
■ tuali apponuntur. $. E contra, cum dux font voces textu, & unica :
^parg in e, litera finalis prioris didionis textualis non eft.legenda omninoi. •
Rmplum prioris generis eft,in 2Reg.18.27. ubi in textu eft a n j © cum
i h>undis, qu3e ad duas voces in margine pertinent O lU 7 1 ’O'O. Pofte-
is» i Sam. 24.9. ubi in textu font dux voces JO, pro quibus in
gine notatur unica nniNpHO, unde-in JO litera Nün non eft pronun«
icianda,fedfopprimenda; âc.fi abeffet. Quprfom lpôdat h xc régula,plane
igno ré: cum cx prima régula, voxiextualis non fit legenda. , , .
19. De his notis, i .De earum. variis fpeciebus. 2. De numero. 3 .Dé au-
thoribus, inquirendum. 1. Quod ad fpecies attinet, exiltimat Sixt.Amama^
vel ex Judxorum religione quadam yél cùxaGdq., vel ex codicum mende fa
deferiptione Sc iibrariorum crrore,ortas effe. Ad primâm refcrtur nominis
T e t r a g r am m a t ip r o n u n c ia t io per ^"1$ ,cujus punda fub n ir i1 ponUn;
tur-, vel per ö fc f iV ö & ejus pünda,cum aliud Adonài immediate prxeedit
vèlfeqüiturr Mm hoc cafo he Adonai bis legatür, fob m r l’ ponunt pund
a ? ' El0him. Hoc v'eroad Keri & Ketib próprié non fpedat: nam licet vë-
riffimum fit, vocém cujüs vera pronunciatio nobis ignora èft, vel per
Adonai, vél per Elohim, quóriim piindis afficitur, légendàm êffe-, hoe tarnen
in marginé per i l Keri non notatur : ideoque fub hoc capite variârum le«
ctionum non comprehenditut*. Quia tâmen de hoc nomine méntionem feci-
mus hoc loco, libec quxdam de eo adjicere, feil, vulgarem pronunciationem
hodiernam nominis H liT per Jehova, quâfi propriis punctis afficerétur, effe
omnino vitiofam-, & apud vetercs, tam Judxos, quam Chriftianos, prorfus
ignotam. Certum enim cft, apud Judxos longe ante Chrifti tempora, five
ob Divini nominis reverentiam, five ob aliam caufam, nohiinis hujus pro^
nunciationem fub magna poenâ incerdictam fuifse om nibus, nifi folis Sacer-
docibusj cum in templo populum folenniter bénedicérent, ex Nùm.6. undé
poft Templi cverfiqnerti riemini omnino licitum fuie illud èffari ; & fie brevi
verà ejus pronunciatio penitüs periit. Hoc véro non fine fpeciali & admi-
rabili Dei providentia factum efse, obfervarunt viri doctiffimi-, ùt Judxi fi-
mul cum Templo', in quo Deus verus colebatur,etiam nomen ejus efsentialâ
& maxime proprium amitterent.-ita ut cum ipforum Deus ultérius efse nolu-
erir, (everfo enim templo publicum repudii libellum ipfis dédit,) verum ejus
nomen pofthac ignorarent. Quod vero folis Sacerdotibus permifsumfit in
templo in folenni ilia benedictione illudeffari,(imo,ut quibufdam placet, fôli
Sacerdotifummo,) conftat ex Talm.Mafsechech Sota.c.7.& ex Maimon.libro
JadjHalacha de benediftione Sacerd.c.14. S.io . qui feribit, Afo« pfonttneia*
ri nomen illudfecundum Script stram ,nifi in Templo. Addic etiam, poft tempora
Simeons s Jufti defijfse etiam Sacerdotes per nomen illud bcnedicere; ne illud di-
feeret aliquis ,qus non effet v ir bonus et honeftus. Imo nullum Jfraelitam habere j
partem infuturo feculo, qui hocnomtn Uteris fu is pronunciat ,légittir in Talm: !
Maffechet. lib. Sanhédnm. c. 1 1 . Et alibi, Nomen Tetragiammaton non eft
datum nifi folis Sacerdotibus. His fimilia habet Philo lib. 3. de vita Mofis ;
Videntur pofteriores Judxi fimiles fuiffe Romanis, de quibus Pliriius Hift;
lib. 28. C, 2. dicit, quod nomen Dei, fub cujus tute la erant, ftudtofe occulta-^
runt, ne nomine cognito hoftes ipfum evocarent. Jofephus etiam, qui everlio-*
ni Templi & Urbis excidio fopervixit, & ex ordine Sacerdotäli unus erac,
Antiq, 1.2 .c . 5. de hoc nomine löquens, fubjicit, nt i Sipst pos «-
»fïr, de quo mihi non eft fas loqui : pronunciationem non ignoravit, illici-
tum tamen putavit illud effari. Si v fro Sacerdötes, ftante Templo, illud
exprimere hefasduxerint ; non mirandum, ufom ejus, everfo Templo,prorfus
periiffe: Unde nullibi apud Judxorum Scriptores reperiturj omncfque
hodiedifertó. profitentuf, fe illud ignorare; & pér Adonai ubique exprim
â t , nifi aliud Adonai immediate prxeedat, vel fequatur.- tunc enim, ut
diximus, punfta Elohim fubjieiunt, & per Elohim legunr, ut in Bibliis He*
brxis punftatis videmus. Âpud Patres, omnefque Ecclefix feriptores, ubique
per Adonai, xvpisr, Domsnum exprimunt.- quorum nemo aliam enun-
ciationem novit, nec fane poffent • cum non nil; ex Hebrxis addifeere poterant,
qui illam ignorarunt’ / vel fi frirent, ex fuperftitione id aliös doce«
re, pro piaculo habebanr. Unde fxpius illud nomen vocant,
«»ipj»»7or,*ppi»fy, ineffabile,Scc. ut apud Clem. Ale«: Theodor* Eufeb. aliof-
. que, tarh Grxcos, quam Latinos, legimus. Idem conftat ex omnibus antiquis
Scripturx Verfionibus, Grxca rSr », Aquilx, Theodot. Symmachi, Syra,
Arabica, Latina Vulg. See. in quibus omnibus, ubicunque hoc nomen oc«
cu r r it, legitur Adonai, quod Grxc i ubique expritiiunt per nvpuy, Syri
per Arâbes per c£ j.J j| , Latini pér Dominum. îmo ipfi Ëvange-?
lift* & Apoftoli, cum aliquid ex Vét. Tcftaménto citant ipfi, vél verba a
Domino citata referunt, femper hoc nomen per x'Jpior reddunt.- quod plane
probat, ipfos non legiffe Jehova, fed Adonai. InHieronymo quidem
fecundum nuperasquafdam editiones, legituf aliquando, Jehova, ut Pfal.8.
at hoc ab Éditoribus nuperis infultum effe, certiffimum eft -, cum in antiquis
Editionibus, Proben, imo & Parif. &rin MSS. fit Jao, non Jehova. Analo«
êia etiam Grammâtica poftulat, u t litérx ferviles cum prxponuntur
m i n ' fob fehabeant Chirik, cum tamen femper fub fe habeant Patach.-nam
ante Jod Schevätum femper debent affici cum C h ir ik , at ante ** ut in
’J Î it debent habere Patach, ut iii Hxc vero in.
fölita pundatiö aliunde effé non poteft, nifi qüôd punfta ilia fob fUnc
propria vocis : unde nott légi pofsvint, vaihova, baihova, laihova, fed
vadostai; badoriai, ladonai. Idem liquet ex literis J3 qux poft vôcem
defihentém i'n.litera qùiefcente afpirantixr, alias habent Daghes .- at vero
p ö ftr r ïfT ' habent Daghes, liegt ^ quiefcat, filegatur per Jehova : fi re-*
ro legatur ubi Jod non quiefeit, debèt litera fequens affici Cum D aghes,
quod certùm eft indicium, punfta h xc efse Adonat propria, non
vero m i n 1 . primus, qui per Jehova .legit, eràt P. Galatinus, qui floruit
circa anniitn 15 2ô. qui licét pér Jehova legi pofse dicat, nunquam ta-
men affirmât ita legi debere i & ipfe femper per BWjHBôfiM «4J
dita voee Tetragram. uncis inclufa, & fudaos a Mofe edoSlos ait, hoc no-,
men non proferertdum, fed loco ejus Adonai legendum. lib: 2 . dé Arc. tap;
16. Si véro dicatur, nomen Jehova invéniri apud Paulurrt Burg, qui
ante Galatihum vix it; flpùd quern in Exod. 3. Edit. Lugd. hxc
verba habentur, Proferri tamen poteft fehova : unde & Severn Pagans ds-
xèret Réfpondét Amaftia, hoc verba interpolât a e f e , cum in telsauss
Edstionibus non habeant un Idemqtie dl« poteft de Dionyf. Carthuf.
N
ml
' i n
i l m m i
m i l l S
I