Só
Oker van lood gevonden heeft ; dat met goud
en zilver vermengt was : men moet noch hét
roode Kry r , en een meenigte flykachtige
Ertzen, als een foort van Yzer-Oker , be-
lchouwen.
Verfcheide Mineraalkundigen befchouwen
de Ghurs der Metalen als foorten van Okers
maar men heeft maar drie foorten van Okers
die van Metalen voortkomen, van welke
men bekende Vitriolen heeft: te weeten
de Zirtck , het Koper én het Tzer: volgens
den aart der ontbinding , nederplpfïing , en
toevallige vermengingen, vertooneh deze
Aardens zich onder verlehillende kleuren.
O L E A N D E R B O O M , R o z e - L aü -
r ie r , Nerion. Dit boompje fchiet lange
telgen u i t , die zich in verfcheide takjes
fmaldeelen , welke in hunne geheele lengte
niet bladeren bezet z y n , die twee aan twee
tegens; elkanderenrovèr ftaan , zy zyn lang-
werpig, fmal, glad, eindigen in punten , en
zyn niet getant , aan de onder zyde hebben
zy een eenige zenuuw ; het groen wan deze
bladeren is donker en dof. De bladeren die
aan de boven zyde , gelyk een fc haaltje, uitgebreid
, en in v y f deelen gefcheiden zyn ,
koomen aan de toppen der takken voort , en-
zyn- in trosjes by een gefchikt. Wanneer de
bloemen afgevallen zyn , zo a volgen ’er peulen
op die byna kegelvormig en zoo lang als
een vinger zyn , zy bevatten, verfcheide zaden
die met pluimpjes bezet zyn. Men heeft
Oleanderboomen met fchoone roode bloemen,
en andere die-witte bloemen hebben |p de ,I»r
diaanfehè Nerïm met firalte bladeren , heeft-
bleek roode en welriekende bloemen*.
Vermits de koude van onze Geweften fcha^
delyk aan dc Oleanderboomen is , zoo moet
men hen inbakken plantenom hen des winters
voor de vorft. te konnen befchutten , in
de zomer zyn zy het.fieraad der,tuinen.'' Men
kan hen in de zuidelyke Landlchappen van
Vrankeryk in de volle aarde planten , wat de
Oleanderboomen met dubbele rbloemcn betreft
, deze zyn zoo teder , dat men- hen in
warme ft oven- moet plaatzen.
Men zecht dat het afkookzel van de bladeren
van de Oleanderboomen, een vergift
voor de Dieren,e® Menfchen is. De Dieren
die ’er van- eeten worden dooi? ondraaggely-
ke benaauwtheden aangetaft , hunnen buik
zwelt op , en zy krygen eren algeme.ene ont-
fteking in de ingewanden.^ het hulpmiddel, tegen
s dit Vergift is' de plyf-oliè , en alle ver--,
zachtende middelen. De bladeren van deze-
,boompjes gekneuft en uitwendig opgelecht.
zyn weekmakende ;. .©ploffende , en nuttig;
tegens de beeten der. vergiftige dieren ; ge-
droogt, en geftampt zynde zoo zyn.zy een,
uitmuntent nies-middel.
O L E B» Dit is een valfch Vlafch , dat,
men uit Egypte brengt, ’t geen zoo góed is:
als het geene men Forcette noemt, maar van*
een minder hoedanigheid is , als het geene
men de naam van Squinanti geeft , met welk:
meiLeèn zeer fterke Handel „ in dat. Land.
dryfu
O L IE ,. Öleum♦ , Men geeft de naam van
Olie aan verfchillende brandbare zelfftandig-
heden ,. die meer o f min 1y e t,..vloeibaar,, o f
verdikt z yn , en welke men uit een meenigte;
planten trekt, ’t zy door uitperiling, o f door
overhaling.. Men beköomt dezelve mede uit
eenige Dieren, door fmelting». ,
De Uitgeperfie Oliën; van deze worden- het
meefte in.de konften , de volgende gebruikt;,
namentlyk, -die van de Papaver ,. van den
Beukenboom .van de Sefamum , van de
Moftaart, van de koude Zaden , van de Olyven,
van deNooten, van de Rapen, van de
Amandelen , van dc Pynappel-Nopten, van*
het Lynzaad, vande Hazelnpoten , en van de.
Acajpu:. eenigedcrzelver zyaako.osgeftremt,,-
gelyk die^ van- de Balfem-Noote.n ;. o f boterachtig
, gelyk 'die van. de Kakauw , Kokosboom
, Muskaat-Nooten.,. en Lauwrier-Be-
z'iën..
De Gedifleleerde Oliën die het .meefte in gebruik
zyn , werden-. Welriekende Oliën , ge-
noemt; tot deze. behooren de Oliën van de?
Kaneel , Kruidnagelen ,. Oranje-Bl.oeffem ,
Cicrpen - Bergamot ,. Citroenen., Lavendel ,
Genèver- Beziën, enz.. Onder deze Oliën,
heeft men ’er die brandend en zwaar zyn, ge-
iyk die van het P o k h o u te n andere die brandend
en ligt zy.u enz..
De Oliën van. de Dieren werden door middel
van fmeiting-, uit eenige van- hunne dee-
len getrokken : tot ..deze behoren die yan; de
Kabbel jauwen, WalviÏÏchen, Zee-Hönden ,
enz. men- geeft deze eigentl.yk de naam van
Traan* Men kan mede het woord Plant op-
flaan , in welk men zien zal dat de natuur in
eenige de bewaarplaatzen van de grocibare
Oliën , in de Bloemen, Vruchten o f Schor-
zen der Boornen ?> enz. geplaatft heeft». Wat
de ergehfehappen der Oliën betreft, die wy
tot een voorbeeld aangehaalt hebben; eenige”
dienen om op een onkoftbare wys , geduu-
rende het afzyiv van het daglicht te verlichten,
andere om de wollë ftoffen r o f het leder
te-bereiden; eenige werden in de Geneest
konft , en by de Spyzen gebruikt; andere
doen de verwen volmaaktelyk tezamenfmel-
ten, en dienen om de Werken der Beroemde
Schilders , te vereeuwigen-, enz. Zie de
verfchillende namen der Planten en Dieren in
dit Woordenboek. ,
O L IÈ fA a rd ) || zie P e t e r o l ie .
O L M B O O M , zie I p e n b o o m .
- O L Y F B O O M , Olea. De Olyfboom
i»e een zeer nuttige boom, en die de bronwel
van rykdommen voor eenige Zuidelyke
Landfchappen van Europa is ;hy groeit overvloedig
in Provence, Languedoc, Italië.,!en
Spanje», Men kan hem met eenige voorzorgen
in onze tuinen aankweeken, vooral wanneer
men hem tégens latwerk opleid , doch
maar alleen tot vermaak; want hy zal hier
geen vruchten -als alleen in drooge en warme
jaren vóórtbrengen.
Men telt verfcheide foorten van Olyfhoornen
, waar van het grootfte getal maar alleen!
verfcheidenheden zyn : men kweekt hen alle
aan ; de ,eehe , om dat hunne vruchten goed
zyn om ingelecht te worden; andere om dat zy
den fynften.Olie vóórtbrengen , en Veder andere
om dat zy het grootfte getal vruchten geer
ven. De Olyfboom die kleine ronde vruchten
voortbrengers die, welkers vruchten men kleine
Olyven noemt , deze dient-men op de tafels
voor, als de befte en de aangenaamfte zynde
om te eeten: de tweede in grootte, .werden
Middelbare Olyven genoemt * men eet deze
lUede.,, en veele Lieden verkiezen dezelve
zoo' wel tot Salade als de vorige : e-indelyk
dé grootfte koomén uit Spanje , en van Ve-
rona, en zyn alleen goed om geperft te wor-'
den;. men maakt ’er in de keukens in de op-
ftootzelfs gebruik van. Men heeft noch veel
andere foorten van Olyven , welkers onder-
.fcheid in de gedaante, kleur, grootte, fap ,
en plaatzen, o f namen der Uitvinders , be-
1-taan, welke te menigvuldig zyn-, om hier
opgenoemt te worden.
De OlyFboomcn , werden meer o f min
groot, en meer o f min fchoon , volgens den
aart der gronden, in welke zy yoorekoomen*
Zy Hagen \ry wel in alle foorten van gron-
:dèn échter zyn de Hgte^en warme gronden
hen het voordeeligfte : in. dc zwaare aardens
-werden zy het fchoonfte en dikfte; in plaats
dat de vruchten in magere gronden, betere
hoedanigheden hebben: 'de bladeren van de
Olyfboomen zyn niet ingefneden , niet gerant,'
maar gl^d, dik, hart, en twee-aan twee;,
tegens elkanderen ,■ op de takken over een
ftaande ; zy vallen des winters niet a f ; men
heeft ’ er die zeer lang , en andere die weder
kort zyn , volgens het foort van den boom»
Derzelver bloemen zyn. zeer kleine en zeer
korte buisjes , die aan de randen in vier eironde
deelen gefcheiden zyn ; op de;i bloemen
volgen de Olyven, ’t geen vleezlge en
eironde, vruchten zyn, die meer o f min lengte
en dikte hebben , volgens het foort van
den boom waar op zy voortkoomen ; zy bevatten
een zeer langwerpige • pit , die zeer
hart is , en altoos twee zaden in zich befluit,
waar van ’er altoos een te niet gaat.
De Olyfboomen werden ligtelyk van gewortelde
uitfpruitzels vermeenigtvuldigt, en
die ten einde va!n acht o f tien jaren, vruchten
voortbrengen , wanneer men zorg draagt
om hen te griffelen» Men griffelt de foorten
van den Olyfboom , die den fynften Olie
vóórtbrengen , en die geene die hét grootfte
getal vruchten verfchaffen , op de middelmatige
en fledhte. Ieder foort van Olyfboomen
heeft, een byzonderen naam!: zy die men
byzonder waardeert om. den fynen Olie die zy
verfchaffen,zyn drie foorten; de eerftefoort
noemt men in Vrankeryk Cormeau, om dat
hunne vruchten. naar die van den Sorbenboom
gelyken; de tweede Ampaulan , zyne vruch- --
ten zyn groot en rondachtig ; en de derde
Moureau, ’t geen een foort van vroegtydige
Olyfbóomèn is , die ronde vruchten draagen».
Deze foorten verfchaffen, in Languedoc, eri
eenige andere foorten in Provence, de fyn-
fte O lie , wanneer zy in goede gronden geplant
zyn»
Men griffelt de Olyfboomen door fcheu-
ten, wanneer zy bloei jen ;.zoo men hier mede
wacht, en de boömcn reeds vruchten hebben
, zoo vergenoegt men zich , om, boven
het hoogfte fchild , een ring van de fchors
•weg te neemen ,. die twee duimen breedte
heeft; in dit geval fterven de takken in het
eerfte jaar niet, zy voeden de vruchten , en
men kapt hen niet voor de volgende lente af.
Men is'gewoon om de Olyfbóomèn in liet
verband , en in reven- te planten , die zeer
verre van elkanderen verwydcrt zyn tuffehen
deze re yen plant men vvvnftokken , o f men,
Z 3 " «aait