dons vandekatjes der Wilgeboomen hetbloe-
den ftempt, De Schryver van de Hiftorie der
Planten van Lyon, verzekert, dat de kooien
van het hout der Wilgeboomen het befte zyn,
om buspoeder te bereiden , om dat zy zeer
ligtelyk.vuur vatten. Hy zecht mede, dat de
Schilders het branden , om ’er tekenpennen
van te vervaardigen. Ziehier een zonderlinge
eigenfchap die men aan het hout der
Wilgeboomen toefchryfc, dezeis,datfchoon
dit hout zagt is , het de eigenfchap heeft om
de meflen fcherp te maken , en hen zoo glad.
en fnydende te doen worden , als o f zy op
een wetfteen geflepen waren.
Men leeft in de Berichten van Hanovcr ,
van den 19 April 1754 , de Hiftorie van een
föört van Katoen, ’t geen in Duitfchland op
de Wilgeboomen groeit, 'en waar mede men
geflaagt is om eenige Proefnemingen te doen.
Men ziet aan de laatfte takken van den boom,
een foort van Peul, die de lengte van een vinger
heeft, .en_üit dertig o f veertig zaadhuisjes
te zamengeftelt is , die met een foort van
zeer fyn dons vervult zyn :—zy openen zich
in het begin o f einde van de maand juny, en
het dons dat ’er uit voortkoomt $ vliegt wel
ras weg. Om hetzelve in te zamelen, zoo
fnyd mén , zoo ras de eerfte Peulen een weinig
geel beginnen te worden , met fnoei-
fcharen de toppen der.takken a f , en alle die
gene, die. het grootfte getal peulen bevatten
,, men brengt hen in een groote kamer ,
alwaar men ze by een vergadert. Men keert
deze toppen der takken , gedurende eenige
dagen, om; om dat de zaadhuisjes zich van
zelfs zoude openen: men geeft acht om het
•dons, met een waaijer van vederen , in een
hoek van, het vertrek te dry ven. Deze ge-
heele bewerking gefchied met oplettenheit,
en op ëen zindelyke wyze. Men -kan haauw-
lyks geloven van hoe veel nut dit Dons is;
men gebruikt het in de geflikte beddefpreyen,
rokken , en tot voeringen ; men maakt ’er
lemetten voor de kaarffen en lampen van.
Men wil dat men , met het te fpinnen en te
be-arbeiden , het onder het wezentlyk Katoen
mengen, kan , en ’er dus bevallige ftof-
fen van weven. Eindelyk, ditzelfde Katoen;
met de vederen van de borft der Ganzen of
Eendvogelen vermengt zynde , bootft niet
kwalyk dat.Noordf,he dons na, ’ t geen onder
de naam van Eiderdons bekent is : zie op
het artikel E e. n d y o g & i*
W I N D , Ventus. De Winden zyn - niets
aiiders als de lucht die voortgedreven of beroert
word : zy zyn het die den dampkring
zuiveren, die de'zoo dierbare regen verfprei-
den, ’t geen de bronwel van alle vruchtbaar-
heit i s , en zy brengen de fchepen van hgt
eene Land , en van het eene Wereld-deel,
naar het andere o ver; maar wanneer deze
lucht te veel zamen gepakt is, en met te veel
fnelhek voortgedreven word , zoo veroorzaakt
zy verfchrikkelyke ftormwindën.
Niets fehynt onregelmatiger en verarider-
'lyker als de, krachten, en loopftreeken der
winden in onze Geweften ; v maar men heeft
Landen in welke deze onregelmatigheit zoo
groot niet is , en andere in welke de VV inden
beftendig in een eh dezelve loopftreek
wayen ; en byna altoos met dezelve kracht.
Dus kan men vier foorten van Winden on-
derfcheiden ; te weten : T en 'ifte , de alge-
meene beftendige Winden; dus zyn die gene
die men eigen tlyk Paßhat- Winden noemt:
Ten 2de, de Winden die op bepaalde tyden
wayen: Ten 3de,. de Land- en Zee-Winden:
en ten 4de, de veranderlyke Winden.
De Zee-lieden tellen vier hoofd Winden ;
te weeten , de Zuide , Noorde., Wefte’en-
Dofte, Tuffchen deze vier- hoofdwinden,
plaatzen Zy hoch andere tuffchen Winden,
wier naam van de twee, zamengeftelt is,
tuffchen welke zy zich bevinden.
De Paßaat - Winden , die ftandvaftig en
beurtelings z yn , wayen-gedurende een geheel
jaar van dezelve zyde : de Keerkringen
zyn de eindpalen van hunne heerfchappy;
zy ftrekken zich weinig buiten dezelve uit;
zy blafen dagelyks. en geftadig over het oppervlak
der Zee , van het Ooften naar het
VV eften: deze geftadige Winden zyn het ge--
volg van ere verdunning der lucht, die- door
de hitte der Zon veroorzaakt word.
De Winden die op bepaalde tyden wayen,
zyn diegene, die gedurende een zekere tyd
van dé eene zyde , en vervolgens van een
andere blaafen : deze Winden zyn-zeer gemeen
op de Indiaanfche Zeën : men noemt
haar Moufons, en de- Engelfchen geven hen
de eigentlylce naam van Winden des Koophandels
; want zy zyn zeer gun ft ig voor die gene,
die op de Indien handel dryven. Op deze
Indiaanfche Zeën, blazen deze Winden,
gedurende drie o f zes maanden'Van het jaar,
van eene zyde , en gedurende een dfergelyke
uitgeftrekthek van tyd , van de tegen over-
" ge*
%
gefielde ; de Zee-Lieden zyn dus genoodvoortgezaakt
om die gene af te wachten die hen gunstig
is. Wannéér dez'e Winden beginnen té
veranderen, zoo heeft men gedurende eenige
dagen., en zömtyds een maand o f twee,
ftilte,' o f gevaarlyke ftormen.
.De Land- eh Zee-winden, doen zich in de
Middelandfche-Zee gevoelen; de Wind blaaft
van het Land naar de Zee by het ondergaan der’
Zon ; indiervoegen , dat men des morgens
een Ooften-, en des avonds een WeftenWind
heeft.
De Veranderlyke Winden , zyn die gene ,
die geen bepaalde richting , o f during , hebben.
De voornaamfte oorzaak der Winden is
de hitte der Zon; maar in ’ t algemeen , alle
de oorzaken die in de lucht een aanmerke-
lyke uitzetting o f verdikking veroorzaken ,
brengen Winden voort, waar van de loop-
flreekeh altoos, naar o f van de plaats zyn,
ahvaaf.de grootfte uitzetting, o f verdikking,
plaats heeft. De. perflïnglder Wolken , de
uiïwaaffenftngen der aarde, de ontbranding
der vernevelingen , en de zamen vlo ei-
jing der dampen tot regen, zyn oorzaken dié
mede aanmerkelyke ontroeringen in den dampkring
voortbrengen en deze oorzaken brengen
, met zich, pp verfchillende wyzen te ver-
éenigen , verfchillende uitwerkzelen voort.
Dus fehynt h e t, zecht de Heer de B'uffton ,
dat het te vergeefs zou zyn , wanneer' men
bezoeken wilde , om 'een befpiegeling der
Winden zamen te flellen : men moet alleen,
arbeiden om ’ er de Hiftorie van te befchry-
veh: deze Pliftorie z.ou een nuttig werk voor
de Scheepsvaart, en Natuurkunde zyn.
De Winden zyn op Zee geregelder als op.
het Land, om dat de Zee een onbelemmerde
vlakte is , op welke niets de loop der Winden
belemmert: op het Land, in tegendeel, vormen
de Bergeh , Boffchen , Steden, enz.
hinderpalen, die de loopftreeken der Winden
veranderen, en zomtyds Winden vóórtbrengen
, die een tegengeftelde loop, van de
éerfte hebben.
'De vloed en eb der Zee,brengen mede geregelde
Winden voort , die maar weinige
uuren duren ; en op eenige plaatzen merkt
men Winden op , die van het Land , gedurende
den nacht , en uit de Zee gedurende den
dach wayën, gëlyk Op de Kullen van Nieuw-
Spanje, op die van Congo , in de Havana*
enz. Men heeft mede geregelde Winden ,
die door de fmelting der Sneeuw ,
bracht worden.
Men merkt zomtyds in de lucht tegenftry-
dige ftroomen op : men ziet wolken die zich
in een zekere richting bewegen , en andere
wolken die zich hóger o f lager bevinden, en
in een tegengeftelde richting bewogen worden
; maar deze tegenftrydige beweegingen
duren niet lang , en word gewonelyk alleen
door den wederftand van een wolk , tegens-
de werking van den Wind , en door de te
rugkaatzing van den rechtftreekfchen Wind
voortgebracht, die alleen heerfcht zoo ras dé
hinderpaal verdreven is;
De Winden zyn geweldiger op de verheven
plaatzen, als in devlakcens; en hoe verder
men op de hooge Bergen koomt , hoe
meer de kracht der Winden toeneemt, tot
dat men tot de gewoone hoogte der wolken
gekomen,is; dat is te zeggen, omtrent een
vierde m derde van een uur , in een loodly-
nige hotagte: boven deze hoogte is den Hemel
gewonelyk bedaart; ten minften., gedu-.
rende den Zomer, en de Wind vermindert.
'
De lucht is zomtyds in diervoegen beroert
en te zamengedrukt ’, door zekere omftandig-
heden, dat ’ er verfchrikkelyke Orkanen ont-
ftaan. De Winden fchynen alsdan van alle
: zyden te gelyk te komen ; zy hebben de bewegingen
van een draaikolk , waar tegens
niets beftand is. Eèn groote ftilte gaat doorgaans
deze verfchrikkelyke ftormen _voor ,
'en de Zee fehynt zoo glad als een fpiegel;
maar in een oogenblik verheft de Woede der
Winden de golven tot aan de Wolken. Men
heeft pfaatzen óp de Zee-, op welke men'
niet komen kan, om dat ’er beurtelings ftil-
tens o f orkanen van dit foort h e e r fchen d e
Spanjaarden hebben aan deze plaatzen de namen
van Calmes en Tornados gegeeven, de
aanmerkelykfte zyn naby Guinee, in een uit»
geftrektheit van meer als hondert duizent
vierkante mylen: de ftilte en orkanen, heerfchen
byna geftadig op de Kuft van Guinee,
en zomtyds , worden de Schepen drie maanden
in de Havens opgehouden', zonder dat
zy ’er uitkonaen ko arren.
Wanneer de tegenftrydige Winden te gelyk
op een plaats , even als in een middelpunt,
aankomen, zoo brengen zy die maal-
ftfoomen en ronddraaijingen van lucht,door
hare tegenftrydige bewegingen voort, even
gelyk de tegenftrydige ftroomen in het water,
O 00 o-o 3 draai