raflèn , en zee-kutten : hy duikelt in bet water
wanneer hy -de een o f andere vifch , tot
zyn voed zei vangèn wil : hy maakt mede
met zyn bek gerucht. Hunne jongen vórmen
, wanneer zy honger hebben, een geluid
als die der Reigers*
D e Amerrkaanfche Qijevaar onthoud zich
in Brazil, en verfchüt van de voorige in gedaante
niet. Zyne vederen zyn beurtelings
met wit en zwart gevlakt, en met een groene
fchakeering vermengt, ’ t geen mén mede
aan zyn bek bemerkt, die een geele en afch-'
verwige grond heeft.
Men fchat de Oijevaars , ver gift-we der-
ftaande, en nuttig in de zenuuwziektens :
hun vleefch heeft weinig jiangenaamheit, en
is moeijelyk om te verteeren. Men leeft in
de Dagverhalen van Duitfchland, dat de
beenderen van deze vogelen , u-it zeer zagte
plaatjes zamengeftelt zyn ; en dat zy ,leh o on
inwendig hal zynde, echter veel harder en
meer zamen gepakt, als die van de viervoetige
dieren-, eii gelyk glas, doorlchynende
zyn. Men heeft *er die gelykvorinig'aan de
raten der Honingbyën zyn. Alle de beenderen
van dezen Vogel zyn zoo wel gefchikt,
dat men zich over de vernufttgheit der Natuur,
niet genoeg verwonderen kan', die?met
zoo- veel' wysheit , lichamen om te vliegen,
gevormt heefc, welke- zoo’ vaft., en te gelyk
zoo ligt zyn. Men- merkt een verwonderiy-
ke koraftgreep in het derde gewricht van de
vleugelhof)'; met hetzelve uittebreiden, ftygt
het Dier in de lucht o p ; en met hetzelve zalmen
te vouwen , daalt het naar zyne begeerte
neder. De befchouwkrg is alleen bekwaam-
om dit werktuigèlyk konftgeftel, wel te doen
begrypen.
O l j E V A A RSR E B Kranénbek
Geranium. Van-het groot getal foorten dat
men van deze plant heeft, maakt -men in de
Geneeskonft alleen van drie gebruik; te wee-
ten , eene , waarvan de bladeren- naar die1
der Maluwe gelyken^ een andere, die Rob
brechtskrüid genoemt word, en waar van de
bladeren, gelyk die van het Moederkruid ih-
gefneden zyn-, en een reuk als Pinfternakeh
hebben;het derde foort dat men Bloedkleur/-
ge Kranenbék noemt,, brengt een meenigte
roodachtige fteelen voort, die een en een half
voet- hoog zyn. De-bladeren van dit foort-y
zyn in v y f ltrookjes verdeeld , die tot aan de
fteelen ingefneeden zym Alle deze foor ten
van Geranium , brengen rooswyze bloemen
v o o r t, die een purperachtige klour-h ebben,,
en klein zyn , uitgezondert die van het laat*
fte fo o r t, welke groot zyn. De planten zyn
kenbaar aan haare vruchten , welke naar de
bek van een Kraanvogel o f Gi je vaar geiyken,
en met vyf groeven gevoort zyn.
Deze planten zyn uitmuntende zamefitrek-
kende wondbeclcnde kruiden , vooral het
Robbrecbtskruid , dat een zeer gematigt zamen
trekken t middel is. Het afköokzel van
desze ifs bladeren in wyn , doet alle foor ten
van' bloedvloeijingen ophouden. De bhedkleu-
rige Oijevaarsbek , welkers bladeren bloed-
fteffipende zyn, en welkers fap het bläauwe
papier, een alzoolevendige roode kleur ver-
fehaft als de Aluin , ftempt het bloeden op
een verbazende wyze ; hier om maken ’ er de
landlieden menigvuldig gébruik Van- tegehs de
kwetzuren. Men gééft deze planten de naam-
Van Kruid iegeris de Keelgezxüellen., oiïl dat zy
nuttig tegens deze kwaal zyn.
OK E R S - , Ocbrce. Dit zyn- gemengde
vette en zwaare aardens,, welke een. fmaak en
kleur hebbé Waar van de vafthêit dooi* de werking
van het vuur vermeerdejjLword; ‘zom-
tyds, edoch zeldzaam , fmelten zy door hetzelve1
y en géeWcn een halve metaalachtige ,
o f metaalac-htigé klomp : welke eigenfehap-*-
pen de Okers als met-aalaehcigé aardens dóen
befchöuvven.
Waller im zecht, dat niets als de metalen
all«en door het waserkörinenofrtfbönden worden,
’t geen de Okers ,, ieder Vólgens derzel-
ver foort, verfdiaffcil,- het is oui deZêlvéreden,
zecht h y , dkr ’er verfchi-Hende fóó'ften
van Vitriolen zyn.
Be Oker is- geen, eigemlyk gézeeht metaal^
maar een ontbinding;, 'een-metaalachtige aarde,
die zich van- het Vitriool affchêidy nadat
het door het water ontbondénis * en dat naar
de grond zinkt het 'is een aard'achtige z'ëlf-
ftandigheit, en haar óorfprong köom't zeker-
lyk voort van-de vernietiging van de zwavelachtige
en yzerachtige-vuurfteenem, enz. Onder
de Okers heeft mén ’ er die van- éeh meelachtige
zelfftand-igheidzyn, en andere -die by
wyze van korften'op elkanderen-,: ib de aarde
ge.plaatft zyn : mén herkent dezelvé aan
haare kleur, diö'zy van de metalen ontlee-
nen, van welke zy gevormt zyn , dóór haare
zwaarte , welke: die van de geineene foorten
van aarde overtreft, en door haare fchikking..
Men vind de Okers in hetgrootfte gedeelte
van de metaalgroeven t het zyn de zelfftandigheden
die ’ er de doorfchynentheii: van
veranderen , en die zich vervolgens in de ver-
laatbakken o f bekkens, onder de gedaante van
een ro eft, nederftryken. Men ontmoet de
Okers mede in de Bolus-Aarden , en in het
Mergel. .Zie hier de verfchillende foorten
van Okers.
De Oker van,de Zinck: dit is eenKalamint-
Aarde die Zinck, en gemeenelyk Tzer bevat.
Zie de woorden Z i n c k ., K a l am i n t -
S-T-EEN.
De Kopef'-Oker ,« dit is een ontbonden en
in de aarde nede-rgeploft koper : • volgens de
trap van kleur van deze zelfftandigheit, geeft
men haar verfchillende namen: die geene die
men Berggroen ^ Groene Aarde , Veroneefche
Aarde , o f Groene Oker noemt, beflaat uit
f to f , o f uit ftukken die een groene kleur
hebben , bruinachtig, en zoo vettig in het
aanraken als leemaarde zyn , en zeer ■ wéinig
metaalachtige aarde" bevatten. De Blaauwe
Berg-Aarde o f Ajfche , is mede een Koper-
Oker, -men vind dezelve in Auvergne in porieachtige
en wryfbare korlen. De Aarde
die met blaauw en groen gemengt is , bevat
Yzer en Koper, "en heeft gewoonelyk een
Leem-Aarde die met Guhr vanKryt gemefigt
is , tot een Matrice.
De Tzer-Oker is wezentlyk een Yzerachtige
en nedergeplofte Aarde , die noch door
de zwavel , noch door de Arfenikum gemi^
nefalifeert is ; en die van geel o f bruin , gelyk.
zy gewonelyk is , door het vuur , rood
word, gelyk de Potbakkers aarde; eindelyk
die door behulp van een Phlogiftos-, een kleine
hoeveelheit Yzer voortbrengen kan, ’t
geen warm zynde breukig is.
'^De Geele Oker, is een zelfftandigheit die
niet zeer’ vaft en vryfbaar is : zy heeft de ei-
genfehap om vlakken op de handen te verwekken.
Men heeft ’er groeven in het Land-
fchap Berry van , welke van hondert en vyf-
tig , tot twee hondert voeten diep leggen ,
en van vier tot agt duimen dik zyn : boven
op dezelve is een bedding van wit zand , en
onder dezelve een laag geelachtige klei-aar-
de : men noemt deze Oker irr den Koophandel
, Geele Aarde , Berg-geel, en Geele
Oker.
Men vind mede in de Verf-Winkels , onder
de naam van Napelfebe Aarde, o f Napels
Gffe/, een andere zelfftandigheit die zwaar is*
Hf porieachtig is., en mede’ in de
ochüderkonft gebruikt word; Men: is thans
noch onkundig o f zy haaren oorQ>rong aan
de Brandende Bergen verfchuldigt i s , o f dat
het een okerachtige en geelachtige Tuf-fteen
is,, die o f door nederploffing, o f door bezm-
king, gevormt word.
De Bruine Oker , Is niets anders als een
Berg-geél, dat door een vreemde kleur verdorven
is : zy ge.lykt dan eens naar de Oker
der Schilders, welke niets anders als de geele
aarde is , die men tot een Saftraanachtig
geel, gekalkbrand heeft ; en dan weder naaide
Aarde van Cimolus o f het Slyp der Mejje-
flypers. Zie deze woorden.
De Roode Oker o f het Berg-rood, heeft een
meer o f min donkere kleur,-en verkrygt vaft-
heit in het vuur: zy is wryfbaar: men gebruikt
haar gelyk het Berg-geel, in het grof
fchildërwerk.met,olie, en in water-verf, 0111
gronden te leggen. Men noemt de Oker van
Murcia , Indiaanfch o f Spaanfch rood: zy is
droog, en-niet hart: men . gebruikte haar
voormaals om de hielen der lchoenen rood
te verwen ; dit is het Rood-bruin , waar van
men zich in Vrankeryk bedient. Men zend
een ander foort uit Engeland, dat meer door
.-de Natuur o f Konft tot kalk gebrand word ;
dè Werklieden noemen dit Berg-Trippelfleen,
o f Roodrbruin , .o f Bianty : men maakt ’er
het zelfde gebruik van, en men bedient ’er
Zich mede van om het glas te polyften.
' Wanneer deze Okers met de zuure vochten
opbruiflehen, zoo geeven zy een vermenging
met kryt te kennen..
De Omber-Aarde , is een foort van bruinachtige
O k er, die fyn en ligt is , zy bevat
veel kleiaarde en brandbare ftoffe : zy word
wit door de kalkbranding : men noemt haar
zomtyds Berg-Bruin o f Bruine Oker: de Italiaan
fche word hoger als die van Salberg in
Zwede, gefchat.
De Keulfche Aarde is zwartachtig bruin ,
vet in ’ t aanraken , zy zuigt bezwaarlyk water
in , en geeft een bitumineuzen reuk van
zich , die veel ftinkender en onaangenamer,
als die van de Omber-Aarde is. - Men noemt
haar Keulfche Aarde , om dat zy van deze
Stad koomt: in Saxe bedient men ’er zich
in de verf-konft van; en zy. is in zeer veel
Landen van nut in de. Schilder-konft.
- Eindelyk \ men vind dikwyls in de tweede
laag van de aarde der vyvers o f weiden,
een Okerachtige Tuf-Steen,. die in beddingen
gefchikt is: elders ontmoet men Okers,
die Aardkokn en Aluin bevatten, enz. Gwe-
lin zocht in het verhaal van zyne reistocht
naar Siberië, in het tweede Deel, •dathyeen
Z 2 - Oker