fchiEte blaadjes te zamengeftelt iff op deze
hloem volgt een zachte bezie, die zoo groot
als een druif, purperachtig, en aan de vier
feyden verheven is , zy beftaat uit vier celletjes,
die met kleine eironde en witte zaden
vervult zyn.
Deze Plant word geheel in de Geneeskonft
gebruikt; zy word voor hoofd verfterkent,
öploflende en verzachtende gehouden; zy is
mede nuttig tegens de peft en het vergift,
-en byzonder tegens den fcheele hoöfdzweer.
W y raden echter aan, om ’er inwendig geen
gebruik van te maken als in een zeer geringe
gifte, anders loopt men gevaar, van in
ten doodelyke flaapzucht te vervallen. Men
lecht de bladeren op de peftbuilen.
W O L F S M E L K , W RATTENKRUID,
Titbyma/us. Onder deze naam bevat men
de Spurgien, de Efula , de Wolfsmelk der
Moerajfen, en de kleine Wolfsmelk met bladeren
van den Amandelboom.
De S p d e o ie o f S p R ln g k r ü i d , La-
tbyris, groeit omtrent ter hoogte van twee
voeten; zy heeft een enkelvoudige wortel^
die met eenige hairswyze vezelen bezet is;
haar fteel. heeft de dikte van een duim, is
rond. Hevig, roodachtïg, aan het bovengedeelte
getakt, en met een menigte bladeren
bezet, die drie vingerbreedtens lang, gelyk-
vormig aan die van den Wilgenboom, kruis-
wys gefchikt, blaauwachtig groen, glad en
zacht in ’t aanraken zyn. Het is aan de toppen
van den fteel en der takken dat de bloemen
voortkomen, die de gedaante van een
bekertje hebben , en in vier deelen ingefne-
den zyn. Op -deze bloemen volgen vruchten
, die grooter als die van de andere foor-
ten van Wolfsmelk zyn, zy hebbeneen driehoekige
gedaante, en zyn inwendig in drie
zaadhuisjes verdeelt, die ieder een rondachtig
, en mergachtig zaad bevatten , dat de
groote van een peperkort heeft. De gehee-
le Plant geeft een melkachtig fap uit, gelyk
alle de foorten van Wolfsmelk: zy groeit in
alle Landen, gewonelyk in de Tuinen, alwaar
zy alle jaren zoo fterk door het zaad
vermenigtvüldigt dat zy 'vervelende word :
z y bloeit in de maand July, en hare vrucht
is in de maanden Auguftus en September ryp:
zy wederftaat den Winter, en vergaat zoo
ras haar zaad ryp is.
-D e zaden-en bladeren van de' Spurgie
brengen onder en boven een geweldige loozing
voort: en dry ven byzonder de waterachtige
vochten uit: het fap der Spurgie is een
middel dat het hair doet uitvallen, wanneer
men ’er de hairachtige deelen mede bevochtigt.
De Bedelaars bedienen zich van haar
Tap om het vel een affcbuwelyke gedaante
te geven, om de medogenheit der voorby-
gangers meer op te wekken. Wanneer de
Viffchen van de bladeren o f vruchten, der
Spurgie eeten , die men in een Vyver geworpen
heeft, zoo komen zy op de oppervlakte
van het water, op zyde liggende even
als o f z y dood waren, indiervoegen dat men
hen met de hand vangen kan; maar mén doet
hen wel ras bekomen , wanneer men hen
verfch water geeft.
De E s u l a , Efula, is een Plant waarvan
men twee foorten in de Winkels kent; de
eene die de eigentlyke gezegde Efula is
word kleine Efula genoemt; de andere is de
groote Efula.
De K l e i n e E s u l a , Efula minor , is
een foort van Wolfsmelk waar van de wortel
dikker als een pink , Iioutachtig','. vekel-
achrig, een weinig fóod , en kruipende is ,
tiy heeft een fcherpe en walgingvervvekkèn,
de ftnaak: hy febiet verfcheide fteelen uit,
die een en een. halve voet hóóg, en aan de
toppen getakt zyn.; de-bladeren zyn talryk,
en zoo frnal als-die van den Pynboom; zy
gëlyken eerft naar die van het Wilde Viafck
en zyn zacht, vervolgens komen ’er kleiti-
der en hairswyze uit voort; wanneer de fteel
zich in takken verdeelt, zoo hebben hare
bladeren e,en amandel fmaak: hare bloemen
komen-aan de toppen der takken voort, zyn
Zpn'flefchermswys gefchikt, klein en grasachtig:
haar ftamper verandert in éen driehoekige
.vrucht, die uit drie zaadhuisjes beftaar,
welke drie rondachtige zaden bevatten: alle
de deelen van deze Plant zyn melkachtig.
De fchórs van den wortel van deze Plant
word alleen in de Geneeskonft gebruikt; zy
is nuttig om in de waterzucht te purgeren,
als mede tegens de flaapziekte én dolle koort-
zen:; zy dry ft- de grove vochten uir. De
Efula groeit menigvuldig in Lsnguedoc en
Provence: uit dezelve■ wortel fchieten zom-
tyds verfcheide kleine gebladerde fteelen uit,
die men gelooft dat een misvormde of.op-
fchuimiop.ende Efula.is : ondanks, de over-
e'enkomft van de bladeren van dit foort van
Wolfsmelk mét het wilde Vlafch, zoo verfchilfchillen
zy echter oneindig van elkanderen;
de Efula is met melk vervult, en het wild
Vlafch. bevat dezelve niet.
De G r o o t e E sv hA ,E fu la major;, groeit
in de Velden; haar wortel is zoo dik als een
duim, een voetlang, een weinig vezelachtig,
en heeft een fcherpe fmaak; deze is niets anders
als een verfcheidenheit van het voorgaande
foort: de eigendykeuroöte Efula , is de
Wolfs-melk der Moeraflen, anders de zwarte
o f baftaart Turbith, Efula palujlris : haar
wortel is dik, w it, langlevende en kruipende
; hare fteeleri zyn drie voeten hoog, roodachtig
, getakt, en met beurtelings ftaande
bladeren bekleed, die een weinig naar die van
de Spurgie gelyken ; zy verdorren met den
fteel in het begin van den Winter : hare bloemen
zyn klein , geel , en . komen in zonneschermen
aan de toppen der fteeleu en takken
voort. De Heer Linnieus zecht, dat deze
bloemen uit twee foórten beftaan ; die
van het eene zyn mannelyke o f onvruchtbare,
en beftaan uit. v y f blaadjes ; de andere zyn
Hermaphroditiefch , en uit vier geheeld bladeren
zamen geftelt: op deze bloemen volgen
vruchten , die aan drie zyden wratswys
verheven, en gelyk die van her voorgaande
fo o r t, inwendig verdeelt zyn : deze Plant
groeit overvloedig op de zandachtige boorden
der Rivieren en Kreken : men kweekt
haar mede. in de Tuinen aan; zy is met een
overvloed van melkachtig fap vervult, ’t
geen fcherp en brandende is, en in den mond
en aan het tandvleefch ,. een oinfteking veroorzaakt,
die zeer lang duurt: men bedient
zich in de Geneeskonft alleen van den fchors
der wortels. Het geringde gedeelte van dezen
fchors gekaauwt, en doorgezwolgeh
zynde, laat een branding in de keel, de flok-
darm, en zelfs in de maag achter ; maar men
matigt ’ er de fcherpheit van , met. hen in de
zure vochten der Planten , te laten aftrekken.
De K l e i n e W o l f s - m e l k m e t B l a d
e r e n v a n d e n A m a n d e l b o o m , Ti-
thymalus Amigdaloïdes, is mede een foortvan
Wolfs-melk, die men , voor dat zy b loeit,
van het Wilde Vlafch, niet. wel onderfchei-
den kan, als alleen door haar melkachtig fap:
haarwortel is dun , vezelachtig , langlevende
en houtachtig, uitwendig bruinachtig, inwendig
witachtig, bitter en fcherp: hy Schiet
II. D e e l .
verfeheide fteelen u it , die een voet o f daar
omtrent hoog , zoo dik als een pink , rond,
en roodachtig , en met een menigte langwerpige
blaadjes bezet zyn , die veel kleinder
als die van den Amandelboom zyn , en een
zeer groene kleur hebben: hare bloemen komen
? gedurende den Zomer, in zonnefcher-
men, aan de toppen voort; zy zyn zwartachtig,
grasachtig, en bywyze van bekertjes
gevormt die ingefneden zyn ; ’er volgen
groenachtige vruchten o p , die in drie zaadhuisjes,
even als die van de vorige foorcen
van Wolfsmelk , verdeelt zyn : deze Plant
groeit overvloedig in alle warme Landen;
men vind haar zelfs in de omliggende Streken
van Parys, aan het begin van het Bofch
van Boulogne, naby het Kafteel de la Muet^
te : men vind haar mede in Champagne , in
de zandige vlaktens , tegens de heggen, muren
en de veftingwerken der Steden.
Alle deze foorten van Wolfs-melk , zyn
met een melkachtig fap vervult, ’t geen
meer o f min brandende , en bytende is ; zy
purgeeren geweldig door den ftoelgang, en
veroorzaken dikwyls ontftekingen in de keel,
geweldige kolyken , en verzweringen in de
ingewanden, met de maag te ontftellen : dit
middel is zeldzaam nuttig, als alleen voorfter-
ke Lieden, om hen van koortzen te genezen
die dikwyls alleen van kwade ftoffeh in de
ingewanden afhangen : men moet zich wel
wachten om het zwangere Vrouwen , o f
Lieden van een zwak geftel, in te geeven.
Dagelyks dooden de Kwakzalvers een menigte
zieken door dit foort van geweldige purgeermiddelen
, die zy zonder onderfcheid laten
gebruiken. Zoo men het fap van alle de
foorten van Wolfs^melk laat. digereren , en
hen hier toe, door zout van Wynfteen brengt,
en vervolgens verdikt, zoo zal ’er een ftoffe
uit voortkomen die zoo fterk purgerende. als
de Scammonium van Smyrna, maar veel fcher-
per, veel brandender , en by ge volg veel ge-
vaarlyker is : men moet zich veel liever van
het poeder van de Jalappe bedienen , ’t geen
dezelve oogmerken vervult, en ’t geen de
Natuur in diervoegen , in zyne grondbegin-
zelen gematigt heeft, dat het 'zeer wel purgeert,
zonder te fterke prikkelingen te verwekken
: men kan het fap der Wolfs-melk
uitwendig gebruiken om de wratten te ver-
dryven , en de fchurftheit te genezen , en
als een middel om het hair te doen uitvallen,
ï t r r r r WOLFS