fluiten des avonds toe , zoo ras de zon ondergegaan
is , even als o f zy in een foort van
llaap vielen; maar zy ontluiken des morgens
weder. Het eene en andere foort bloeit alle
jaren: hunne bladeren zyn buikzuiverende;
de zaden in azyn afgetrokken zynde : zyn
goed om het drooge krauwzel te geneezen,
de wortel is vergift-wederftaande.
S T IN K E N D E G O U W E , zie Gouwe.
S T IN K E N D E V I S C H . Deze n aam
geeven de Negers aan een deeg van kleine
Vifchjes die geftampt zyn , en het geheele
jaar dienen om de groote Viffchen te aafen ,
die zy door dit middel in lange korven vangen.
Z y eeten deze verdorve vifch mede ,
en dit is een van hunne aangenaamfte gerechten.
S T I N K E N T D IE R . Dit is de naam
van een Dief dat zeer gemeen in Löuifiana
is ; het is zoo klein als een Kat van acht
maanden. Het hair van het mannetje is
fchoon zwart ; dat van het wyfje is met
wit gemengt :~ de ooren en pooten van dit
Dier gelyken- naar die van een Muis. Dit
zwak en traag Dier , is door de Natuur met
een zeer zeldzaam verdedigent wapentuig
voorzien. Wanneer men het byna op de
jacht achterhaalt heeft, zoo doet het zyn pis
op die gene fpatten die het vervolgt; en z y
heeft een zoo fterke en verflikkende reuk ,,
dat geen Menfch o f Dier dezelve naderen
durft. Behalven dit is dezen reuk zoo duurzaam
, dat hy niet als met veel moeite ver-
dwynt. Het is aanmerkelyk dat dit Dier
zich échter niet als met vruchten en zaden
voed. Het Stinkend Dier van de Kaap , \
geen den Stinkende Buntfing is , maakt van
dezelve lift gebruik.
S T I E R , Taurus. Dit is een viervoetig
Dier,, dat gefpleeten, genagelde en gehoornde
voeten heeft , waar van het kenmerk is,
zoo als Brijfon zecht, dat het geen fnytan-
den in de opperkaak , en ’er acht in de onderkaak
heeft, en dat het gevorkte voeten
en enkelvoudige hoornen heeft die zywaarts
gekeert zyn. De Stier is'een Dief dat in
denzelfden ftaat is als> waar in hét uit de
hand van de Natuur is voortgekoomen ,_ en
over: welke de Menfch zyne heerfchappy
niet heeft uitgebreid, om het gedwee en
handelbaar, gelyk den Osmaaken.
Dit D ie r ,xzecht de Heer de Buffion , dient
voornamentlyk tot voortplanting van het
fo o r t; en lchoon men het mede aan den
arbeid onderwerpen kan, zoo is men echter
'minder van zyne gehoorzaamheit verzekert
en men moet op zyne hoeden zyn tegèns het
gebruik dat het van zyne krachten maaken
kan. De Natuur heeft de Stier onhandelbaar
en trots voortgebracht ,* wanneer hy
door de driften der liefde verhit i s , word
hy onbedwingbaar , èn zomtyds verwoed.
Maar door de lubbing, vernietigt men den
oorfprong van deze onftuimige- driften , en
men vermindert echter zyne krachten niet;
hy word hief door zelfs grooter, zwaarder,
fterker , en beeter tot den arbeid bekwaam
tot welke men hem fchikt; hy word mede
handelbaarder , geduldiger , leerzamer , en
minder laftig voor de andere. Een troep'
Stieren, zou een onbedwingbaren troep zyn,
dié den Menfch niet zou konnen beftuuren,
noch geleiden.
De ouderdom die het befte tot de lubbing
gefchikt is , is die gene dié onmiddelyk den
mannelyken ouderdom voorgaat: voor den
Stier is dit achtien maanden o f twee jaren,
die gene die men ’er vroeger aan onderwerpt,
koomen byna alle om; echter worden de jonge
Kalven , welke men de zaadballen weinig
tyd na de geboorte ontneemt, en die deze
operatie overleeven , die zoo gevaarlyk in
dezen ouderdom is , veel grooter, veel dikker
en veel vetter Oflen als die gene , aan
welke men de lubbing niet voor den ouderdom
van twee, drie, o f vier jaren verricht;
maar deze laatfte, fchynen meer moedigheit
en levendigheit te behouden , en. die gene
die dezelve niet voor den ouderdom van zes,
zeven o f acht jaren ondergaan , verliezen byna
niets van de andere hoedanigheden van
het mannelyk geflacht: zy zyn veel ongeftui-
migér, en veel onhandelbaarder als dé andere
O (Ten ; en in de tyd wanneer de Koeyen
tachtig zyn , zoeken zy haar noch te naderen
, maar men moet zorgvuldig zyn om ’er
hen van te verwyderen. De paring , en zelf
de aanraking alleen van den Os , doet aan de
fchede der baarmoeder van de K oe, een foort
van uitwaflen o f wratten ontdaan , die men
vernietigen en.genezen moet, met ’er een
gloeyent yzer op te houden. Dit .ongeinak
kan hiervan voortkomen, om dat eenige Onen
maar alleen omgedraaide 'zaadballen hebben;
dat ;l| te zeggen , aan welke men alleen de
S T I E R . S T IE R . 593
zaadballen omgedraait, gedrukt en afgebonden
heeft, ' en waar van de vaten die ’er in
uitloopen echter een-, vocht doorlaten , dat
waarfchynelyk half verdorven is. . ,
De Stier-word, gelyk- de Rhinoceros, verwoed
op het gezicht der roode kleur f§ dit is
een vreemd uitwerkzel, maar ’t geen door
de ondervinding beveiligt word, Hy ftryd
op een edelmoedige wys voor de kudde , en
trekt gewillig voor uit : wanneer ’er twee
kudden Koeyen in een veld zyn ,. zoo koomen'
de beide Stieren al loeyende op. elkan-
üeren aan : zy ftooten elkanderen met on-
ftuimigheit, ftryden met venvoedheit, en
hun gevecht eindigt niet voor dat men hen
van elkanderen fcheid , o f dat de zwakfte
het flagveld.aan den fterkften moet over laten
; alsdan wykt den overwonnene treurig
en met fchaamte te rug; waartegen den overwinnaar
met den kop opgehe-evën-, zegenpra-
lende , en vol moed over ■ zyn overwinning
weder keert..
De Menfch weet als Meefter, zich van zyn
vermoogen over de Dieren te bedienen :
hy kieft die gen.e u it , waar van hy de mee-
fte voorde elen trekken kan-, om hem in zy-
nen arbeid behulpzaam te zyn , o f welkers
vleefch zynen fmaak het befte llreelen konden:
hy heeft -’er Slaven van gemaakt; hy
heeft hen meer vermeenigtvuidigt als de Natuur
zou gedaan hebben: .hy heeft ’er tairy-
kg Kudden van, gevormc; het is. op deze wy-
ze dat hy de Paarden, de O Hen, de Koeyen,
de Schaapen , de Geiten , de Varkens, enz.
vermeenigtvuidigc heeft,
De Os, het S. cbaap , en de andere Dieren '
wpike gras eeten , zyn niet alleen de helle,
epde dierbaarfte voor den Menfch , om dat
zy, hem.yöeden ,. maar het zyn te gelyk die
gene, die het.geringde yoedzel gebruiken,
en het onkoftbaarfte om .te onderhouden, zyn,
De Os , is vooral , in diropzicht, ieen uitmunten
t Dier , want hy-geeft de aarde- alzoo
veel. weder , als hy ’er van trekt, en zelfs
verbetert hy het; land waar op hy graaft , hy
niaakt de weilanden v e t :. in plaats dat het:
faard én het. grootfte. gedeelte der andere
Dieren , binnen weinig.jaren,, de: befte wei-
den vermageren. Het Schaap en de Geit.,
icheeren hen gras zqo. kort langs de aarde af,
dat zy de fte,elen vernietigen fe n de wortelen
verderven ; het Paard kieft het fynfte
p it , en la.at ;het grofftp. in het zaad.'
iuhieten en ver-meenigvuldigérr ; in plaats dat 1
demQs, die alleen het lange gras eeten kan,
II. D e e l . ö ö
om dat hy dikke lippen en geen fnytanden in
de opperkaak heeft, het lange gras af knaagt,
en langzamerhand het grove vernietigt .; dit
is de reeden , waarom, na verloop van eenige.
jaren, dé weide in welke het Paard by
' aanhoudenheid gegraaft heeft een Hecht wei-
; land is: waar tegen die gene welke den Os
gevoed heeft in een fyne weide verandert
is. -
' Maar dit zyn de 'eenigfte voordeelen niet
die het Hoornvee aan den Menfch verfchaft:
zonder den Os , zouden de Arme en Rykeii
naauwlyks leven konnen ; de aarde zou on-
bebouwt blyven; de Velden en zelfs de Tuinen
zouden droog en onvruchtbaar zyn : hy
draagt in het grootfte gedeelte der Landen
den laft van den Landbouw: hy .is de nuttig-
fte Huisgenoot van de Landhoef, de Steun
van de Landwoning ; by maakt het vermoogen
van den landbouw uit, en voormaals was-
hy den geheelen rykdom der Menfchen.
■ De oude Germanen fchatte hem zoo hoog
dat zy , volgens het verhaal van Tacitus, Os-
fen tot een Bruidfchat aan hunne Dochters-
gaven. De Athenienfers , die ’ér zich mede
tot den Landbouw van bedienden , en hen
voor hunne wagens fpanden , waren langen
tyd voor dat zy hen in hunne offerhanden op-
'offerden. Eli anus verhaak, dat Pbryges ter
dood veroordeelt wierd om dat hy een Os
gedood had die de Ploeg trok. De Os is
thans den grondflag van den rykdom van de
Staatèn , die niet konhén ftaande blyven %
noch bloeijen, als alleen door den landbouw
en den overvloed van het tam Vee , dat alleen
vvezentlyke góederen zyn , vermits .alle
andere , en zelfs het Goud en Z ilv e r , niet
als willekeurige goederen zyn , vertoningen,
fpetien, welke geen waarde hebben, als zoo
ve e l. als de voortbrengzelen der aarde hen
geeft.
De Os is , zoo als de Heer de Buffon
aanmerkt, zoo wel niet gefchikt als het
Paard, de EzeJ , de Kameel , enz. om laste
te draagen. De vorm van zyn lichaam
en van .zyne lendenen, bevvyzen zulks;
maar de dikte van zyn hals , de breedte
van zyne fchouwderen , duiden genoegzaam
aan, dat-hy bekwaam is om te trekken,
en het jok te dragen. . Het is mede op .deze
wys dat hy met het meefte voordeel trekt ,
en het is vreemd, dat deze wyze niet algemeen
is , en dat men hem in .geheele Land-
ïchappen noodzaakt om met de "hoornen te
trekken. De eenigfte reden die men my hier
F f f f van