vier o f zes vingerbreedtens lengte hadden,
en die wanneer zy uit het water genomen
zyn, eenbyna onmerkbare beweging hebben;
deze gewaande wormen zyn waarfchynelyk
de zaadvaten die in een flangentrek gekron-
kelt, en meer o f min groot zyn volgens den
ouderdom van het dier , de Heer Necdham
fpreekt *er wydlopig van in zyne Hiftorie
van de Calmar. De VifTchers befchouwen
deze gewaande wormen, als den oorfprong
der Palingen.
Lift van de Spaan fche Zee - Katten en de ivy-
ze op welke men deze Dieren vangt.
Wat de oorzaak betreft die uit werkt dat
de Spaanfche Zee-Katten en de Calmars het
zwarte vocht uitwerpen dat zy bevatten ,
wanneer den nood haar dringt, zoo zeggen
alle de Ouden, dat dit een lift van dit Dier
is , die het hier toe zynen toevlucht doet
nemen, om de Zee troebel te maken wanneer
het zich vervolgt ziet, en om zich voor
de VifTchers te verbergen , ’die het vangen
willen. Eenige latere Natuurkundigen-denken
dat deze Dieren natuurlyk vreesachtig
zynde, het mogelyk de vrees is , die met de
fluitfpier van de blaas te ontfpamien, in welke
het zwarte vocht bevat is , ’ er dikwyls
de ukvloeijing van veroorzaakt; gelyk zulks
aan eenige bloohartige lieden gebeurt, in
welke de vrees de fluitfpier van den aars ,
en van de blaas in diervoegen ontfpant, dat
de pis en drek onwillig uitvloeijen; andere
eindelyk gelooven dat deze Viflchen ’ er zich
van bedienen, om het water troebel te maken
, met oogmerk om hunne prooi te beletten
dat hy hen niet ontfnapt: het is zeker,
dat de overblyfzelen van het voedzel
die men in hunne maag vind, bewyzen dat
zy zich met Dieren voeden, en dat hy onder
anderen op de Pelatnides , de Koorn-
air-Vifch de Langouften , en andere kleine
Viflchen jacht maken, die zich op den bodem
der Zee onthouden om de Calmars en
Spaanfche Zee-Katten te ontwykén die hen
in menigte vervolgen, waar tegen dezelaatfte
op hun beurt weder door de Zee-Wolven
en andere verflindende Viflchen vervolgt
worden , die zeer gretig naar haar vleefch
zyn.M
en vangt de Spaanfche Zee-Katten op
de Oevers van den Oceaan en van de Mid-
delandfche Zee: deze Dieren zwemmen by
paren, het Mannetje kleeft zyn Wyfje zeer
aan , èn deze geneigtheit maakt het kloekmoedig;
wanneer zy gewond is , koomt hy
haar te hulp, in plaats dat,zy de vlucht neemt
wanneer hy gekwetft word is. Oppianus zecht’
in zyn Halieuticon o f Gedicht over de Vifch,
vangft 9 dat men om de Spaanfche Zee-Katten
te vangen noch fuiken noch netten nodig
heeft; maar dat men alleen een Wyfje
met een touw door het water moet Hepen*
want zoo een Mannetje, hoe verre het ’er ook
van verwydert mag zyn , dit gewaar word
zoo koomt het toefchieten, ’t geen de Vis-
fcher alle gemak verfchaft om hem te vangen.
Voor ’t overige , de Spaanfche Zee-
Katten onthouden zich aan- het ftrand en maken
holen in het zand , ,in welke zy haar
verblyf nee men.
Gebruiken van de Spaanfche Zee ■‘ Katten tot
voedzel en in de Geneeskanft.
Vermits, den honger en de zwelgzucht alles
goed doen vinden, zeggen de Schryvers
van het Vervolg van de Mat. Me die. , zoo
gebruikt men de Spaanfche Zee-Katten tot
voedzel, ondanks hare affchuwelyke lee-
lykheit: maar fchoon zy zióh met kleine vis-
fchen voeden, en zelfs met zeer fmakelyké,
gelyk de Sardynen, zoo zyn zy echter hier
om niet beter; want haar vleefch is zeer hart,
taai, moeijelyk om te verteren, en heeft een
kwade fmaak: het is zulks noch meeer als
dat van de Calmars. De Spaanfche Zee-Kat-
ten worden hoger gefchat als zy gebraden,
dan als zy gekookt zyn, vooral wanneer zy
met kuit vervult zyn , te weten in de maanden
January, February en Maart; men zout
de groote; en men brengt haar van de kusten
van de Adriatifche Zee naar Veneden,
gelyk men zulks 'van Genua naar Milane
doet. Men eet deze Vifch in Parys niet;
maarThy is te Lyon, te Bourdeaux, te Nan-
tes , en in 'verfcheide andere Steden van
Vrankeryk zeer gemeen,alwaar men hem op
de tafels voordient.
Om de Spaanfche Zee-Katten te bereiden,
kookt men haar in water, vervolgens
friyd men haar in ftukken om ze met boter, _
ajuin , ciboulen , peterfelie en een weinig’
peper te fruiten , met ’er eindelyk e enige
droppen azyn by te voegen; maar voor alles
moeten zy in zoutwater malfch gemaakt
worden, dat met levende kalk en aflche vermengt
is , door welke middelen fterke magen
zich ’er aan gewennen konnen: te Xyon be-
. reici
réid men haar met gruisachtigc aflche. Z y
voeden zeer fterk, wanneer men haar ver-
teeren kan; maar zy floppen den buik, en
brengen een grof en verdikt bloed voort,
dat het hooft en de oogen bezwaart : het
afkookzel van dezen Vifch, -is achter purgeren
t.
De deelen der Spaanfche Zee-Katten die
men in de Apothekers Winkels gebruikt,zyn
het zwarte vocht, de kuit o f eijeren , en het
been van den rug : bet zwarte vocht ontlaft
den buik , wanneer het ingenoomen word;
de eijeren zuiveren de nieren en de pislyders,
en bevorderen de waterlozing en de maand-
flonden. De fchelp o f het been der Spaanfche’
Zee-Katten word mede gebruikt, men
verkieft die gene die dik, w it, ligt en wryf-
baarzyn; men fchat hen zuiverend eninfny-
dent, en nuttig, wanneer zy tot poeder gebracht
zyn, om de pis te verwekken , en de
gruisachtige ftoffen en het graveel uit te dry-
ven: de gifte ’er van. is van twintig tot zes en
dertig greinen , als een flikmiddel gebruikt,
of met eenig bekwaam vocht ingenoomen zynde.
Mén' fehryft hen mede voor om de op-
geffcopte o f traage maandftonden te bevorderen
, én om de witte vloed , en- druipert,
te doep ophouden: dus bezit het twee tegen-
ftrydige eigenfehappen. Men bereid ’er een
zamentrelckent middel met de balfem van Co-
pahu van , waar van de uitwerking zeldzaam
raift; Het been der Spaanfche Zee'-Katten
behoon mede tot het zamenftel van alle tandmiddelen
, en tot dat der drooge oogmiddelen,
die men in- de oogen blaaft, om de vlakken
weg te neemen en te verteeren , die zich
óp het hoornvlies vormen.
In de Konften , bedienen ’er zich de Zil-
verfmeden van, om vormen tot lepels, vorken,
ringen, en andere kleine zaken te vervaardigen
; want deszelfs fponsachtige zelf-
ftandigheit ontvangt ge makke! yk het afdruksel
der Metaalen. Men hangt deze beenderen
mede in hun geheel indekooitjes derSys-
jes, en andere kleine Vogeltjes op , die ’er
van eeten; de Vogelaars noemen deze beenderen,
Zee-Bifchuiten : men ziet zé in een
groote meenigte langs de Kuften dryven , en
°P het ftrand aanfpoelen , naar mate dat ’er
meer of min Spaanfche Zee-Katten fier ven;
zy worden door de VifTchers verzamelt.
Het zwarte vocht der Spaanfche Zee-Kat-
*en, kan mede in de Konften gebruikt wor-
den; by voorbeeld ,tot Sehryf- o f Druk Inkt.
"den leeft in de Hekelfchriften van Perftus,
dat ’er de Romeinen , in zyn tyd, gebruik'
van maakten om te fchryven. Bierman wil,
dat de Chinezen dit vocht met een afkookzel
van ryft, o f een ander gewafch vermengen,
om het te verdikken, en ’er een zamen*
Hel van te vormen , dat zy aan alle Volken
onder de naam van Chineefche Inkt verkoo-
pen. Zwammérdam zecht, dat wanneer dit
zwarte vocht noch zuiver en vloeibaar is ,
het op de ftoffen , onuitwifchbare vlakken
veroorzaakt.
De Kleine S paa nsche Z ee -Ka t , Se-
piola, behoort, volgens Rondelet, noch tot
bet foort der Spaanfche Zee-Katten , noch
tot dat der Zee-Polypen , noch tot dat der
Calmars: zy gelykt naar een Spaanfche Zee-
Kat , die eerft uit haar eitje voortkoomt, cn
overtreft nooit de lengte van een duim; zy
heeft mede acht pooten en twee lange armen;
zy heeft geen been op den rug , gelyk de
Spaanfche Zee - K a t , noch een foort van
mefch , gelyk de Calmars : ter weder zyden
heeft zy een klein rond en fmal vleugeltje,
dat e e n geheelen buik, gelyk in de Spaanfche
Zee-Kat omringt; deze is niet rond ,
maar eindigt- in een fcherpen hoek , gelyk in
de Calmars. Het oppergedeelte van het lichaam
der kleine..Spaanfche Zee-Kat is geheel
met zwarte vlakken gefpikkek ; zy gèlykt
naar de groote door de oogen, de mond, de
geleibuis, en de inwendige deelen: haar vleefch
is veel malfcher en aangenamer als dat van de
Spaanfche Zee-Kat en Zee-Polypen. Men
vangt haar meeaigvuldig in de Lente met andere
Viflchen : men maakt ’er echter geen
werk van , moogelyk om dat zy te klein
zyn.
SP A L T , 'zie S p a t h .
S P A N - R U P S , of L andme te r-
R u p s. Dit is een d e f talrykfle foorten van
Rupzen ; men heeft ’er verfcheide benden
van, die van efkand e r e n , door haare kleur,
het getal, haare vliesaehcrge pooten, en haare
zonderlinge houdingen , verfchtllen. De
Span-Rupzen hebben dezen naam verkreegen,
om dat z y , wanneer zy voortgaan , haar lichaam
boogsvvys krommen ,, en haare a c h t e r -
fte pooten op de plaats overbrengen die door
haare voorfte pooten beflagen word; in diervoegen,
dat zy in haar voortgang den grond
met de uitgeftrektheic van haar lichaam fchy-
nen te overlpanncn.
Het