zyn , - en tot de rypheit van de vrucht duren.
Op deze bloemen volgen fapachtige beziën,
die glad, rondachtig, zoo-groot als genevei>
beziën-zyn, en in een knop eindigen^’ Men-
heeft ’er<die rood , geel en zwart zyn.' De
bladeren , die zeer v e e l, volgens de.foorten
verfchillen ,- : zyn beurtelings - op ;de takken
geplaatft. Deze-planten zyn bekwaam om
de »: lage; teri’aflen • mede tè bezetten , men
kan dezelve mede in dé fchuilplaatzen planten.
■ •' •
De Nachtfchade , van welke men gebruik
in de Geneeskonft' maakt , is de gemeenfte;
zy brengt zwarte vruchten voort , en haar
wortel duurt maar een jaar. ’ Haarè vruchten
inwendig gebruikt * zynde , ; zyn. gevaarlyk ;
eenige lieden zyn door.:geweldige ftuiptrek-
kingen aangeraft geworden wanneer zy ’er
van gegeeten hadden. Maai*I het uitwendig
gebruik van de geheele plant, die een'verdovende
reuk heeft l, is zeer nuttig óm de ont-
ftekingen. te -matigen , de vezelen te verzag-
tfih en-te ontfpanhen ; zy is nuttig in bloed-:
Hortin gen ;..haar fap met wyngeeft gemëngt,
is zeer goed tegens.de roos, het droogekraauw-
z e l ,. de.puiften en alle. jeukingén der hiiit..
Mén laat-deze plant in de oliën, aftrekken’ ;
welke-.-men als verzagtende pappen gebruikt.
Men vind in de Apothekers winkels een overgehaald
water van de Nachtfchade , ’t geen
dezelve eigenfchappen als het fap heeft.
N A C H T S C H A D E , D ol l e B ezi en
, Beïïa Dopa, dit is.eenplant die ter hoog-,-.
te van. drie o f vier voefen opfchiet, zy gelykt
naar de Tuin-Nach.tfch.ade , maar is veel ruiger
; haare., bloemen, zyn klokjes die in v y f
deëlen ingefneeden z y n , zy zyn. geftreept,
eenigzins Vo la ch tig , en nebben een zwartachtige
purper kleur: op de bloemen volgen-
byna ronde vruchten , die zagt zyn , naar
druiven Igelyken, een zwarte en blinkende
kleur hebben, en met een wynachtig.fap ver-?
vult zyn. / t,
Deze. plant grpeit meënigvuldig , in. den
omtrek yan ChantÜly, naby Farys ; het -, is
van veel aanbelang dat men dezplve kend
want de onkunde van de uitwerkzelen. van
haare, vrucht, is meer als aan een pcrzöon ,
noodlottig geweeft. Men verhaalt van eeni-,
ge jonge Engelfchen , die door dendorft op
hunne reis geperft zynde , onvoorzichtig de:
Bezien van de Belladona aaten ; .zy flierven,
zinneloos in een halve bezWyming* ^ Van de
twee jonge Lieden , die in den Kruid-Tuin
van de Akademie te Leyden-, onvoorzich®
tig twee o f drie van deze: Beziën gegeeten
hadden, ftierf ’er een de volgendè dag, en
den andere gevoelde ’er zich zeer ongeftelc
door.
De azyn en het limoen fap, werden voor
de tegengift van deze plant, gehouden .: de
bladeren van de Belladona , uitwendig, in een
pap opgelecht, zyn ©ploffende. Deze verdovende
middelen moeten niet , zelfs niet
uitwendig zonder veel voorzorgen gebruikt
worden.
De Italianen noemen deze plant Befladona,
’ t geen Schoone V youw betekent; om dar de
Italiaanfche Vrouwen , met.het fap o f overgehaald
water yan. deze p lan t, een blanket-
watTer vervaardigen , waar medé zy haare aan-
, gezichten walfchen, om het vel blank te mf-
ken: De. Schilders in waterverf, laten de
vrucht yan deze plant weeken ., en bereiden
’-èr een fchoone groene kleur van.
. N A C H T S C H 0 .0 N E , dit Is een
plant- die men tot fieraad:van de tuinen in den
herfft aankweekt, en die’men in het geflacht
van -de pl^nt | plaatzen moet, dip men Jalap
noemt.-B|I a _ H ,
De Nachtfchoone is uit-Peru oorlpronke-
lyk: hieroni Word zy zomtyds-mede het Won-
• der van Peru genoemt. Men geeft haar de
ij aam van Nachtfchoone, om dat haare bloemen
niet voor het 'begin van de nacht „, ontluiken:
het indrukzel.van de lichtftralen , doet
hen weder toefluiten.
Deze plant fchiet ter hoogte van tweevoeten
op , haare bladeren zyn fchopn groen ,
haare bloemen'Zyn trechterswys , zy hebben
een geele o f roode .kleur , die met wit
gemengt is. Óp de bloemen volgen de vruchten
| diefde gedaante van'een v y f hoekig zaadhuisje
hebben.v . , . .
Dc wortel , van welke men in de Apothekers
winkels , onder de naam. van Jfllap gebruik
maakt , koomt van een plant die vol-
ftrekt aan de Nachtfchoone gelykvormig is ,
en die ’cr alleen van verfchilt;, om dat haare
vrucht'meer gerimpelt is ; dit is e,ën foort
van Amerikaanfche Winde , zoo wel als de
Nachtfchoone.; Het grootfte onderfcheid tus-
fchen deze planten , werd ongetwyffeld ;
door de luchftreek veroorzaakt : want de
wortel van de Nachtfchóonê, fchoon in Europa
aangekweekt zynde , is mede purgerende
f wanneer zy in de gifte van een vierendeel
loots gebruikt word.* , ' ,
De wortel van de jfa/ap > is een uitmuntend
purgeermiddel, fchoon het door eenige
voor te fterk gehouden word: het is zeer nuttig
voor zommige temperamenten : het heeft
het voordeel dat het geen kwade reuk heeft, en
door een kleine gifte doet purgeeren; het dryft
op een wonderbard wyze de waterachtige
vochten uit. Men trekt uit de Jalap , door
middel van den Wyngeeft, deszelfs karft-
achtig gedeelte, dat zeer purgeerende is.
N A C .H T -U I L , zie U i l *
N A C H T V L I N D E R S . De Natuurkundigen
geven deze naam aan alie_de foor-
ten van Vlinders , welke alleen tegens den
avond en by het fchynzel van het een o f an*
der licht vliegen. W y zullen op het woort
V l in d e r , alle de kenmerken Opgeven, die
hen van de Dachvlinders onderfcheiden.
N A D D E , dit^ is een zeldzame Vifch ,
die tot het foort der Karpers,’en het geflacht
der Viflchen met zagte vinnen behoort: men
vind hem meenigvuldiger in de Noordelyke
deelen van Zweede als ergens'elders: hy heeft
een voet lengte , en vier duimen breedte ;
zyn kop is ftomp , de openingen van zyne
vinnen zyn dubbelt, zyn mond.is tandeloos ,
hét vlies van zyne kieuwen heeft drie ftra-
len; zyne ftaart is gèvorkt*
N A G E L B L O E M , zie A n g é L Ier.
N A G E L B O L L E N . De Speceryver-
kopers geeven deze naam aap de Peper vart
yamaika: zie dit woort* «
N A G E L E N , Üngulé, dit zyn die dee*
len welke men aan het uiteinde van de poo-
ten der dieren z ie t : men gelooft dat dezelve
van de vliesachtige deelen geVormt worden,
welke kraakbeenachtig , en even als beehaCh-
tig in hartbeit geworden zyn : zy fchynen
veel overeenkomft met de zelfftandigheit te
hebben, die de bek' der vogelen, en de hoor*
nen van eenige viervoetige dieren vormt,.bijzonder
die. van de Rammen, Stieren en Bokken.
a
De Nagelen hebben verfchillefide kleuren
en gedaantens, volgens derzelver gebruiken,
en het foort van dieren tot welke: zy behoo-
ren. In den-Menfch hebben de Nagelen ,
wélke dienen om meer kracht aan.de. uitein-
«en van de vingeren de;* handenden de ü ü
II. D e e l *
nen der voeten by te zetten, drie kleuren :
zy hebben een kromme en fnydende gedaans
te , zy bedekken voor een gedeelte de vin~
feren, aan welke zy vaftgehecht zyn. In de
'aarden , Ezels , Muil-Ezels , enz. zyn de
nagelen veel dikker en harder, naar mate dat
zy zich van het vleefch verwyderen ; zy be-4*
dekken, by wyze van een fchoeizel, het uiteinde
van de pooten der dieren , en dienen
niet alleen om hen in deze deelen te verfter*
ken, maar noch om hen voor een wryvingtö
bewaren, die zomtyds zoo gevaarlyk als fmer-
telyk is. Wanneer de Nagelen , gelyk alle.
foorten van hair , eens afgefneden zyn , zoo.
zyn zy tot een fterke aangroei bekwaam, die
alsdan hunne natuurlyke^ kracht Vermindert :
het is om dit'ongemak te verhelpen, dat men
gewoon is oni de affnyding van het hoorn-,
achtig gedeelte van de pooten der paarden
te vernieuwen : maar dit veroorzaakt weder
een nieuw Ongemak ; deze hoorn is veel te
zagt , dan dat het Dier ’ er mede op een fteen-
achtige weg zou kpnnen gaan; hier om heeft
men zyn en toevlucht tot de hoef-yzers moeten
nemen, welke voor het Dier , een merkteken
van zyne flaverny zyn.
De Dieren die gevorkte; pooten hebben,
gëlyk de Varkens; Schapen, Elanden, enz*
hebben mede de vingers der pooten met een
hoornachtig bekleedzel bedekt-, ’t geen hen
diend om de aarde te krabben*
De viervoetige Dieren van een ander foort,
■ welkers pooten gevingert, én tuflehen de ver-
deelingen met hair bezet zyn , hebben aan
het uiteinde van deze- vingers kromme nagelen
, welke ftandvaftig in de Honden, enz*
buitenwaarts blyven , o f ingetrokken kon*
hen worden, gelyk die der Katten, enz. déze
nagelen dienen aan de eene om te krabben,
aan de andere om te klauteren, te ver-
feheuren, een lichaam vaft te houden, enz*
De Nagelen in . de vogelen , zyn dat ge-
deelte/, ’t geen men Kiaaüwen noemt; der*
zei ver gedaante is rond , kegel vormig, eir
byna altoos gekromt ; haar gebruik is om te
klimmen | 'en het dier op de roiide takken o f
ftokken te houden ; het bedient ’er zich mede
van om deszelvs prooi weg te voeren: de
fpoorèn , klaüuYven en de bek van deze dieren
, zyn een foort van nagelen*
De viervoetige Dieren van beiderlei leven,
bfebbènmede nagelen , welkers gedaaiite zeer
veel verfchilt. Het is genoeg , dat men.die.
vkn de Bevers, Schildpadden, £dè fchilden
van deze Dieren, als mede de groove bui*
- T . ze-öi