goudkleurige kuif op den kop ; zyne vede-
ren zyn geel; zyn lichaam is zeer klein, maar
zyne beenert en voeten zyn vry fterk : dit
Vogeltje heefteen vrolyken aart, zyn gezang
is niet zeer luid, en het kweelt weinig o f
niet: het leeft van Infecten , onthoud zich
in de heggen, en zet zich op de Moeskruiden
, alwaar het op de vliegen aaft. Het
fchynt dat dit een foort van Winterkoninkje
is ; zyn bek is zeer dun , en een weinig
krom aan het.uiteinde, en zyn ftaart is gevorkt,
gelyk die van de blaauwe Meefen.
S O U R D O N . Dit is een twee fchel-
pige Schelp, die veel ronder en kleinder als
de Palourde is; hare lengte is omtrent veertien
lynen, en hare breedte omtrent tien ly-
nen. Deze Schelp is uitwendig in de lengte
gevoort, en inwendig gl-ad en Wit , uitgezonden
aan den rand; dit Dier zuigt door
twee korte buizen water in , en laat het
door dezelve weder uitvloeijen; het drukt
zyn Schelp niet diep in het zand, echter is
het na de eb ’er geheel mede bedekt r men
kan alsdan, de plaatzen ontdekken op welke
de Sourdons zich onthouden , door de
openin gen die men boven hen ziet ; maar
noch duidelyker door een menigte kleine
waterfprongen dïe men over het geheet ftrand
ontdekt, en die tot op een afftand van meer
als twee voeten voortgedreven worden. Deze
Schelpviflchen hebben een voortgaande
beweging. Zie de Memorie van den Heer
de Reaumur in die van de Akademie der
Wetenfchappen van Parys voor het jaar 1710..
S P A A N S C H - G R O E N ( N a t u ü r -
l y k ) . D it'is een foort van Oker o f Kó-
perroeft dat zeer ryk in Metaal is. Dus is
het groene en zyachtige Chineefch Koper,
enz. Zie op het woord K oper van dit
Woordenboek, en het zelfde artikel van my-
ne M in e r a Ai; KUND-E.
S P A A N S C H E - K A R S S E N -
B O O M . Zie op het artikel K a r s s e n -
8 0 0 |||
S P A A N S C H E - K A T , zie C i v e t -
TC AT.
S P A A N S C H E - P E P E R , zie B ra-
z i l j a a n s g h e - P e p e r .
I Can*
tharides. Dit zyn Vliegen o f liever langwerpige
Torretjes , wier vliesachtige vleugelen
met fcheden van een goudverwige groene
kleur bedekt zyn. Men heeft verfcheide foor-
ten van Spaanfche vliegen ,. die onderling in
grootte , gedaante en kleur verfchillen: eenige
zyn grooter als een Kever. Onder de
Spaanfche-Vliegen heeft men ’er wier kleur
zuiver Azuur-blaauw is; andere fchynenmec
zuiver Goud bedekt; weder andere hebben
een kleur die een mengzel van Goud en Azuur
fchynt; en andere eindelyk , zyn blaauw en
goudkleurig groen ; maar alle hebben zy een
luifter die het oog bekoort. Die gene van
welke men zich in de Geneeskonft bedient,
zyn omtrent negen lynen lang , en twee of
drie lynen breed : zy zyn groen , blinkende
en blaauwachtig , en deze kleuren zyn met
een goudkleur gemengt.
De mond van dit foort van Infeét is met
kaaken en tanden bezet, benevens een foort
van twee klaauwtjes die gewrichten hebben
en gefchikt zyn om hun prooi aan te vatten en
aan zyn mond te brengen. ,Op het voorhoofd
heeft hy twee goudkleurige oogen , die eeir
weinig uitfpringen ; en onder dezelve twee
fprieten die beweegbaar zyn , door middel
van twaalf gewrichten die eene grootte hebben.
De kruin van den kop is in twee bolronde
deelen gefcheiden , die by.uitftek glad
zyn. Dit Infeófc heeft zes pooien 1 zyn bord
is inwendig met luehtpypen vervult, diem§t
haare klapvliesjes- van een wonderbaar maak-
zel zyn.
De Spaanfche-Vliegen koomen van Wormen
voort , die een gedaante hebben welke
naar die van een oprechte Rups gelykt:. deze
Vliegen zyn meen igyuldiger in de w ar me.Landen
., en in de Zuidelyke Landfehappen van*
Vrankeryk als in de koude Landen ; men vind
hen echter in zekere tyden van het jaar door
geheel Europa. Deze Vliegen verfijnden de-
bladeren van verfcheide fóorten van boomerc
en h e eftersgelyk die van de Kamperfoelie,
Seringa, Roozeboomen en Popel-ierboomen ,"
de bladeren van het groote foort van Eflche-
boomen , zyn mede onderhevig om door dit
foort van Vliegen verflonden te worden.
Schoon de paring van de Spaanfche VIie-
gen leevendig is , zoo duurt zy echter vry
lang.' Z y paren op de boomen , gcduurende-
de grootfte hitte van den dach. De groot-
fte Spaanfche-Vliegen , dat-is te zeggen , de
wyfjes die met eijeren vervult zyn , kHm-
me op de mannetjes:S P A A N S C H E - V L I E G E N dezen Rand in de paring
, is nict zonder voorbeeld in de Hifto-
rie aer Infeden.
De Spaanfche-Vliegen zyn zomtyds in een
goo crrooc getal vereenigc, dat zy in db lucht
naar een zwerm gelyken,, die door den wind
voortgedreeven word : ’er gaat daar alsdan
een onaangenaame reuk voor uit , die zy
verre verfpreiden , vooral wanneer de Zon
op het ondergaan is. Gewoonelyk dient deze
kwade reuk tot een leidraad, wanneer
men deze Infebten zoekt, om ze te droogen.
Wanneer zy gedroogt zyn , zyn zy zoo ligt,
dat vyfcig van deze Vliegen , naauwlyks een
vierendeel loots weegen. De vlugge deelen
die zy uitgeeven , zyn zoo fterk en zoo by-
tende, dat een man de koorts kreeg, na dat
hy onder een heefter geüapen had , op welke
zich Spaanfche-Vliegen bevonden , en waar
van hy de kwade reuk inge-ademt had. Volgens
het verhaal van Boyle , wierden eenige
Lieden, na dat zy drooge Spaanfche-Vliegen
in de hand gehouden hadden , een hevige
fmert om den hals van de blaas gewaar, en
zy gevoelden zelfs dat eenige deelen, die tot
de affcheiding der pis dienen , beledigt waren.
De.Schryvers -van de Mattere Medica-
le verhalen dat eenige bedienden, die op Es-'
fchenboomen, geduurende een fchoone zo-
merfche dach,een groote hoeveelheit Spaanfche
Vliegen zonder voorzorgen, en met de.
bioote handen vergadert hadden , door een
verhitting in de blaas aangetaft wierden, die
door bloedwateren gevolgt wierd. Een man
die Spaanfche-Vliegen in een drank ingenoo-
men had , die hem tot een trekplaafter voof-
gefchreeven waren , was ’er door vergiftigt;
alles wat men doormeenigvuldige geneesmiddelen
kon uitwerken, was, dat men hem het
leeven behield, maar hy verloor ’ er het ver-
ftand door. In deze gevallen , zyn de nuttigde
middelen, de verzagtende en flymach-
tige; gelyk Olyf-olie, Olie van zoete Amandelen
, Melk in een groote hoeveelheit, en
Zaadmelken. Men kan zelfs een half bad van
laauw water gebruiken, en zoo het mogelyk
is, infpuitingen in de Blaas doen, met een
afkookzel van Lynzaad, de wortelen van de
geele Maluwe, en die van de Plompen.
Schoon de Spaanfche-Vliegen , inwendig
mgenomen zyn de , als een vergift konnen
beichoiiwt worden, zoo hebben echter eenige
Geneesheeren haar inwendig met veel nut
voorgefchreevcn , wanneer zy met het een
of ander verbeterent middel vermengt waren,
tegeus de. waterzucht, en de opftoppingen
der pis. Men maakt uitwendig meenigvuldig
gebruik van de Spaanfche-Vliegen ; zy zyn
den grondflag van alle trekplaafters, die men
gewoonelyk bereid met het poeder van Spaanfche
Vliegen met Azyn , Gift, of de een o f
andere zalf te vermengen. Men maakt ’ er
gebruik van wanneer men het gevoel in het
eene o f andere deel weder opwekken moet,
o f dat men eenige ftoffen wil afleiden, die‘
een gevaarlyke by een vergadering drygen te
veroorzaken. Het uitwendig en inwendig
gebruik .van dit hulpmiddel , vordert veel
voorzichtigheit en ondervinding in een Geneesheer.
Men vind, volgens het verhaal van Aldro-
vandus, in den omtrek van Boulogne in Ita-
liën, Water-Spaanfche-Vliegen, die ten naa-
ften by de gedaante van Weegluizen hebben*
Haar zwarte kleur vertoont zich in de zon-
nefchyn groen. • Wanneer deze Vliegen in
het water zwemmen, hebben zy een glans als
zilver. Deze Water-Spaanfche-Vliegen konnen
mede vliegen.
S P A A N S C H W I T , zie B i smu th .
S P A A N S C H E Z E E - K A T , Sepia,
Deze naam geeft men aan een foort van zag»
te Vifch , die door de Heer Linnceus (^Fauna
Suecica, n. 1281.) in den rang der Zee-
Infeóten geplaatft word, die hy. Kermes Zo-
opbyta noemt.
De Spaanfche Zee-Kat is een Zee-Vifch
die een o f twee voeten lang is , en zomtyds
de lengte van drie voeten heeft, hy is met
een dun vel bedekt, maar dat vaft, leelyk en
mismaakt is , en hy heeft veel overeenkomft
met de Zee-Polypus , en. de Loligo , maar
hy is een weinig breeder, hy heeft een vleesachtig
lichaam , ’t geen inwendig op den rug
met een foort van vry vafte fchelp , o f een
foort van been bezet is , ’t geen de grootte
van een hand heeft, en in ’t midden een duim
dik, maar aan de zyden dunder is , het is wit,
ondoörfchynent, ligt, glad, een weinig hard,
za g t, en fponsachtig, een weinig ruuw, en
wryfbaar aan de onder zyde , aan de beide
zyden opgeblazen , en met ftraalen o f aderen
en ftippen in'order gevlakt, het heeft een ee»
nigzints zoutachcigè en fcherpe. fmaak , en
is algemeen onder de naam van Kifcbbeen o f
Zee-Schuim bekent. Dit kalkachtige Been,
is eenig in de Spaanfche Zee-Kat: wanneer
het eefft uit het lichaam van het Dier genoo-
men word, is het in een middelbare ftaaty
Y y y 2 tus