door zy dikwyls van hunne ziektens genezen
worden.
Z W A V E L , Sulphur. Dit is een vafte,
"brandbare, en fmeltbare zelfftandigheit, die
tot kriftalfchieting bekwaam i s , wanneer
z y door koud te worden van den flaat van
vloeibaarheit tot die van een vaft lichaam
overgaat. De Zwavel verfchilt van- de ei-
gentlyke gezegde bitumen, hier in, dat wanneer
z y , in beüoten vaten , voor de werking
van het vuur blootgeftelt word , zy
eerft vloeibaar word, en zich vervolgens in
een glinfterent poeder opheft, ’ t geen meer
o f min geel i s ; in een open vuur ontbrand
z y ligtelyk, en brengt een blaauwe vlam
v o o r t , die een zure damp uitgeeft, deze
heeft een zeer fcherpe fmaak , en hy verflikt
alles wat leeft. Deze zelfftandighek
mineralifeert de Metalen en halve Metalen,
en zy word geheel^ door het. vuur verteert.
Men vind de Zwavel volkomen gevormt
onder verfchillende gedaantens, en zeer ver-
lchillende ftaten; zomtyds is zy zuiver, ;en
van alle vreemde ftóffen. • ontbloot, deze
noemt men maagden Zwavel, zy is" door-
fchynende en heeft verfchillende. kleuren.
D ie , van de Landfchappen 'Styriën en Quito
is rood; de Indifche, die van Afin de in
Hohgaryën , en van Bex in het Canton
Bern, heeft een Citroenachtige kleur; die
van den Archipel is half doorfchynent. De
Negers verzamelen Zw a v e l, aan den mond
van den zwavelkolk op Guadaloupe in Amerika
, die een geelachtige kleur heeft, en
dikwyls ondoorfchynende; is. De levendige
Zwavel van Rome , Ancona, Mareme ,
en Sicilië , is zeldzaam: zeer doorfchynen-
de. Men vind mede levendige Zwavel, maar
ïn draden, in de fpleten der aarde , alwaar
men vuurkolken heeft; men vind haar in
bloemen, die de gedaante van airen naboot-
zen , in de baden- van Aken en Tivoli,
Zomtyds is de Zwavel onzuiver, dat is te
zeggen met fleenen o f aarde vermengt; men
noemt , haar alsdan minerale Zwavel: zy is
o f geelachtig, o f groen, o f zwart.
Men gift dat men geen zuivere Zwavel
heeft, die dus door hare eerftè vorming is,
om dat men haar even als gekriftallifeert en
in lagen vind, naby de plaatzen alwaar men
Minerale Wateren, ó f Pyriten , o f Koolgroeven,
o f Bitumen, o f Vuurpoelen, eh'2»
heeft.
' De Zwavel is een zamenvoeging van het
vitriooliefch zuur en de Phlogiftos; hoe ?au>
verder dè Zwavel is , hoe fchoonder en
dóorfchyncnder zy is ; in tegendeel, hoe
meer ongejykflachtige1 de el en men ’er in
vind , hoe grover en ondoorfchynender zy
is. Zie myne Memorie die in het jaar 1760
in de Akademie der IVetenfchappen van Pa-
rys is voorgelezen, over de Pyriten en de Vi~
trioölwording.
W y hebben gezecht dat de Zwavel dikwyls
de ftoffe is , die de metaalachtige zelf-
ftandigheden Mineralifeert: zy is het die ’er
die fchoone kleuren even als die der halzen
van de Duiven in voortbrengt, die men’er
in opmerkt; men vind haar mede in de Cina-
ber. Men heeft gevallen in welke dit Mineraal
hinderlyk aan de fmelting der Metalen
is ; maar doorgaans is. het nuttig, dat
men ’er het zelve in vind', .om dat het de
fmelting bevordert: men vind mede de Zwavel
in de roöde Arfenikum , in de. Orpig-
ment, en overvloedig in de Pyritèn , deze
.heeft een bleeke geele kleur. De Werkliè-
. den vormen van de, Pyriten , langwerpige
vierkanten, die zy op een bedding'van hout
plaatzen: zy omringen mede de ftapels -Pyriten
met hout, die gereed zyn om.door den
invloed der vochtige lucht te ontbranden :
men bewerkt de ontbranding door behulp
van hét \yatér. Deze ho.open van Zwavelachtige
Pyriten branden gedurende drie maanden
; ten einde van veertien dagen , word
de Ertz zacht en de Zwavel begint uit te
vloeijen, en .verzamelt zich in de- holligheden,
die men hier tóe in het. midden wanden
hoop gevormt heeft. Men haalt ’er de
gefmolten Zwavel met een groot werktuig
u it, ’t geen de vorm van een lepel heeft.
,Zoo ras de zwavel van de Pyriten gefchei-
den is , ’ c zy door de fmeking,- ’t zy door
dë ontbranding , ’t zy door de ontbinding
in dampen, zoo vormt zich de. vitriolifade
in den ftapel die overig blyft, en door dit
middel bekpomt men op een behendige wys
de voortbrengzelen der . Pyriten. Zie dit
woord.
W y hebben in onze Mineraal kun de een
vry omftandige befchryving geplaatft, van
de wyze op welke men in Italien dë Zwavel
uit de fteenen en aarde trekt, welke
haar bevatten ; als mede van de bearbeidingen
gen die men te Marfeille de Zwavel doet
ondergaan , om haar te zuiveren , te vormen
en te fublimeren. Alle deze 'bewerkingen
beftaan hier in ,■ dat men in potten de zwa-
velfteenen befluit, die men in het Dal van
Solfaterra verzamelt, men plaats op deze
een reeks andere potten , waar door men
een foort van buis vormt;. zoo rsis hét vuur
begint te werken , zoo ftygt de Zw a v e l,
die door gebrek aan. vuur niet ontbranden
kan, in een damp op, die zich in het vat
dat tot een ontvanger dient verdikt. Men
neemt de Zwavel uit dit vat, waar yan.de
yzere hoepen gemakte! ylt losgaan; zie daar
de onzuivere Zwavel van Solfaterra .* men
zend haar naar Ancona , alwaar men haar
een nieuwe fmelting, enz. doet ondergaan.
IVIen laat haar ftremmen, en zy beftaat alsdan
uit fchoone geele ftukken, die blinkende
en wryfbaar zyn; dit is de Zwavel die
men alomme vervoert tot gebruik der A r tillerie*
Men laat deze Zwavel, ten derde
maal op een. , zacht vuur ., in groote , en aan
de boven zyde wyde, potten fmelten ; qn.
men fchep.t haar, wanneer zy vloeibaar is ,
met lepels in groote houte vormen van palmhout
, die in twee deelen gefcheiden zyn,
o f in kleine vormen van r ie t , die uit vier
ftukken beftaan, zoo ras zy vol zyn, dompelt
men haar in water, en opent haar: het
is op deze wys dat de Zwavel tot het buspoeder
gevormt word. ’Er blyft in het vat
een onzuivere Zwavel overig, waar .uit men,
door middel van een reeks potten , die aan
elkanderen fluiten, de bloem van Zwavel, bereid.
. Het caput mortuum o f Doode hop
ïn het onderfte vat van deze laatfte bereiding
overig b ly ft, is het gene men in den
Koophandel onder de naam van levendige
Zwavel verkoopt. De Zwavel dient de Miit-
zemakers en Gaaswevers om de. zyde en wol-
le {boffen wit te maken: men maakt'ier noch
gebruik van om de wynvaten te zwavelen :
zy is den grondflag van het buspoeder; zy
behoort tot het zamenftel van de^ vuurwerken:
zy is , zoo men zechc, nuttig voor de
engbovftigheit, om de fchorft te genezen ,
en de peftachtige lucht te verdryven.
Z W A V E L A C H T I G E A A R D E ,
Terra Sulphurea. Deze heeft een graauwach-
tige groene kleur : zy ontbrand ligtelyk ,
tp aa r'zyis zeer moeijelyk te. fmelten.
I I . D e e l .
Z W A V E L B L O E M E N (N A fu .B a -
l y k e ) , z i e Z w a v e l .
Z W E M M E R , Natrix Torguato. De-
ze naam geeft men aan een Waterflang ,
wier geluit naar dat der Kikvorfchen zweemt. J
zy voed zich met granen, infecten, en alles
wat zy bekomen kan ; en zy vervolgt
de Rotten , even als de Adders : men
noemt haar gewonelyk King-Slang. Zie alt
•moord,
> Z W E R M , zie B y e .
Z W I T Z E R S C H E K R Ü ID E R -
T H E E . Men geeft dezen naam aan een
mengzel van de voornaamfte wondheelende
kruiden, die men, wanneer zy bloeijen en
in hunne volfte kracht zyn , op de bergen
van Zwitzerland en Auv.ergne verzamelE.
De Zwitferfche en Genevoifche boeren fny-
den hen, zoo ras zy hen geplukt hebben ,
in kleine ftukjes om dat men niet zou ontdekken,
welke dit mehgzel uitmaken , vervolgens
laat men hen droogen , om ze by
wyze van Thee te gebruiken. Deze yvond-
heelendé' kruiden , zyn doorgaans de bladeren
en bloemen van de Sanikel, Senegroen,
Maagdepalm, Eerenprys , Hispidula , Wintergroen
, Onzen Vrouwen Mantel 7 Herts-
tong, Vrouwenhair, Byvoet, Beiotiie, Speenkruid,
Tzerkruid, Agrimonie , kleine Santo-
rie, Kruis én Munt, Muizenoor en andere.
Zie, deze 'woorden.
x t)e Zwitzers verkopen gewonelyk hunne
"'Kruide-,--Thee in pakjes van twee onfen.
Wanneer de reuk , kleur en fmaak de ver-
eifchte hoedanigheit hebben , zoo zyn er
de krachten veel uitnemender van: men gebruikt
ze als goede pisdryvende middelen :
zy zyn nuttig voor de geelzucht, voor de
ingewortelde verkoudheit, en om het ge-
ftolde bloed op te lofleu. Dit mengzel word
in het Hoogduitfch met de naam van Bal-
trank genoemt, die van Kallen, vallen , en
Trank, drank zamengeftelt is ; ’t geen zoo
veel wil zeggen, als Drank voor die gene
die een val gedaan hebben.
Z W Y N E N K E R S , Nafturtium verru-
c a r ium . Dit foorc van Kers groeit langs de
wegen en op de vochtige plaatzen; deszelfs
wortel is dik , en fchiet kruipende Reden
uit: hare bladeren zyn ingefneden , en gei
i i i ü . !yken