omftaande boomen hecht, en waar van de
bladeren , welke naar die van Eflchenboöm
gelyken , in een pap tegens de roos gebruikt
worden. Men fpint Bé fchors der V o lli,
om ’er touw van te vervaardigen./ .
V A L S C H A L B A S T E R , zié A l-
-m s t e r ( V a.l s c h ).
V A L S C H S A N D E L H O U T van
K A N D I A , Abelicea. Mén geeft dezen
naam aan een grooten en Ichoönen Bööin %
die recht en getakt is-, en óp de höoge Ber-
gen van het Eiland Kandia groeit ; zyne bladeren
gelyken naar die van den Alatèr-
musboom, maar zy zyn rondachtiger, én diep
getand. Zyn vrucht is, een Bezie , die de
gróótte en gedaante van-een pèperkdrl,' en
een zwartachtige, groene kleur heeft; zyn
hout is hart en rood, heeft weinig reuk , en
b’öotft het roode Sandelhout vry wel na,
wanneer het tot poeder gébracht is. '
V A L E I , D a l . Men geeft dezen naam
aan een uitgeftrektheit yan grónd , die cus-
fchen twee tegens elkandcren overftaande
Ketenen Bergen ' gelegen is. De Heef de
Bujfork vermoed dat de Valeyen voormaals
de Kanalen van de Stroomen der Zee ge weeft
z yn , dié haar langzamerhand uitgeholt- hebben
gelyk de Rivieren haare beddingen- in
de Landen uitgeholt hebben ; zy zyn thans-
de beddingen van onze Rivieren , de Rivieren
doen gemakkelylc het midden van de groo-
te Valleyen onderfcheidèrt, vooral wanneer
de beidé ketenen Bergen , gelyk in hoogte,
én helling zyn; anders vloeit de Rivier naar
de zeide van de fteilften heuvel. Men geeft
de naam van Galeitjes ,1 aan de ylalctens dier
met bergjes o f heuveltjes omringt zyn.
V A'N C O L E , of V A N C O C H O..
Dus noemt men een foort van Schorpioen ,
van het Eiland Madagaskar: haar buik is-
dik, rond en zwart: haar fteek veroorzaakt-'
een flaauwte; dié twee dagen duurtgeduu--
rende'dézen 'tyd , is men zoo koud als ys.
De geneesmiddelen tegens. haare" 'beeten zynv
dezelve als die gene , die wy op het artikel,
Schorpioen opgegeeven hebben, ■
V A N G E R O N i. Dit is een Vifch van
het Meer van Laufanne,. die door zyn muil
vry, wel naar dén Harder gelykty maar hy is
Ikngven heeft geen tandéhyzyn vleefcli.heefif.
dezelve fmaak als de Karper ; en deze vifch
gelykt ’er in gedaante naar. Rondelet.
V A N O C O . Dit is een foort van Spin-
nekop van 'het Eiland Madagaskar , wiens,
buik dik, rond, en zwart , gelyk die van de
Schorpioen V'ancole van dit Eiland is. Rla.
cöiirt'zeeht ,■ dat wanneer men- door de Va-
noco geftoöksn is', men aanftonds zonder
kennis ter aarde valt. ' Dezen Schryver heeft
Negers' -twee dagen in zwym’ zien leggen
en zöo koud; 'als ys worden , door een Heek
die zeer gering i-n fchy-n was. De hulpmiddelen
'waar van 'de Imvöonders'gebruik ma~
-ken, zyn afkookzeien van 'Kruiden en zy
ebriiiken dé uitêrile voorzorgen, om de zie-
-en geftadig , naby een groot, vuur te houden,.'''
' ’
V A R K E N , zie op het artikel W ild .
Z W YN, - 1
V AR K EN (AIaronJ. Men geeft in Amerika
dezen naam aan de kurkens die men ’er
uit de andere Werelddeelen overgebragt heeft,
en ’er wild geworden-zyn. Men onderfcheid
’ er drie foorten van , óp welke -den aart van.
het Geweft waarfehynel-yk meer o f min invloed
gehad heeft, Volgens hét verichil van
de Landen ,- uit welke men hen overgebracht
heeftd a .'
Die van het eerfte foort zyn kort: zy hebben
reen dikke kop , hunne voor ft e pèoten
zyn een derde korter als de- achreffte ; dit'
veroorzaakt dat zy zomtyds in het - loopen
over den kop tuimelen. Z y zyn met lange'
flagtanden ge wapent, ' en zeer geVaarlyk voor
de Jagers wanneer zy gewond- zyn. Men
zeeht, dat het de Spanjaarden zyn , die deze
Varkens in Amerika overgebracht hebben,
wanneer zy dit Wéerelddeel ontdekten , en'
dat' zy hen van Kadix-'övérbracbten-, alwaar
men - er noch veel ziet die hen gelyken.'
De Maron Varkens-van het tweede foort,
verfchilt'en vamonze geraecne Varkens ,. wei-
nig o f niet, eh het fchynë dat hét Varkens-
zyn die uit-hokken--ontkoomêri'zyn , in 'wélke
men hen-voede..
De'laacft'e zyn ,' Siathfche 'en Chineefche
Varkens, die’ér door Eranfche fcheenen óver-
gebrachc zyn.
Men ziet zedert eenigen tyd in dat Land,
dat het foort van de Siamfche Varkens, zeer
wel vérmcenigvuldigt is. Z y hébben eeni-
gc. overeenkoraft.met. 'de.jdein'e.: Wildc-z«’/-
. • - ner-K
nen ; de wyfjes brengen veel jongen voort,
die zeer aangenaam zyn.,. wanneer men hen
als Speehvarkjes eet. . Deze Dieren zyn ge-
makkelyk aan te kweeken': en zy gewennen
zich aan alle voedzels.
V A R K E N S B R O O D , Cyclamen. Dit
is een Plant die in deBoffchen onder de-Hee-
fters, en Boomen groeit; men kweekt haar
mede in onze tuinen aan: haar wortel is rondachtig
, dik , breed , vleesachtig, vezelachtig
, uitwendig zwartachtig, en inwendig
witachtig , hy heeft een fcherpe, prikkelende,
en onaangename fmaak-, en.geen reuk;
hy fchiet breede rondachtige bladeren u it.,
die bruinachtig groen , met wit aan de boven
zyde, en met purper aan de onder zyde
gefpikkelt zyn : tuflehen dezelve, fchieten
lange voetfteeltjes u i t , die kleine rooswyze
en purperachtige bloemen onderfteunen, die
naar de aarde, afhangen , en een, aangename
reuk.heb.ben: op dezelve volgen rondeén vliesachtige
vruchten, die hoekachtige en bruin-
aebtige zaden bevatten.
Dit zaad in de. aarde gezaait zynde , fchiet
niet u it ; maar . het verandert, tegens de gewoonte,
van andere , zaden , in een knobbel
of wortel, die in ’t vervólg; bladeren uit-
fchièt : haare. bloemen verwonen zich in het
begin van den Herfft: haare bladeren duuren
den geheelen winter.; maar verwelken omtrent
de maand Mey : wanneer haaren wortel
gedroogt is , zoo is hy niet meer fcherp ;
hy is echter een geweldig purgeermiddel:
zomtyds ver wekt hy on tfte eldu ge n in de keel,
njaag en in de ingewanden : men bedient ’er
zich. uitwendig van om de harde en knoefb-
achtige gezwellen op te lolfen ; wanneer, hy
ia een pap op dé maag gelecht word, zoo
brengt hy walgingen en brakingen voort.
V A R K E N S G R A S , zieKreupelgïtas.
V A R K E N S S T A A R T , zie V arken
s v e n k e l .
V A R K E N S S T E E N . Ditis eenfoort
van Rezoard.
V A R K E N S V E N K E L , Peucedantiin.
“ Jt is' een Plant die op de moerasachtige,;
ichadunw-ryke , aan Zee-gelegen plaatzcn,
aa zelfs op de Bergen groeit; haar wortel,
die zeer langleevende is; is lang-, dik, hair-
échtig, uitwendig zwart, inwendig wiiachtig,
met fap vervult, en.die, wanneer men
, ’er infny'diugen in-maakt, een geel vocht uit-
geefc, dat een p.ikachtigc en Hinkende reuk
h e e ft: hy fchiet een.fteel omtrent ter hoogte
van twee voeten u i t ; deze is h o l, getakt
en gevoort: haare bladeren zyn veel groo-
te.r als die van de Venkel, en zyn ingelhee-
den : haare onderdeelingen die van drie tot
drie zyn , rzyn lang, fuia.1, plat, en gelyken
naar die van het Hondsgras. In.de maanden
July. en Auguftus, .heeft deze Plant aan haaren
top Zönnefchermen , die breed , en met
kleine, goeie, en vyf-bladige bloemen bezet
zyn , die de gedaante van roosjes hebben :
op deze bloemen volgen, in den Herfft zaden,
die twee aan twee zamengeyoegt, by-na eirond,
op den rug gevoort, en fcherp en bitter
van fniaak zyn. Men. w i l , dat den wori
tel veel fappiger in de Lente is. Tragm
zeeht, met reeden, dat wanneer men hem
uit de aarde trekt, ’er een.fterke reuk uic
voortkoomt die het hoofd bevangt : hierom
gebruikten de Ouden voorzorgen , voor dat
zy hen uitdolven, met zich net hoofd en
den neus met eenigen aangenamen reuk te
fmeeren, uit vrees , dat z y door de fcheelen
hoofdzweer zouden aangetaft worden.
De Kruidkundigen zeggen , dat de groote
Italiaanfce Peucedanum van de vorige nietver-
fchilt, als om dat zy veel grooter in alle
haare deelen is:, men heeft zelfs éenige, welke
willen, dat de Franfcbe , die veel fmal-
der en korter bladeren heeft, niets anders als
een verfcheidenheit van de Duitfche o fge-
meenc Peucedanum is. Het is zeker, dat een
iéder toèftemt, dat men de eene in plaats
van de andere gebruiken kan.
De*wörtel yan de Varkens-venkel is.op-
Rygingkeerende , afzettende , en borftzuive-
rende : men Iaat het harftachtige en groenachtige
fap, ’t geen men ■ ’er door infnyding
uit bekoomt, door ’t Vuur o f de Z on , verdikken;
-dit fap is zeer nuttig voor de hardnekkiger!
hoeft, en de moeyelykheit in het wateren
: men gebruikt het als een flikmiddel.
Wat het uitwendig gebruik van deze wortel
betreft , hy zuivert de wonden en de ver-
zweeringen , wanneer hy ’er opgelecht word:
alle de oude Geneesiieeren fehatte hem by-
zotider nuttig tegens alle de zenuuwziektens;
maar zyn en kwaden reuk is oorzaak dat men
’er zich thans zeldzaam van bedient.
V A R K E N S WQ JR T Ë L , zie B eer*
WORTEL. '
Ss s s i V A S T -