lyke inftelling i s , en die men alleen onder
andere Volken , op Staatkundige oogmerken
v eftigt, is mogelyk in haaren ooriprong op
de ondervinding gegrond geweeft. De Staats
kunde ftrekc zich op eene zoo al-gemeene en
volftrekte wyze. niet uit ,r.ten; minften zoo zy
tot bet natuur lyke niet betrekkeiyk is ; maar
zoo de menfchen eenmaal door de ondervind
ding: gel eert hebben, dat bun ras ontaarde
zoo dikwyls- als zy het zonder vermenging*
in een geflacht behouden wilden i. zoo zullen
zy als een wet der Natuur de verbintenis
met vreemde gedachten befchouwt hebben,
en zy zullen alle toegeftemt hebben om de
vermenging tuflchen hunne kinderen niet te
duiden. En i rider daat, de övereenkomftkan
doen vermoeden , dat in het grootfte-gedeelte
der luchtftreken de Menfchen , gelyk de
Dieren , na een zeker getal gedachten , ontaarden.
zouden.
Van de Veulens.
De Merriën, dragen gewoonlyk elf maanden
en eenige dagen; zy werpen haar Veulen
ftaande , in plaats dat byna alle andere viervoetige
Dieren zich hier toe , nederleggen.
Men helpt die geene , welke moeijelyk ver-
loflen. De Vèulens koomen, gelyk alle andere
foorten van viervoetige Dieren, methet
hooft eerft ter wereld ; het verbreekt zyné
omkleedzels wanneer het uit de lyfmoeder
voortkoomt, en ’er vallen te gelyk verfchei-
de vafte klompen u i t , die men de Hippoma-
nes van het Veulen noemt» Zie H ippoma-
n e s . De Merrie likt het Veulen even na de
geboorte.
Men laat de Veulens niet langer als v y f ,
zes o f zeven maanden zuigen; na dat zy een
maand gezogen hebben , zoo geeft men hen
twee maal daags zemelen en een weinig hooi;
men houd hen zoo lang in de ftal als men
eenige ongeruftheit in hen voor hunne moe-'
ders ontdekt; wanneer deze ongeruftheit ver-
Qweenen, én het weder ffehoon is , zoo laat
men hen graafen. Wanneer zy op deze wyze
den eerften winter doorgebracht hebben,
zoo brengt men hen in de volgende maand
Me y , in de weiden , in welke men hen des
nachts , geduurende den geheelen zomer , tot
de maand Oftober; in de open lucht laat/
Het is , wanneer de jongePaarden dus in
troepen by een vergadert zyn •, dat men hunne
zagte Zeden , en Maatfchappyëlyke hoedanigheden
, opmerken kan. Hunne krachten
en vuur, Vertonen zich alleen door tekenen
van na-yver : zy zoeken elkanderen in het
loopen voorby te ftreeven, en worden zelfs
op het gezicht van het gevaar moediger , en
fchynen. elkanderen uit te dagen , om een rivier
over te zwemmen , o f over een gragt
te fpringen ; en z y , die in deze natuurlyke
©effeningen, een. voorbeeld geyen; zy die uit.
zich zelfs het eexfte gaan , zyn de edelmoe-
digfte, de befte en dikwyls de gedweefte
en leerzaamfte, wanneer zy eens bedwongen
zyn. - . . - . # # ~ . ...
Men beeft Paarden gezien die een zonderlinge,
aankléeving voor. elkanderen bezaten :
men verhaalt.dat ’er onder de Paarden van de
Franfche Ruitery , een .geweeft is , dat zoo
oud was , dat het geen ftroo o f haver meer
byten kon ;.de twee Paarden die men.ge woon
was nevens hetzelve te plaatzen, maalden het
ftroo. en de haver met hunne tanden , en lie-?
ten het voor. het.oude. Dier vallen, ’t geen dus
alleen door hunne edelmoedige zorgen , het
leven behield. ,
Men laat de Veulens des winters , geduurende
den dag , en. des zomers by den macht
weiden , tot- den ouderdom van vier jaren ,
wanneer men hen uit de weiden ;,neemt om
hen met hooi te voeden. Deze verandering
van voedzel vordert eenige voorzorgen; eenige
lieden geeven hen alsdan, dranken tegens
de wormen ; maar in allerlei ouderdom , en
in alle Paarden , zieke o f gezonde en wat
hun voedzel ook zyn mag ,, is hunne maag,
gelyk mede die der Ezelen, meteen zoogroo-
te meenigte wormen vervult, dat men deze:
wormen geenzins als een gevolg van een kwade
verteering van het voedzelrbefchouwen
moet, maar veel eerder als een gevolg.dat
van het voedzel en van de gewoone verteering
van deze Dieren afhangt. :
Het is omtrent den ouderdom van eenjaar
o f agtien maanden ; of'.omtrent het derde en-
vierde jaar in eenige Landen , dat men de
Veulens ruint. Men bind hier. toé de pooten
van het Dier te .zamen :.men opent de balzak,
en men neemt de zaad-ballen weg, met
de vaten die ’er in uitloopen , en de. banden
die hen onderfteunen ,.af.te fnyden. V e rv o lgens
fluit men de wónd weder toe., die men:
geduurende ieenige dagen met zuiver water
ftoofc. Men ruint de Paaarden alleen geduu-
rende de Lente en de Zomer ; in Perziën*.
Arabiën , en verfcbeide plaatzen van de Levant
, doet men hen deze kuur niet ondergaan.
Wanneet men deze Dieren van de
bronbronwellen
van'het Te even berö'oFt, zoo ontneemt
men "hen kracht, de moedigheit,
trotsheit, enz. maar men verfchafc. he il gé-
ruftheit | ieérzaamheit en gedweeheit. Men
lubt de Paard’en niet .die tot den zwaarften
arbeid gefchikt zyn. De Ruinen konnen wel
‘ paareir^;|maar 'geenzins Voórtteelen.
Van Bén' Ouderdom van drié jaren , kan
m'enrbegiünen"metffe Paarden af té richten ,
mits mén dit trapswys aan vangt, en hen eerft
gewént orrl 'ds'za'dei te dragen', en den toom
te gehoorzamen ; maar men moet hen voor
denptiderdom van -^iér jaren niet bereiden,
om dat ky yóof dézen tyd. niet fterk genoeg
zyn om ë en volwaffehen man ‘te dragen ♦ Men
begint riie.dé Anin4 nfdezè; tyd ■ óm; een ^Trekpaard
te bedwingen ? met hét te gelyk met
een ander V o o r ! eën; rytuig t-e fpannen ; en
dit moet 'allés gefchieden , voor dat men de
Paarden met ftroo en haver voed , want zy
zyn alsdan moeijelykei om te . temmen.
Het is door het gebit én % fpóren, dat wy
de Paardén;regeèrenJ; het gébït maakt hunne
bewegingen yeèl na.auwkeüriger , en de fpo-
ren dezelve veel'fnelder. Maar dé Numidi-
ë r s , rennén , zónder deze hulpmiddelen der
kónft, zonder iéts , met huiTne Paarden, door
welke z y , even.als; wy door.onze Hondeny
gehoorzaamt worden. W y ftygen op onze
gaarden door, behulp yan 'ftygbeugéls ,. maaide
Perflanemleëféif hunne Paaiden onï neder
meiMcn neerc er een zeer uitgebreide
konft van*gemaakt , om dit tröt'zé en ouftui-
mlge Dier aftereeïrten, en,te beryden.,De R y der
maakt het gedwee emieqrzaam ander zyn
• a i ’ . en Kónft om met bevalligheid en
^edelheid op eën;Paard Éê ftygen en hét te be-
‘ryden, is een
uitlpanningeh vóór de Jongelingen. Déze
Konft;, die ’men , clie dér manége oïRyfch.ool
noemt, bevat een oneindige meenigte van
byzonderheden , en die men alleen door het
beryden van déze Dieren’, leerén kan ‘ Dé
oeffening der Paarden , die' de krachten der
Jeugd behoud , welke’ dezelve alleen als een.
mtfppning gebruikt, is zomtyds yoor z.eke-
re Lieden en in .zekere ziëktens... voor al
die geene ,. die dé Löng aantaftéri , het'befte:
geneesmiddel dat uien gébruiken lean.
ü e Paarden,;werhairen gëlylc: alle Diferem
dieimet hau- bedekt'zyn ,,, géwbórilyk in de'
z°mtyds. in den: Hér-fft -. zy zyri:
z«kker. men. moét ben gediiu-,
tende; deze tyd: mee® Befj>ar.erivl,; en. ben een:
weinig meer voëdzél geeven.
De Paarden die in vochtige en moerasacb-
tige Landltreèken opgevoed worden, verwis-
fëfen mede van hoeven* Men kan in de Paar-
deh verfchillende foorten van gerinnik op-
merken , die betrekkélyk tot hunne vër-
fchillehde driften’ zyn. Wanneer een Paard
door de liefde en begeerte bezield word , of,
wanneer het honger heeft,, zoo laat het de
tanden zien , en het fchynt te lachen ; 'het
vertoont dezelve mede wanneer hét toornig;
is , en byten wil. Het likt dikwyls , maar
zoo meenigvuldig niet als den O s , die echter
minder tot aankle ving bekwaam;is.
De Paarden blyven zeldzaam;langer leggen
en flapen, meer als drie uuren ; men heeft ’er
zelfs eenige welke ftaande flapen. Vermits de
Paarden hunnen neus in het water domp.elen
wanneer zy drinken, zoo moet men hen geen
water geven wanneer zy verhit zyn; want behalve#
de kolyken die het koude water hen
kan doen krygen, ;zoo veroorzaakt het in deze.
gefteldhéit, d,e ziekte die . men de Snot
noemt, ’t geen ee.n ontfteeking in het fnpt-
vlies is. Het Paard een huisdier,zyn.de., is-
aan een groot getal kwalen onderworpen., en-
men ziet met leedwezen , dat de gezondheit
van een Dier, „dat. zoo dierbaar., en van/-zooveel
nut.is, aan “Lieden, oy.erge.gee.yen word.,,
welker k.undighedenHehwyze.pm het .te .genezen
eén blinde kennis .Is., die pp.geen redenen
fte.unt. De Vee-Artzeriykwft is in onze
dagen, door de Hè.er'Bourgelat, weder vernieuwt
en met -een goed gevolg gepeffenr-
Deze bekwame man, heeft op bevel, en onder
bcfcherming vandenKoning van Vranke-
ryk, een openbare School! te Lyon , opgerecht,
in,-welke hy regelen en middelen , op-
geeft, om deze Dieren tegëns hunne kwalen
hulp té verfchaffeh'. ’ Dezè Konft kan mede-
dpor de. pvcreenfte'mming, nuttige kuhdighe-
• deai: verfchaffen Ij om. zeker.e kwalen der menfchen.
te geneezen;.
Verscheidenheden: der Vaarden’*. .
Wy.zullenzÓokortons mogel'yk zyn zal’,
eën .denkbeeld van de. kenmerken geeven , die-*
door den. invloed- der luchtftipeken veroorzaakt
w o rd en en die de yerfchillende raflen:
der Paarden doen anderfcheidèn,welke de by—
zóhdere Laridenvan Europa uitleveren. Men.
heeft kundigheden en een:lange ondervinding,
noodig om: de Paarden: der. verfchillende Lan—
den. te:ondérfcheidenóm'.dat. de vermenging;