De Planten die nuttig voor de gebreekett
der ooren gefchat worden , zyn het Alfem-
kruid, de Wynruit, de witte Malrove , het
Moederkruid , de Peucedanuni , het Anys-
zaad, de Meliloten, de Betonie, de Nacht-
fchade , en het St. Janskruid.
De Planten die nuttig tegens de gebreeken
der tanden gerekent worden , zyn de pynflil-
lende, de geringe zamentrekkende , die gee-
ne die men tegens het fcheurbuik gebruikt,
en de zuiverende: zie deze artikelen.
Pisdryvende Planten.
De Pisdryvende Planten bevorderen de loo-
zing der pis : het is door middel -van de nieren,
dat het bloed zich van deszelfs overtollige
weiachtige ftoffe ontlaft: dit vocht voert
de zoutachtige en wynfteenachtige deelen
met z ich , welke ’er in japgeloft blyven.
Men onderfcheid de Pisdryvende Planten,
in warme en koude : de eerfle vermeerderen
de beweeging der vochten en vafte deelen,
en de andere, in tegendeel, verminderen deze
beweeging.
De warme Pisdryvende Planten verdunnen
het bloed , ontdoen het van zyne waterachtige
deelen , verdeden de lymerige en
wynftëenachtigeftoffen; zy veroorzaken hier
door een overvloedige pislozing. Deze Planten
worden zomtyds zweetdryvende , en de
zweetdryvende veranderen zomtyds in pisdryvende
, volgens de meer o f min opening
der loosbuisjes van de nieren én de buit. De
warme pisdryvende Planten , zyn nuttig tegens
de verpoppingen der ingewanden , en
in de waterzucht; maar zy bezitten alle dezelve
krachten niet.
Vermits de Pisdryvende middelen , ëen
groote verdunning in de vochten veroorzaken,
zoo zyn zy geenzins nuttig wanneer ’ er een
te groote dunheit o f volheit van bloed plaats
heeft.
De 'warme Pisdryvende Planten .zyn zeer
groot in getal. Men telt onder deze .het A l-
femkruid, de Duivekervel, de Hop, de Scor-?
fonera , de Wo uw , de Kruisdiftel , en de
Geneverbeziën ; de vier groote verwarmen-,
de zaden ; te weeten , het Anyszaad, Kar-
weizaad, Venkelzaad, en.Komynza adde
vier kleine verwarmende zaden ; te, weeten,
dat van de Afnmi , het Sium Aromaticum,
het Peterfeliezaad, en Peenzaad.
De v y f groote afzettende wortelen zyn ,
die van de Eppe, Afpergiën, Venkel, Peterfelie
en Muizendoorn ; de v y f kleine af.
zettende wortelen zyn die van den Kapper-
boom, de Kruisdiilel, het Hondsgras, Stal«
kruid en Meekrap.
De koude Pisdryvende Planten , veroorza-
ke een overvloedige loozingvan de Pis, door
een werking die geheel van die der warme
Pisdryvende Planten verfchilt; zy-zyn nuttig
in de groote droogheit van het lichaam,
de brandende dorft , de heete koortzen , en
wanneer ’er een ontfteking in de ingewanden
plaats heeft. .
Dé foorten van koude Pisdryvende Planten
zyn , de Zuring, de Latouw-, het Por-
celein, de Pimpinel, de Maluwe , de Aardbeziën,
en de Plompen; de v y f foorten van
Vrouwenhair, te weeten, hetgemeene Vrou-
wenhair, het Vrouwenhair van Montpellier,
de Guldenwederdoot, de Wederdoot, en
Steenvaren ; de vier groote verkoelende zaden
zyn die van de Pompoenen, Meloenen,
Komkommers en Kalabaflen;; de vier kleine
verkoelende zaden z yn , die van de Cichorei,
Endivie, Latouw en het Porcelein : de Limoenen
, Granaat-appelen , en alle de rins-
achtige vruchten , konnen onder dé koude
pisdryvende middelen geplaatft worden.
Rypmakende Planten : zie Wondheehnde
Planten.
Scheurbuikwederftaande Planten.
De Scbeurbuikwederfiaande Planten zyn die
geene, welke de ondervinding geleert heeft,
dat nuttig zyn'om het Scheurbuik tegenee-
zen. Het bloed dat men door de aderlating
de Scheurbuikige aftrekt is ontbonden, zwart,
korrelachtig , en g ro f; . het weiachtige gedeelte
heeft een zoutachtige en fcherpe fmaak:
men kan hier uit befluiten-* dat deze kwaal
van.de grof heit en verdikking van de bloed-
deeltjes afhangt, die te veel ontbonden , en
in een fcherp weiachtig vocht, verdronken
zyn.
De Planten, die de ondervinding geleert
heeft, dat byzondere krachten tegens het
fcheurbuik bezitten , trachten om de opge-
noëmde. gebreeken te herftellen.' Eenige zyn
pisdryvende, verwarmende en zeer afzettende
, deze hebben een prikkelende en zeer
fcherpe fmaak ; de andere een finsacbtige en
zuure fmaak; andere eindelyk , zyn zamen-
trekkende en balfemachtig. De eerfle verdeden
de groove deeltjes van het bloed ; ée
iweede,, welke rinsachtigzyn, doen de grond-
beginfeleii van hetibloed die te veel.van elkan-
■ deren vérwydert zyn , tot een naderen; einde-
ly k , de derde, die ■ zamen trekkende-, en baj-
femachtig zyn , verbéteren de indrukzelen die
het zoutachtige en fcherpe vocht heeft, konden
veroorzaken. .De. vermenging en hoe»
veelheit Van de fcheurbuikwederftaande middelen
, word door den aart van de toevallen
der fcheurbuik aangeduid.
De Scbeurbuikwederfiaande Planten zyn ,
het Lepelblad , de verfchillende foorten van
Kers, de Beekpungen •, het Penningkruid ,
de Duivenkervel, deZuuting, de Pimpinel,
het Peperkruid , de Moftaart, de Weede,
de vruchten van de Limpèn-, Citroen-,, en
Granaat-appelboomen, het Akoleizaad, enz.
Slaapverwekkende Planten, zie Verdovende
Planten. .. , ,
Speekzelverwekkende Planten♦
De Speekzelverwekkende Planten, verwek-
ken een overvloedige loozing van het fpeek-
zel: men noemt haai* mede flymlozende middelen
om dat zy het flym -losmaken. | <
Het Kwikzilver is het eenigfte middel, ’ t
geen inwendig ingeiiomen zynde, het fpeek-
zel opwekt ; in plaats dat dit foort van Planten
alleen behoeft gekaauwt | ' o f in deii
mond gehouden te worden , om den mond
der Scheurbuikige te zuiveren , én bet ver-
flapte tandvl-eefch weder, vaft.tè maken : zy
zyn mede nuttig wanneer men met èen beroerte
in de tong gedreigt word, in de heefch-
wording der ftem, wanneer het verdorven en
verdikte fpeekzel het zamenweefzel der vezelen
yerflapt, en het belet om genoegzaam
zamen te krimpen om de.tong en luchtpyp te
beweegen.
De Speekzelverwekkende Planten zyn mede
nuttig in de flymerige en •zinkingachtige
toevallen; tegens de zwymelingen, de zwakheden
van het geheugen , de flaapzucht, en
de zinkingen op de oogen, wangen en ooren.
De reden hier van is ,, om dat zy veel vocht
uit de klieren van derl mond doen lozen , en
dat ’er- een naauwe gémeenfehap tuflehen alle
de deelen van het hoofd plaats h e e ft: zoo
worden deze mede ■ ontlaft : het is in dezen
z in , dat men het neemen kan ,\ ’ t geen de
Ouden gezecht hebben, dat zy het brein pur-
geeren.
De foorten der Speekzelverwekkende Plan-
JL De si.»
ten j zyn de wortelen der Kamomillen , de
bladeren en takken van de Leucantenum Ca-
■ narienfe piretri fapore, de bladeren en wortelen
van de.Cocble.aria folio cubitali ; en de
Gember-wortel.
Vallendeziekte-wederftaandc Planten; ■ /
.. Dit zyn die Planten welke men vooral tegens
de fluiptrekkingen en vallendeziekte gebruikt.
^ s
De bronwellen van deze ongefteltheden
der dierlyke huishouding zyn oneindig, en
-zeer verfchillende: zy komen van.de ou-
.gefteldheden der vloeifloffen en vafle deelen
voort» Alles wat men van de vallendeziek-
te-wederflaande Planten verwachten kan , is
•dat zy den Haat der vochten verbeteren-, de
lymerigheit en .grofheit van de deelen des
bloeds en der wei verminderen , . en de
kwade hoedanigheid' van de chyl -veranderen
konnen , die door haare vermenging in het
bloed de vaten van het brein verttoppen
kan, en hier door fluiptrekkingen en menigvuldige
aanvallen van de vallendeziektë veroorzaken.
De Vallendeziekte-wederflaande
Planten konnen met geen vrucht gebruikt
worden ais in de vallendeziekte o f fluiptrekkingen
, die,door den flaat van het bloed onderhouden
worden | waer door gewoonelyk
die ongemakken ontflaan, die men opfty-
gingen der lyfmoeder , en zwaarmoedigbeit
noemt., ; , v . i - i - • , -
• Deze middelen konnen van geen de minlte
vrucht zyn, wanneer de fluiptrekkingen door
een misvormigheit van het bekkeneel ontflaan,
o f om dat het een o f ander vat, bèen-
achtig geworden is , o f dat eenige vaten geweldig
gezwollen zyn , o f door eenige andere
oorzaken die een ongelyke drukking op
de mergachtige zelfïlandigheit van het brein
en den oorfprong der zerfuuwen veroorzaa-
De verfchillende foorten der Vallendezièk-
te-wederflaande Planten-, zyn het Kleef-kruid,
het Walflroo , de Leliën van den Dalen,
het Vingerhoeds-kruid , de Peonie, de Scar-
ler , de Marentakken , het Effchekruid, de
groote en kleine Valeriana , de Lindeboom,
en de Kruiswortel.
Venusziekte-wederfiaande Planten.
Dit zyn de Planten welke de pokachtige
etterflof vernietigen. Men heeft redenen om
Qq te