W O L F S M E L K - R U P S . Dezé RCips
verdient 'om hare fchoonheit gekenc te worden.
Wanneer zy tot ha're volkomen grootte
gekomen i s , zoo heeft zy zomtyds een
lengte van drie en een halve duim. Zy is
geheel glad, de ringen van haar lichaam zyn
fchoon zw art, en met geele flippen gevlakt,
De ringen werden door fluweel zwarte flro-
ken van elkanderen gefcheiden, en deze banden
zyn met drie vlakkenxverziert, waar van
een ro o d, en twee wit zyn. Een roode
flreep loopt langs den rug ; de pooten, het
onderfle van den buik , "het kapje dat den •
aars bedekt, twee derde gedeelce van den
hoorn die aan het achterfle gedeelte van het
lichaam geplaatfl is, en den kop zyn fchoon
rood ; alle déze kleuren Rebben een glans als
vernis. In de jeugd van deze Rups zyn hare
kleuren veel zagter : de deelen die wy ge-
zecht hebben dat fchoon zwart zyn, hebben
eerfl een zagte groene kleur, en die gerie die
in ’t vervolg rood worden, zyn eerfl fchoon
geel.
Deze fchoone Rups is gemeen in zommi-
ge Landfchappen ; men vind haar doorgaans-
op de Wolfs-melk , die bladeren als de Cy-
preffus heeft. By gebrek van de bladeren
van deze Plant', kan men haar de bladeren
Van het foort van Wolfs-melk geven., dat
men Spurgie noemt , en waar van de melk
veel fcherper is. Dit Infedl zuigt met fmaak
een melk in, die op ónze leden een on dra-
gelyke branding verwekt, en met het uiter-
lte geweld purgeert. Het is in de maanden
Mey en Juhy , dat men -dit foort van Rup-
aen vind , die in het zelfde jaar een tweede
geflacht vóórtbrengen. Z y fpinnen hare tonnetjes
in de aarde, en ’er komen zeer fchoone
Vlinders uit voort , maar de kleuren der
wyfjes zyn het luiflerrykfle ; hare vleugelen
hebben een fchoone olyf-kleur, die met een
paars-róod verziert is. Dit zyn Nacht-Vlinders,
zy worden niet levendig voor dat de
Zon onder is , hun vlucht is aanmerkelyk,
om dat hy recht en lievig is , en. hy gelykt
volkomen naar die van een Vogel.
W O L F S V E E S T E N , zie achter het
‘woord P a b d ë s t o k l .'
W O L F S W O R T E L , H o n b e n -
d o o d , Monn i kska p p en , Napellus
Schoon wy reeds iets van deze gewaande vergiftige
Plant , op het woord A k o n y t gezecht
hebben , zoo denken wy echtér, dal
wy ons verder over dit foort van Plant moe-»
ten,uitbreiden, na dat wy de proefnemingen
gelezen hebben ., die ’er de Heer Antonie
Storck mede gedaan heeft, gelyk wy lager
opgeven zullen, fa
De Wolfswortel is een Plant die natuur*
lyk in het zwarte Bofch in Silefiën groeit,,
als mede op andere Bergachtige plaatzen
men kweekt haar mede in de Tuinen aan, zy
wortelt hier gemakkelyk, en duurt zeer langen
tyd , fchoon zy veronachtzaamt ën zelfs,
mishandelt word. Haarwortel is langlevende,
hy heeft de grootte van een raap, is uitwendig
zwart,inwendig witachug, en brengt
zomtyds andere zylingfbhe rapen vo'órt. Hy
fchiet verfcheide fleelen ter hoogte van drie
voeten uit, zy zyn rond', glad, mergachtig,
fle v ig , bezwaarlyk te verbreken, en met
breede , rondachtige , zenuwachtigë , en in
verfcheide deelen ingefneden bladeren- bezet,
deze infnydingen vormen fmalle flroken , en
zyn veel aanmerkelyker als- in eenig ander
foort van Akonyt* De bloemen zyn airswys
aan de toppen der fleelen geplaatfl, zy hebben
de gedaante van een hoofdje dat met een
helm bedekt is ,. en hare kleur is blaauw ën
geffereept. Op deze bloem volgt een vrucht
van verfcheide vliesachtige fcheden , dié by-
wyze van een hoofdje gefchikt zyn,. deze bevatten
kleine en gerimpelde zaden, die zwart
zyn wanneer zy ryp worden.
Joban Rauhin z-echt, dat, het voorzichtig
zyn zou , wanneer men eed zoo doodelyk
vergift uit onze Tuinen verbanden , ’t geen
Onmisbaar alle Dieren om doet komen, die
’ er van eer en.. Alle de Kruidkundige Schry-
veren flemmen overeen mét te zeggen, dat
onder allé vergiften die men in. hët Ryk der
Planten hééft, de Wolfswortel altoos als-
een der .gevaarlykfle befchouwt is een-ige-
Schryveren verzekeren dat het genoeg is ,
dat men haren wortel alleen in de hand- warm
laat worden om de dood te veroorzaken. Het
fchynt uit zyn e uitwerkzelen te blyken, - dat
hy brandende en bytendc. is : want hy brengt
in weinig tyd , in- die gene , die het ongeluk
hebben om ’er van--te' eeten , opblazrngen.,
ontflekingen , ftuiptrekkfngen , koud-vuur»,
en de dood voort.- Matbiohis-, verhaalt dë
Hiflorie van een misdadiger die ter dood veroordeelt
was , en die mert van dezen wortel
deet eeten om eenige tegengiften, te beproeven
, die men tegens die vergift opgaf. Dëze
man vond ’er eerfl een peperfmaak in, die
een weinig flerk was', en ten einde van twee
uuren wierd hy van hoofdpyn en zulke fler-
ke ontroeringen van het brein aangetafl , dat
by zich verbeelde het hoofd met kokent water
opgevult te. hebben ; dit wierd van een
algemeene opzwelling van het lichaam ge-
volgt, het aangezicht wierd blaauw , en de
oogen puilden op een verfchrikkelyke wyze
uit het hoofd; eindëlyk deden zware fluip-
trekkingen wel ras het leven , en dé hoop
van dezen misdadigen eindigen. Voormaals
vergiftigden men de. pylen met het fap van
deze Plant, en men roeide ’ er mede de wilde
en verfcheurende Dieren uit , als Leeuwen,
Tygers, Wolven, Pamher-dieren, enz., met
de Wolfswortel behendig onder het foort
van vleefch te mengen, ’t geen zy het mee-
fte beminden. Wesper zecht dat men in
pefltyden zich van deze Plant , gedampt
zynde, bywyze van een trékplaafler bedient
heeft : dit betoogt klaarblykelyk , de brandende
en in-eetende hoedanigheit , van deze
Plant. '
: Een diergelyk voordel van de eigenfehap-"
pen der Wolfswortel, is genoeg om ’er het
inwendig gebruik van te verbannen ; maar -
de doorluchtige Storck door de ondervinding
gewoon , om aan de geweldigheit van de vergiften
der Planten te twyfelen , wilde zich
zelfs door eige ondervinding van de uitwerkzelen
van dit verzekeren. Om hen te beter
te konnen onderzoeken, zoo nam hy op zyn
tong.een geringe hoeveelheit van het poeder
van de bladeren en deelen der Akonyt Wolfswortel
; het veroorzaakte een hitte en kwy-
ling die zeer lang duurden , hy gevoelde mede
oogenblikkelyke , geringe en prikkelende
fmerten, maar zy wierden van geen ongemak
ge volgt.
Dit zelfde poeder op een kankerachtige en
fponsachtige verzwering gedrooit zynde,
verteerde haar niet.
De Heer Storck , bereide vervolgens een
uittrekzel van de Wolfswortel met het uit-'
geperde fap van deze Plant, hy plaatde ’er
een grein van tufïchen het onderde ooglid
van zyn rechter oog , en het oog zelfs , hy
voelde ’er geen meer hinder van , dan hy vaneen
ander vreemd lichaam gewaar geworden
zou hebben. Hy mengde vervolgens twee
greinen van dit uittrekzel met-een vierendeel
loots poeijer fuiker, en öm naauwkeuriger
gade te konnen flaan, welke uitwerkzelen
het in het lichaam voortbracht, zoo zwolg
hy zelfs zes greinen van dit mengzel door, die'
hem nietsnadeeligs veroorzaakten. De tweede
dach nam h y ’er acht, die hem geen gewaarwordingen'verfchaften
, het'was dus mede met
de tien greinen gelegen , die hy den derden
dach innam. Door den goeden uitflag van
deze proefnemingen flout geworden zynde,
zoo nam hy twintig greinen in : geen der
dierlyke werkingen wierden ’er door ont-
flelt j maar hy waaffemde een-weinig meer als
na gewoonte uit. Hy vervolgde.dit zeven dagen,
en rulle den achtfte ; hy ving dit den
negende weder aan , en vervolgde tot den
veertienden, zonder iets nieuw ,, te ontdekken.
De Heer Storck befloot hier uit ,
dat het poeder van den Wolfswortel de uit-
waaffeming en het zweet verwekt, dat men
het aan de zieken inwendig, en met, veilig- -
heit geven kan , met het in den beginne met-
kleine giften in te geven; dat het nuttig in de
ziektens is , in welke men de ftoffe o f de :
oorzaak door middel van de uitwaaffeming,
o f het zweet, uitdryven kan: gelyk de kootr-
zen, de fmerten der heüpjicht, en zelfs de
knoeflachtige opzwellingen der klieren.
De Geneesheer Bernhardde Bernitz, zecht,
dat de Plant van den Wolfswortel gedroogt,
o f van het Alpifche Gebergte in de Tuinen
geplant zynde , deszelfs vergiftige hoedanig-'
heit verliefl, en dat hy geen vergift in het
Noorden, gelyk in Italië is , de Geneeshee-
ren zyn bevoegt om te beflechten , o f het in -'
wendig gebruik van de Wolfswortel, ge- ■
oorloofc, o f verboden moet zyn.
Wat de geneesmiddelen betreft die nuttig,
tegens het vergift van de Wolfswortel z yn :
men begint met aanflonds een braakmiddel in
te geven, gevolgt van een overvloedige drank
van melk en booter die met elkanderen gekookt
zyn, men voltrekt de genezing verder
door flikmiddelen van Theriakel, o f een ander
tegengift, en men voegt ’er de vlugge 1
zouten van de Adders, o f Hertshoorn, enz.
by.
W O L K E N , Nuhes♦ De Wolken worden
door de uitdamping der wateren , zoo
wel der ftilflaande , als der ftromende , ge-
vormt, en byzonder door die dèr Zee. Z y
vormen zich niet wanneer het regent, maar *
zy vernietigen zich alsdan in tegendeel: maar
R r r r r a wan-’