P R A S IU S . Mem fchat dat dezen Reen
de matrice van.de Smaragden is ; hy hééft
weinig glans, en een prei-kleur die met geel
ge mengt is. Lemery zegt, dat hy, gelyk--de
Smaragd, nattig is om. het hart te vertter-
ken.. Zie wat de Prafius is , en wat men van
de krachten van dit foort van fteenen zecht,
in het artikel. S m a r a g d . Men vind de
Pralius vooral in het Bourbonnoifche en in
Auvergne ; maar dezen fteen word. overal
weinig geacht..
P R E I , K l e in L o-o e , Porrttm, Dit
is een moeskruid, dat overal zeer gemeen is,
en meenigvuldig in de fpyzen. gebruikt word-;-
deszelfs wortel is vier o f v y f vinger breed
lang, een o f twee duimen dik , rond, uit ver-
fcheide fchellen te zamen geftelt, wit-,glad,
blinkende , met elkanderen vereenigt, aan
het ondereinde met verfcheide vezelen bezet,
en van een zagter fmaak als den ajuin , hy
groeit,, verheft zieb, ontwind zich., en verandert
in bladeren die een voet lang, vry
breed , zomtyds plat en zomtyds gootswys
uitgeholt zyn , en een bleek groene kleur
hebben, Tuflchen- dezelve fchiet een fteel
uit die omtrent, vier voeten hoog is-, hy heeft
de dikte van een vinger, is vaft, met fap vervult
, en. heeft aan zyn top een groote tros
kleine witte bloem en d ié op het pur.p.erach-
tige trekken, en ieder uit zes lelieswyze ge-
ichikte bladeren zamen geftelt zyn ; op deze
bloemen volgen driehoekige vruchten-, welke
zwart , en inwendig in drie zaadhuisjes
verdeelt z y n , die langwerpige zaden bevatten
.D
eze geheele plant , heeft, éen geringe a-
Juïnreuk , zy bloeit in July ^ en haar zaad is
in Auguftus ryp , en kan drie jaareii; bewaart
worden.. De Prei bemint een vette emwet-
gemeft.e aarde , zy is. een voedzel dat een
weinig moeijelyk om te verteer.en , lymerig
en winderig ia ; maar het bevordert de pislozing
, wekt de maandftonden en het zaadvocht
op , en, bevordert zelfs de vruchtbaarheid
het fap van de Prei is uknemênt om de
ruillingen der ooren weg te nee men wanneer
het ’er in gedaan word tin,zelfftandig-
heit gebruikt, is zy nuttig om de ettering te
bevorderen, en zeer goed om de deelen te
geneezen die men gebrand heeft , alsmede de
verzweeringen die door -de beeten der Slangen:
veroorzaakt worden,
P R IA P Q L IT H .E .S .. Men geeft deze.
naam aan kalkachtige fteenén , 'en die dus gé-
noemt zyn Om hunne gelykvormigheit met het
mannelyk lid. Hunne vorm is ëeh kegel van
twaalf of. vyftien lyne-n middellyn , o f iets
meer o f min-, en van v y f o f zes duimen lengte
, zy zyn aan de uiteindens rondachtig , en
uit verfcheide evenwydige en zamengekleef-
de lagen zamengeftelt, De as van deze kegels
is altoos met een fp at achtige kriftallifatie vervult
, die vry wel naar die kriftallen gelykt
die men. in het grootfte gedeelte van dé holle
keifteenen ziet. De Priapoliten zyn niets
anders als een. foort van StaJaëtites, Zie elk
imoord
P R I K , zïe L a m p r e i .
P R IM U L A V E R I S , zie S l e u t e l b
l o em e n ...
P R IN S ; deze.naam-.geeft men aan;een
klein foort van: Vlinder die zilve-re ‘ftippèn op
de vleugelen heeft gemeenelyk telt men ’er
negen. Mén geeft de naam van Prin/ès- aan
de Vlinder die ’er dertig-heeft.,
P R I N S E S , ©F PRINSESSEN VISCH..
Men noemt dus een, Rotsvifch die men- naar-
by Hylas vangt , ’tgeen een.ftad niet verre
van Amboina. is men- opderfcheid ?er: drie
Poorten van.; die van- het eérfte foort heeft
eeri. lange kop, erthet lichaam-ge voort;; zyn
lichaam is met. vier in de lengte loopendé-
ftreepen verfiert,. en zyn rug met eenigédoornen
gewapent ;-die .van het tweede -is rood-
aehtig , en met hlaauwv gevlakt en die van
het derde.',, heeft een. vogeisbek ; hy heeft een
violet kleur , en. men ziet een gcele vlak op
zyn ftaart,.
P R O - G A L - I N S E C T E N , zie G al-
I n se c t e n ,
P R U I-MB O O M , Prunus, . Men onder-
fcheid in het algemeen , twee foorten- van>
Pruimboomen-., een tamme*- éir een- wilde ;,
men noemt deze laatfte-mede Sleedoorn, Acacia
nfgflras.-: zie S l e-e -P r ui m b o o m.
Men heeft verfcheide foorten. van- tamme-
-Pruimboomen , die alle vruchten vootbreiT-
gen van verfchillende ge.daantens „kleur en-
fmaak: wy zullen, alleen van die foorten fpr.ee-
ken, welke het hoogfte gefchat worden.
De bloemen der Pruimboomen Zyn roos-
w y s - .g e f c h ik t ’er. volgen, fappigo-vrucbteni
| »
óp- die in’ fmaak vólgens de foorten verfchil-
lenl De bladeren van deze boomen zyn enkelvoudig,
byna rond , aan dé randetï getant,
aan de onder zyde met verheven zenuuwen
bezet, aan de boven zyde met voren gegroeft,
en beurtelings óp de takken geplaatft.
De Pruimboom is een boom die door grif-
fingen, doorde pitten-of amandelen, en door
uitipruitzeien van de wilde boomen vermee-
nigtvuldigt word. Men kan op allerlei foorten
vair pruimboomen griffelen , als mede op
de Spaanlche Kerffenboom , Perzikboom en
Amandelboom: maar de befte ftam voor alle
foorten van pruimboomen , en zelfs voor de
pei’zikboomen , is die men aan den voet van
den zwarten pruirhbóom van Damaskus , en
van St. juliaan- aan kw e e k t.d e z e boomen
brengen een meenigte fcheuten uit de wortelen
voort, hun fap is veel zagter, en zy duu-
ren langer als de andere pruimboomen. Men
griffelt hen , ’t zy in fpleten ,. ’t zy met het
fchild. ■ v
Men- kan zich intfpruitzelen verfchaffen
die zeer goede vruchten vóórtbrengen, en niet
nodig hebhéh om-; gegriftelt te worden , hier
toe is alleen, by voorbeelt, nodig, dat men
een Reine-Claude op een wilden, boom. griffelt,
die zeer laag is; wanneer de griffel wei
gevat heeft , zoo dóet men haar diep in de
aarde planten; ’er fchieten alsdan wortelen
uit de, wrong van de griffel ,! en men bekoomt
hierdoor een pruimboom welkers uitfpruit-
zelen goede Reine-Claudes zullen vóórtbrengen,
Vermits het'zomtyds moeijelyk is, wanneer
men boomen .heeft , die .een . meenigte
fcheuten vóórtbrengen., zoo hebben w y ,
zecht de Heer Duhamel, de Reines-Claudes
op dè perzik-pitten geënt, en. deze boomen,
die eenigzins teder zyn * hebben ons zeer goede
vruchten verfchaft.
De Pruimboomen. beminnen een grond die
veel eer droog als vochtig , en meer zandig
als vet is; voor ’t overige, deze boom groeit
in alle Landen ; hy koomt overal vo o r t, en
groeit, zeer weelig: maar hy heeft langen tyd
hl de zwaare- gronden nopdig , om vruchten
voort te brengen ; en hy fchiet hier in altoos
veel hout uit.
De zwarte Pruimboom van Damaskus, laat
de pit los , dit is een goede pruimboom die
een.overvloed van vruchten-voortbrengt:; men
eet deze verfch , en, maakt ’er mede gedroogde
pruimen van ; haar vléefch maakt den buik
week, het word tot.de Diarprun gebruikt,
waar vau hé.t. den. gj.xuidflag, is. Men bereLd
’ er een grootè meenigte .in Tourraine van ,
die men op horden laatdroogen , alwaar men,
zoo men zecht, de behendigheitbezit om ’er
verfcheide van onder een omkleedzel te be-
fluiten , om haar hier door fchoonder voor
het oog", veel mergachtiger en fmakelyker te
maken. • ^
De Pruimen die men in Vrankeryk Prunes
de Monfieur noemt zyn zeer groot en fchoon,
en hebben een geele viol et kleur, zy zyn uitmuntend
vooral in warme Geweften, gelyk
de zuidelyke Landfchappen van Vrankeryk.
De St, Catharina Pruimen zyn wit en groot;
zy zyn góed om te. eeten en worden hoog
gefchat om gedroogde Pruimen te maken.
De Graauwe Damaskus Pruimen o ï Abri-
koos Pruimen., zyn w i t , groot en rond ; zy
worden door den tyd een weinig rood , ’t
geen haar naar een kleine abrikoos doetgely-
ken ; haar fmaak is uitmuntend- en zeer ver-
• heeven. •.
- De Pruimen van Brignoles zyn klein , helder
rood, en haar vleefch is een'weinig vaft,
gelyk dat van de Kweé-peerem, het is eenigzins
rins en wynachtig, en zy worden zeer
door de koortzige lieden begeert, welke zy
verfriftèh en.bevochtigen. Men brengt die
foort van pruimen in kabaffen o f bieze korfjes
over, in welke zy in klompen , gelyk de
matjes rafynen en vette, vygen geplaatft zyn.
Z y ontleenen haaren naam van Brignoles,.
een ftad van het Zuidelyke gedeelte van. Vrankeryk,
alwaar zy groéijen..
De Reines-Claudes , zyn de befte van alle
.Pruimen; haar huk is dun, groen, en mee
rood bruin gekleurt; haar vleefch is fappig,,
en zuikerachtig. De Mirabellen-worden vooral
tot confituuren zeer hoog-, gefchat. Alle
deze Prüimen maken den buik week, be voch-
tio-èn., en zyn ^verzagtende,;. maar de wilde-
Pruimen zyn zamen trekkende-, gelyk men?
zulks op het woord S l e e - p ru i men , zien-
. kan, ........ , ,
De Pruimboomen met dubbelde■ bloemen,
doen een bevallige uitwerking, indecente-
luftbofchjes , de Pruimboomen• van Kanada
- verftrekken tot een. groot fieraad in dez-omer-
iuftbofchjes , zoo wel door de verbazende
-meenigte van hunne bloemen , welke bevallige
bloem troffen vormen, als om de gefcha-
keerde kleur van hunne bladeren.
Men maakt van-gedroogde pruimen der
■ zuure Pruimboomen-., een verfriftende (koop,.
! die.de gal bedwingt", en de bl o e d vl o ê ij in gen
. doet ophouden; het af koókzel ,, van.de zoe-
8 K a ^