dekken die naauwkeurig op andere houte bakken
fluiten , die de aarde en het zaad bevatten:
ten einde van drie'dagen zal men raapen
ter grootte van kleine bollen van Bieslook
vinden, die aan haar uiteinde twee kleine
geele o f roodaehtige bladeren buiten de aarde
ppgefchooten zullen hebben : deze raapen
zyn goed om fyn gefneeden. en by wyze van
Salade gegeeten te worden* In den winter
moet het water laauw zyn ; men maakt de
bakken mede warm : men befproeid de wel-
gerneHe aarde met warm water , en plaatft
deze bakken in. warme onderaardfche kek-
ders>;
R A D V I S C H * Dit is een Vifch die
men in de Zee vangt, die de Koningryken
Congo en Angola befpoelt*. Deszelfs vorm
is-rond; hy heeft twee tanden op het midden
van het lichaam, en twee gaaten die hem tot
oogen verHrekken.. Men verzeekert dat hy
hoort en z ie t : zyn mond heeft de wydte van
een fpan; zyn. vleefch is fmaakelyk, en heeft
de witheit van het. Kalfs vleefch: men maakt
van zyne. ribben, halsbanden om de bloedHor-
tingen te. beletten,. Eenige Schryveren , en
onder andere E li anus en Jovianus , maak en
gewag van viflchen van. het foort van Wal-
viflchen, die men Radvijfcben noemt; maar
dit vordert ophelderingen. De Viflchen die
men Maanvijfcben , én MolenfteenviffcherL^
noemt; | dragen mede de • naam van Rad-
fc b e n .: zie M o i*e jï s t e &N v i s, c h . •
R A D Y S - ., Rapbanus» Dit is een Plant
die van een meenigvuldig gebruik in de Geneest
on ft is. Wy zullen ’er tw.ee voorname
Poorten van befchryyen; te weeten ,.dc aan-
gekweekte Radys, en 'de wilde Radys , die
men onder, het foort der fcheurbuik- wedef-
luiande Planten telt. Zie L e p e l e l a e i .
i . De A ajjgx'k w e e k t s o f T amme
R a d y s ., Rapbanus major obloagiis. Desr
zelfs wortel is lang, vleefchachtig , meer,óf
min dik en bochtig; uitwendig voor een. gedeelte
levendig rood ,. inwendig wit en
fcherp , en bytende van fmaak , edoch minder
fcherp als die van.de, wilde Radys; zy
fchiet loof u i t ,. ’t geen v.ry overccrikömftig
met dat van de Raapen is : maar het is een
weinig meer gekronkelt:. zy fchiet, fteelen
ter hoogte van twee voeten u i t , dié rond
en getakt zyn , en purperachtige bloemen
vóórtbrengen , welkers blaadjes vier.in getal
zyn , en. kruiswys zyn gefchikr. Op deze
bloemen vólgen hoorhswyfe vruchten , die'
inwendig fponsachtig zyn , en twee ryen rondachtige
zaden bevatten die rood-achtig zyn
en een fcherpen fmaafchebben. Men kweekt
deze Plant in- de moestuinen aan , in welke
zy vroegtydig bloeit'; men. neemt in de Lente
"haren wortel uitdegrond, wanneer hy malfch
fappig, geriiakkelyk te verbreeken', en goed
om raamv te eeterr is... Wanneer hy houtachtig
word, zoo is .hy niet goed, en word niet
meer geacht. Wanneer hy dik i s , én zyn
Heel zaad d r a a g t z o o is hy niet;'gped tot
voedzel. ,
S De Radys heeft ten oaaften- by. dezelve,
eigenfehappen als de. Knollen : hy veroorzaakt
oprispingen enhoofdpyn, winneer men
’er te veel, van eet- Femel, vind in het lap
van de Radys een zagt braakmidddel 'j. ’t geen.
de maag nuttig is,en dat men zelfs aan zwangere
vróuwen geeven kan.
s .D e Wi l d i R ad.y s , M e e r -R a-
d y s , M i e r - E d i k , P e ;-;.:.e k r u id , Rapbanus.
ruftkamts, dit is. een Plant die na-
tuurlyk aan de randen van de waterachtige
plaatzen groeit , maar die. men mede i-n.de
tuinen op vochtige, en fchaduuwryke plaatzen,
aankweekt. Haar wortel is lang, kruipende,,
wit en zeer fcherp en., brandende van fmaak.
Hy fchiet,:groote, lange, breede., en fpitze
bladeren uit, die fchoon groen, en eenigzins
overeenkomftig met die van de Patience zyn..
De fteel is een jeii.een.half voef hoog, recht,,
vaft, • gegroeft, met bladeren, bezet, en hol;,
deze Plant brengt in de Lente., kléine witte,
vierbla’dige- bloemen voort'j die kruiswys ge-
fchikt zyn. Op deze bloemen , volgen ..peulen
,. die opgeblazen .en rondachtig zyn, zy
bevatten eenige roodaehtige.zaadein.
De Landlieden eeten .haare wortelen , ge—
lylc die van de gemeene Radys"; men maakt,
’er, zomtyds in de opftoafzels gebruik van :
men raspt dezelve., en bereid'"er een foort.
van moilaartvan,.welke dient om liet vlccfch.
welfmakent te maaken , en den.eetiuft op te
wekken. Eenige Lieden noemen dit Moftaart.
derXapueynen, en gewooneJyker Moftaart der
Duitfchers-
Deze Plant word gemaltkeTyk vermeenigt-
vuldigt; wantbehalven dat zy kruipende is,
zoo kan men haar.vermeenigvulffigen met.Ware
wortelen, wanneer zy, eerft.verïch uit de
aarde gendomen zyn, in fchyven té fnyden,.
die de. dikte van een lyn hebben, welke men
sanftonds plant; uit ieder dezer fchyven, zal
een lange wortel, en een nieuwe Plant voort-
koomen , even als o f men een geheele wortel
geplant had. (j Memori'èn van de Akade-
miederWeetenfchappen van Parysj. Dicbe-
wyft , dat iedere Plant, noch een meenigte
vruchtbeginsels in haare zelfftandigheit bevat,
zonder dier van haare zaaden te reekenen
0 e wilde Radys is afzettende ,.fcheurbuik-
wederftaande en oploflcnde ; dit is een dierplanten
die men in de Geneeskonft gebruikt,;
en welkers krachten het minft twyfelachtig
zyn : zy zuivert het bloed ,. is nuttig in de
fchorheit , en.vooral voor de zwakheit der
ftem, en in,dc.droogc hoeft , die . van bloedige
fluimen vergezelt is (Hocrhave j . Men
haalt ’er in. de Jiournaalen van Duitfchland.
verfdieide-voorbeelden van aan: zy is mede,
zoo wel uit- als inwendig , een uitmuntent
middel voor de waterzucht, en verkoudheden.
, '
Men geeft de, haam van Knol Radys-, aan
een foort van Radys ,, die de gedaante van
kleine Knollen heelt.; deze heeft een prikkelende
fmaak, en wekt den eetluft op.
R A L L , Crex. Dit is een geflacht van
Vogélen, welkers kenmerk is , een bek te
hebben die meer als een duim lang , en zeer
fmal is : derzelver vingeren en beenen zyn
mede la n g ,.en huntle nagelen kort.. Men.
onderfcheid deze.Vogelen-, in land- en water
Rallen. Onder deze verdeeling fpreeken de
Schryveren van de Zwarte land: Rail, van de
Ronde R a il, van de Brem R a il, en van het
Water Hoen, ’t geen de Water Rail is.
I. De W a t e r R a l l , Rallus aquaticus:
iiide grootfte van alle defoorten van Rallen:
hy heeft een voet lengte ; en fchoön hy veel
overeenkomft met het Water Hoen heeft,
zoo kan hy echter noch zvVcmmén., noch dui-
.kelen-;, maar-hy loopt zeer fnel , en verb’ergt.
zich aan de oevers der rivieren,, en- fchynt
over hét water te loopen; wanner hy vliegt,
ilrekt hy zyne pooten nederwaarts-uit: .zyn
Haart is mede veel langer, en de vlak op den.
kóp, naby den bek, kl eind er als die van het
Water'Hoen : zyn, hek gelykt naar dié validen
geftarden Reiger ;• de onderkaak is ee-
hjgzins rood ; zyne vederen koórnen in kleur
dié van den land Rail naby; in ’ t algemeen,
bezit deze Vogel geen kenmerken die met die
van de eigentlyke Rallen, overeenkoomen ,
noch met die van de Water Hoenderen : hy
heeft een witten pen aan iedere zyde van den
Haart, het onderfle gedeelte van zyn borffc
is blaauw , het opperfte van den rug taan-
verwig, en de vouwen der vleugelen zyn wit:
zyn vleefch is malfch , en koomt in fmaak
met dat van het Water Hoen over een; zyne
wyze van een nefl; te maaken , en zyne jongen
te voeden , is , gelyk die van de Rallen.
i M W . . i■ i •
Albin fpreekt, in zyne Nieuwe Hiftorie der
Vogelen, van drie foorten van Water, Rallen
het. eerfte is die , van welke wy gefprooken
hebben; het tweede is een- foort van Koeten *
die wanneer zy vet zyir, zoo goed zyn als de
Steen-Smetzers: het derde is een Bengaalfcbe
Water R a il; deze Vogel heeft een lange en
geele bek ^ zyne oogen zyn- met een witte
kring omringt, de regenboogen van zyne oogen
zyn geel, en de kruin van zyn kop is wit,
zyn -hals- is bruin , zyn borft en dyen wit ;
zyne vleugelen groenachtig, en met purpere
en oranje-achdge vlakken gemengt , zyn
Haart is, kort, en gelyk de vleugelen gcfcha-
keert,zyne beenen naakt en groenachtig geel,,
gelyk mede de v o e ten en zyne klaauwenzyn-
zwart.
2. De B r im R a-l l . Men noemt deze
Vogel dus om dat hy zich in de Brem onthoud
, en om dat hy ’er het zaad van eet: hy
onthoud zich mede in de wyngaarden, en in.
de bofchjes van kaphout hy is grooter als.-
de Zwarte Rail: zyne vederen zyn rosachtig;,
zyn kop g.elykt naar die van een GraauwePa-
try s , zyne dyen zyn met witte-vlakken gevlakt
;. zyne Beenen en voeten gelyken over-
eenkomflig met die van de Zwarte Rail te zyn:
het vleefch van dfeze Vogel heeft iets dat fma—
kelyker en aangenamer als dat van de Patrys is;
en Belon befchouw-t hem als een Veld Patrys,
Pei'dix rufiicula.. Dit beeft den Dichter Mar*-
tialis doen zeggen:
Kvftica fum Perdix , quid refert j i fapor
idemP .
Carior. eft Verdtx, fed fa pit illa ina gis.
Eenige. Schryveren gelooven.-dat de Brem
Rail , zoo wel als de Zwarte land Rall , tot-
een Leidsman van de Kwartels dient; hier
om'vind men hem by zömmige , Kwartel-
.Korting genoemt.
De Z w a r t e R a l l , is.de gemeenHe.
ZVz'^ vaar.