1+8;
l , Hét B a s t a a r T N a r d u s z a a d ,
B l o em p je s ' in ’t h a i r , J u f f e r t j e s
i -n ’t G r o e n , Nigella Sylvejlris, dit is een
plant die men overal tuffchen het graan vind,
en; vooral na den oogft. Haare wortel is:
vezelachtig , klein en witachtig : hy fcbiet
een ftèél u i t , die dan eens enkelvoudig, en
dan weder getakt is , hy is dun , gégro'eft,.
en. een voet hoog, haare bladeren , wélke
naar die van de Dille gelyken, zyh in dunne,
beurtelingsftaande ftrookjes ingefne'den: haare
bloemen, die in het laatfte van den zomer
te voorfchyn koomen , zyn ftarswys , en uit
v y f "blaadjes zamengeftelt , zy zyn blaauw,
groot en bevallig , op dezelve volgen vlies—
achtige • vruchten , die in,, v y f horentjes eindigen
, welke aan de toppen, van- elkanderen,
wyken-, maar Van het midden tot aan het on--
derfte gedeelte met elkanderen vereenigtzyn,;
zy- zyn dus in haare lengte in v y f zaadhuisjes,
verdeelt, die verfcbeide zwarte zaden bevatten.
Deze plant heeft dezelve eigenfchap-
pendn-de Geneeskonft als de/volgende..
■ Sv.Het T am-, N a r d u s z a a d , N a r -:
BOSZAAD DER.TlIINEN , of:ZWARTKi
K o m y n , V.a l s c h S .K o m y n , .R oomscH;
N a r d u s z a a d .; Nigella. Roman». Deze-,
plant die. men in.de Tuinen .aankweekt, in,
welke zy ligtelyk, voortkpomt, geiykt naar,
de vóórgaande ;. haare bloemen zyh. bleek—
wit,.haare. zaden zwart o f geel , .en hoék--
•achtigj zy hebben een fpeceryachtige reuk ,
en kittelende fmaak : de befte koomt uit Italië.
.
3s Het N a r d u s z a a d , o f de N ïg e l -
i i v a n K a n d i a , o f u it de L e v a n t ,
Nigella Cretica, dit is een foort van Narduszaad
, dat .veel kleinder als de voorgaande is,,
en dat zich noch. dpor zyne blaauwachtige;
bloemen en den reuk van zyn zaad, dat men.
om zyh fterke reuk voor Komyn-houden .
zou , doet onderscheiden : het heeft dezelve,
eigenfchappen- als de andere foorten van het
Narduszaad : men kweekt het in eenige vel-
• den in vette gronden aan: het bloeit reeds in
de maand Juny., ,
Het zaad van deze planten, ’tgeen-het ee-
njgfte van haare .deelen is , dat men in ,onze,
Landen gêbruijtt, moetnaauwkeürig gedroógt
zyn voor-dat men ‘er gebruik van-maakt
want het bevat een vochtigheit, , die , vol-,
geus Tragus,- zeer fchadelyk is : deszelfs ,a+- -
tickzel is mede- nuttig tegen? de winderige.
kolyken : dit zelfde afkppkzel herftelt mede
vplmaaktelyk. 4e verkoudhéit van het brein ,
en de vloed des hpofds: hier toe fnuift men-
dit vocht door. de neus op., en gebruikt voor
a f de. zorgyuldjghek om de mond vol water
te nemen, om dat -zónder deze voorzorg,'
het geen mén door de -neus opfnoof,. in de
mond en keel ovesgaan zó u :. men trekt voel
wezendyke- olie uit het Narduszaad die uitnemende
is-om de kwade, lucht te wederftaan-
en de wormen te dooien.
I fA R H W A L , ditis. een foort van Wal-
vifch.. Zie op bet •woont] W a l v x s c.H.
N A R . I -N A R I , dit is een. foort yaiiBra-
ziliaanfche roch ,. die men. meede PylftaarL
noemt je deze vifch is vleezig , zyn lichaam
en vinnen zyn driekant;. zyn kop is dik en in.
een gedrongen ; in- het -midden, is een foort
van groef; inplaats vantanden.heefc hy beenderen
inden bek, die uit verfcheide beentjes-
zamengeftelt zyn: zyne opgen zyn klein : het
boven gedeelte van zyn lichaam, is blaauw-
achtig rood-.,, en, met wit gefpikkelt;. zyn
buik is vry wit ,. eu zyne buit glad.. -Naby
zyn ftaart zyn twee haken geplaatft , welke
drie vingerbreedte lang , en gelyk vifch-
angels gevormt zyn.: het vleefch van dezen.
vifth .is zeef aangenaam.. _
N A T I C A , déze naam-beeft', de Hees
Adanfon in navolging van de Ouden .,. aaii
een ..gedacht van Schelpen mef Slüitfchelpéh-
gegeeven , die vry wel naarde Halye-Maans- •
hoorns, gelyken , eu dit;, volgens de Heen
d’Argenville., een Halve-Maans hóren is , die.
noch tandylèefch, noch.tanden heeft; dit is
het eenigfte kenmerk., ..dat haar. van deze on-
derfcheid,
N A t R U M , dit is'épi Allcalyh Aard—
achtig,Zout, .dat menzomtyds mede Witte
Egyptijihe Zouda, en OoJlerfchAlkalynAard-
zout noemt. Het is vooreen gedeelte .eemvaft-
zo u t, en altoos met aardachtige lichaameri
vermengt., Zomtyds. bevat het me.ede .Zee- .
zout , o f vlug Alitalyn - zout, echter op die
wyze', .dat ’ êr hét vafte Alkalyn-zout.,..dë •
overhand in heeft. Het Natrum fitielt in de
voeten, en bruifcht met alle . de. zuuren. óp :;
het fmelt ia. vier malen „.zyn gewicht,.van
warm water,, D it foort yam delf baar-zout,
van welke, men zich voormaals in Vrankryk
bediende» om.Zeep en Glas te maken,, werd
in Eoyptén en in Syrië gevonden. Zedert het
Staatsdienaarfchap van den Beroemden Colbert,
is den invoer van:dit zout, in dat Ryk
verboden, én men bedient ’er zich thans in
deszelfs plaats, van Glas-Zout, o f doorkonft
gemaakte Natrum.
Wy'hebben in onzè Mineraalkunde , een
vry omftandige befchryving van de bereiding
en het gebruik van dit Zout in- Egypten,, ge-
geeven. Het is in de winter , dat hetzelve
natuurlyk uit de- aarde zypelt, meiyverzatnelt
het in den ftaat van een vocht,uittweegroo-
te Meeren ,.'waar van hét eene naby Mem-
phis , en hét andere in de omliggende ftree-
ken van Alexandria legt. De winden welke
in deze. Geweften hëerfchen , doen ’er
wel ras den te groioten overvloed yau water
uitwaalfemen, en>wanneerde lucht zoo veel-
verdunt i s d a t het zout kriftallen fchieten
kan , zoo haalt men het ’er door middel van
ft-hoppen uit., die by wyze van fchuimfpa-
nën gemaakt zyn ; na.dat’er vervolgens het
water uitgezakt is , zoo brengt men het in de
graote pakhuizen te Terranë en Demanchou.
De Boeren zyn verplicht, om als leendiensten,
’er ’s jaarlyks 4000 quintalen van in deze
Pakhuizen te brengen ; dit gefchied voor
een gedeelte met vaartuigen langs de N y l ,
en het overige met Kameelen : maar deze
verplichting bevryd hen van het hoofdgeld ,
dat. zy vóór hunne zaailanden verfchuldigt
zyn; '
Dy Arabieren gebruiken dit zout. om hun
koper endynwaat w it te maken; dé Egypte-
naren-gébruiken het in plaats van Zouda, in
hunne zeep en hun glas; de Bakkers van
Alexandria mengen het in hunnen deeg ; dé
Loyers , zouten ’er hunne huiden meede ;
de Vleeefchhouwers, enz. bedienen’er zich-
van om hun vleefch malfch te maken, en het
voor ’t verderf, te bewaren , enz. Zie tnyne
Mineraalkunde. Het Alkalyne, zout, dat men,
in -eenige warme Minerale wateren vind ,-
heeft, veel overeenkomft met het Natrum :
men geeft mede aan het Ebfoms-zout, de
naam van Engelfch Natrum. . Zie, E p,s o M.s-
ZOUT..
. N .A T U U R L Y K E H IS T O R T E :e em
ieder weet dat dit woord de kennis en bë—
fchryving, van, alle de. wezens uitdrukt, die,
hot Geheel- A l uitmaken. De Hiftorie van
den Hemel;, van den Dampkring, van de.
■ "i^rde, van alle de, Yerfchynzelgn die, zich
m-de. Wereld, op doen., .en die van, den MenCeh
zelfs, zyn tot de Natuurlyke Hiftorie , be-
trekkelyk. Maar een diergelyk veld., is te
wyduitgeftrekt: wy zullen ons vergenoegen
met .den Lezer te nodigen om zich in een
Kabinet van de Natuurlyke Hiftorie te be-
geeven ,. waar van de verzameling zoo wyd-
lo.opig', en in diervoegen , overeenkomftig
met het fteltzel van- de Natuur zelfs , ge-
fchikt i s , voor zoo veel zulks mogelyk is.
Een diergelyke verklaring, van de ftoffelyke
wézens; Zal genoeg: zyn, om hem een prachtig
en wezentlyk aandoenelyk fchouwfpel te
verfchaffen. Zoo deze Befchouwer een Fi-
lofoof is , zoo zal .hy met vrucht de order
van de Voortbrengzelen dér Natuur befchou-
wen : zoo het een Natuurkundige i s , zoo'
zal llynieuwe en zonderlinge VeiTchynzelen
ontdekken : zoo het een Scheikundige is
zoo zal de. enkelvoudige' en beredeneerde be-
fchouwing van déze Stoffen, hem geheimen
ontdekken , die hem- in zyne navorfchingen-
tot* een leidraad ftrekken bónnen. Is het
een Geletterde Reiziger , zoo kan het gezicht
van een diergelyke Verzameling , hem'
de begeerte inboezemen , .om voortaan dier—
gelyke aandacht-waardige zaken te verzamelen;
zoo het een Konftenaar is ,zoo zal hy bezoeken
om haar tot het huishoudelyk gebruik
van de Meufchelyke Maatfchappy, te doen
dienen; is hy maar alleen een Landbouwer,
zoo zal hy bezoeken- óm die foorten te vermeerderen
en te verbeteren, die hem het ge—
wichtigfte tot het Onderhoud vanhetLeeven
gefcheenen hebben; is hy eiüdelyk niets anders
als een Eenvoudige Werkman ,• zoo zal
h y , door middel van de Voortbrengzels der
Natuur meenigyuldig malen gade te liaan en
te raadplegen, meede in het vertrouwen van*
dezealgemeene moeder, deelhebben.*
Een recht Onderzoeker der Natuurlyke*
Hiftorie, moet kennis van da Natuurkunde,
van de Scheikunde, en zelfs van de Kooftcn
hebben ; het is door behulp van deze kundigheden,
dat hy de verfchillende voorwerpen,
met elkanderèn vergelyken kan, welke
de verfchillende Geweften aan zyn Kabinet*
verfchaft hebben; hy zal ’er , tot een zekere
trap, .dë oorzaken van haare veranderingen
, verfcheidénheden , en toevallen , door:
ontdekken.' Voor ’t overige-,, vermits het
zeker is , dat die geene dia de Natuurlyke.
Hiftorie beöeffènen; willen*, meer hoedanigheden
in het Kabinet ven een en ervaren On- -
derzoeker der Natuurlyke Hiftorie verkrygen;
kunnen, .als in alle .de Boeken die over deze -■
'j', -3 ftóffe