van de zesde : zy brengen gewoonelyk maar
een Lam , en zomtyds twee voort. In de
warme Landen, konnen z y twee maal in het
jaar werpen ; maar in Vrankeryk en in de
Noordelyke Landen, werpen z y maar eenmaal
in het jaar. In den zomer kan men de
Ooijen twee maaien des daags melken , en
eens in den winter : men maakt van der-
zelver melk uitneemende kaas, voor al als
men ze met Koeijen - melk vermengt.
De Rammen en Ooijen eeten zeer gaarne
zout, ’ t geen hen wezentlyk nuttig is : want
men heeft opgemerkt, dat eenige Kudden
Yoor befmettelyke ziektens, door het gebruik
van het zout , bewaart zyn gebleeven , als
mede de Runder-kudden , -en andere -hoorn-
dieren: het zout brengt een wonderbare uitwerking
in hen voo rt, en "bevordert in hen
de verteering; en deze dièren trekken hier
door een grooter hoeveelheit voedzel, uit
dezelve hoeveelheit kruiden, ’ t geen hen een
grooter overvloed .van melk doet geeven. Men
is in Langüedók gewoon om het Vee alleen
zout in den winter te geeven. Een pond zout
is een genoegzame'hoeveelheit in acht dagen
voor twintig Schaap en : men gebruikt de voorzorg
om hen het drinken voor het overige
van den dach te beletten _, wanneer z y zout
gebruikt hebben-; .zy hébben Tiier na een fter-
ker eetluft. D e wol der Schaapen die zout
gebruiken , is fchoohder en beter. De Re-
geering alleen kan deze gewichtige gewoonte
begunftigen , met de prys van het zout te
doen verminderen: dit zou een verlies in het
begin veroorzaken, ’t geen in T vervölggroo-
ter voordeelen verfchaffen zou. Zie bet eerfle
Deel van de Memorien , die aan de Akademié
der Weetenfcbappen van Parys , aangeboden
zyn.
Het vleefch der Schaap en die op eendroo-
gc grond , en in zoutachtige weiden grafen,
verkrygt hier door een aangenamen fmaak;
hier om gebruikt men in zoinmige Schaapen-
hoederyen , de voorzorg, om op de een o f
andere plaats, een zak met zout, ofeenzout-
fteen te plaatzen , die de Schaapen beurtelings
köomen lekken.
Niets doet de Schaapen vetter worden,als
wanneer zy veel water drinken ; en niets is
' hier aan nadeeliger , als de hitte der Zon :
maar wanneer men hen op deze o f een andere
wyzevet gemaakt heeft , zoo moet men
zich aanftonds van hen ontdoen ; want men
kan hen nooit twee maaien vet maaken , en
zy fterven alle door de leverziekte.
De fnyding o f lubbing moet in den ouderdom
van v y f o f zes maanden gefchieden , of
zelfs een weinig later, in de Lente of in den
Herfft, by^agt weder. Deze operatie, kan
op twee byzondere wyzen verricht worden:
de gewoone , gefchied door infnyding , met
de zaadballen weg te neemen ; maar men kan
dit eenvoudig met een koort verrichten ,
waar meede men het zakje , even boven de
Zaadballen toebind ; en deze drukking ver-*
nietigt de zaadvaten.
Alle jaaren , fcheërt men de wol der Hamels
, Schaapen. eii Lammeren. In warme
Landen in welke men niet fchroomt om de
Dieren geheel te óntblooten; fcheert men de
wol niet a f , maar men plukt haar u it , en
men doet dit zomtyds twee maaien in het jaar.
De gunstigfte tyd hier to e , is de maand Mey:
de wol heeft alsdan tyd om weder aan te
groeijen, ,en in Haat te worden om de Schaapen
tegens de koude van den winter te bc-
fchutten. De wol van den hals en rug der
Schaapen, heeft de befte hoedanigheden": die
gene die de andere deelen bekleed ,- is zoo
goed niet. De witte wol Word hooger als
de gekleurde gefchat,omdatzy door de veif-
konft allerlei kleuren verkrygen kan. De
gladde wol is beter als de gekrulde.
De Italiaanfche , Spaanfche , en zelfs de
Engelfche wol , word voor veel fynder als de
.Franfche wol ,gehouden ; en'de Franfchen
-zyn genoodzaakt om tot een hooge prys van
de Vreemdelingen,, de lange, witte, fyne,
en zyaehtige wol te koopen , die zy echter
in hun eigen Land bëkoomen konnen , gelyk
zulks, door een Beminnaar van zyn Vaderland
in een Memorie beweézen is , die tót Titel
voert : Bedenkingen óver de middelen om in
Vrankeryk de befte foorten van woldrageiule
Dieren , te berftellen. Dit onderwerp verdient
zoo verre onze oplettenheitom deszelfs
groojie nuttigheit en gewicht tot vermeerdering
van den rykdom van den Staat, dat wy
in een verkort tafreel,de oogmerken van dezen
Patriot zullen voorftellen.
Vrankeryk heeft, gelyk deze Schryverzulks
zeer. wel bewyft , geduurende byna zes eeuwen
, in bezit geweeft, om uitmuntender
wollen van allerlei hoedanigheden voort te
brengen , en die zoo fchoon waren , dat de
Vreemdelingen zich In de noodzakelykheit
zagen,om zich in Vrankeryk van de wol, en
zelfs van.de ftoffen te vóórzien, die hen ontbraken.
Dit Ryk heeft dit voordeel verloren
zedért dat Spanje, Engeland, Holland en
'V ’ /. . Zweede,
Zwede,, het geheim bezeten hebben , om
de hoedanigheit van hunne wol te volmaken,'
en haare hoeveelheit te vermeeerderen, door
de aankweeking van een vreemd ras, *c geen
beeter als dat van hun Land is, -
Het voordeel ’t geen Vrankeryk voormaals
bezeeten heeft, kan het’ weder bekoomen.
De luchtftreeken de weiden, die zoo veel invloed
op de uitmuntende hoedanigheden van
de wol hebben , zyn noch dezelve als voor-
maals; en moogelyk zyn de laatfte noch tot
meer volmaaktheit gebracht. De befte middelen
die men in.het werk ftellen moet, zyn,
dat men in het land de befte Schapen van uitgezóchte
raflen moet invoeren , en die ge-
ichikt zyn voor het Geweft, en het foort van
weiden der byzondere Landfchappen, in welke
men hen wil aankweeken: want men heeft
in een Land dat zoo uitgeftrekt als Vra'nke-
ryk is , verfchèide luchtftreeken , en die ten
minften-zoo gunftig tot de' aankweeking der
Schaapen zyn, als die van deszelfs nabuuren,
die het van dit voordeel berooft hebben. De
•zorgvuldigheden die men voor deze Dieren
in acht neemt, hebben mede veel invloed op
de fchoonheit van hunne wol.
Het is nuttig dat wy een vooroordeel uit-
roeijen, ’t geen zedert l angen tyd in ge wortelt
is, en met de uitterfté klaarheit aantoo-
nen,dat Vrankeryk wol voortbrengt, die dezelve
hoedanigheit als de Engelfche bezit.
De Schryver , wiens werk wy hier uittrekken
heeft zich zelfs door een naauwkeurig
onderzoek overtuigt, . dat de''wol van 8e
fchoonfte Vlaamfche Schaapen , met de Engelfche
in de hoedanigheden van lengte,fyn-
ncit en witheit over een koomt. Na dat hy
de vacht van een. Schaap van het befte foort,
uit de nabuurfchap van Ryftel in Vlaanderen,
door een'kundig Werkman had laten bereiden,
zoo merkte hy aan , dat wanneer men
de oppervlakte van de vacht wegnam, op
welke demift was gekleeft geweeft , en die
hier door een bemorfte geele kleur verkree-
gen had , het overige een glansryke witheit
bezat. De vlokken van de moeder wol van-
deze vacht, waren zeven duimen lang ; en
men moet noch aanmerken dat het Dier v y f
maanden voor den fcheertyd gedood was : de
draaden der bedekt geweeft Zynde w o l , gekeken
naar witte zyde , door hunne fynheit
en glans. Deze wol met de Engelfche gefpon-
ne wol vergeleeken zynde, want men bekoomt
deze nooit zuiver, en nooit in eenen ande-
ieir T geenbet minfteonderfchcid in
II, D e e l ,
hoedanigheit'. Uit deze- waarneemingen blykt
dus , dat men in Vrankeryk , wanneer men
de Schaapen zuiver houd, en de nodige voorzorgen
in acht neemt, wol verkrygen kan ,
die noch in lengte , noch witheit o f fynheit
voor de Engelfche behoeft te wyken.
De Franfchen bezitten , gelyk wel andere
Volken,de dwaashcit,om de vreemde voortbrengzelen,
fchoon zy geen betere hoedanigheden
als die van hun eigen Land bezitten,
echter altoos hooger te waardeeren , hier om
zyn de Kooplieden overeengekoomen om de
fchoonfte uitgezóchte Vlaamfche w o l , onder
de naam van Engelfche vool te verkoopen,
die, gelyk de Engelfche , fti Vrankeryk tot
hondert Franfche ftuivers het pond verkocht
word. De Hollanders handelen op dezelve
wy ze, en maaken van het zelfde bedrog, ten
opzichte van de zyde ftoffen , gebruik.
Zoo ’er eenige geringe verfcheidenheit tus-
fchen de fchoone-Vlaamfche èn de Engelfche
wol plaats heeft, zoo beftaat deze hier in ,
dat de eerfte zoo wel de vuurkleurige verwen,
als de Engelfche wol , niet vat; edoch
dit gebrek zal ras verdwynen , wanneer men
de voorzorg gebruikt om de Schaapen zinne-
lyk te houden.
Men kan van alle de hoedanigheden der
wolle , twee voorname foorte'ïi onderfchei*
den, en alle de korte wollen worden in het
foort der Spaanfche wol geplaatft , en do
lange onder de Engelfche. Rousftllon, Lan-
guedoc en Berry, kooraen met Spanje overeen
; de Schaapen van deze Landfchappen
verfchaffen gewoonelyk vier ponden van een
w o l, die weinig van die gene verfchilt , die
men van de Schaapen in de vlakte van Sego^
via in Spanje bekoomt. De Vlaamfche Schaapen
, die het grootfte foort der Franfche
Schaapen zyn , geeven van acht tot tien ponden
van een w o ld i e tot hetzelfde foort als
de Engelfche wol behoort. Dus ziet men*
wanneer mén het oog over de verfchillende
Landfchappen van Vrankeryk laat gaan , dat
zy in ftaat zyn om verfchillende foorten van
; Schaapen. te voeden.,
Vermits ’er een wezentlyke overeenkomft
plaats heeft tuftchen de welden , en de w o l,
en het vleefch der Schaapen , zoo moet men
noodzakelyk het foort der Sclfaapen naar den
aart der weiden ukkiezen. Het uitgekozen
foort van Schaapen, dat men op het hangen
der heuvelen, en in de weiden laat graazen,
die fyn gras vóórtbrengen, zullen een fyne,
korte-en zeer fchoone wol verfchaffen; Het
A a a foort