PLANT.
Windbrekende Planten,►
Men noemt die Planten.,. Windbrekende,
welke de winden verdr.yven die in de maag
en darmen bevat zyn- Wanneer de verteer
ring' kwalyk. gefchied , : zoo? versaderen de
winden die zich van de fpyzen affcheiden ,
in. plaats- van zich gelykvormig door de chyl
te verfpreiden,. in een foort van blazen; deze
blazen zetten zich door. de inwendige
warmte -uit \ en men weet dat.eten kleine hoe-
veelheit nitgezette lucht, een grööte plaats-
beflaat,. ’t geen de ingewanden opfpant, en.
fmerten veroorzaakte
' Men moet deze ongemakken verhelpen y
de verteering herftellen , de lymachtige en
taaije {loffen. verdryvenverdeelen en verdunnen
, om dat ’er de lucht zich- zou kón=-
ia en- affcheiden én dit is het- uitwerkzel dat
de windbrekende Planten voortbrengt.
- D e werking van de Maagverflerkende Planten
verfchilt van. die der Windbrekende niet.
Vermits- deze Planten zeer verhitten , zoo
meet men zich 'wei wachten om dezelve-,in
©ntfteekingen. in. te. geeven., als mede wanneer
het geitel van den zieken levendig en
droog is en. vooral in de kramp o f zamen-
trekking der ingewanden* De Windbrekende
middelen welke men alsdan gebruiken kan,
moeten van het geflacht der krampverdry-
vende ,. opitygingkerende.e.n verdovende
zyn.
De Windbrekendè Planten hebben-een-zeer
prikkelende,.bittere emfpeceryacbrige fmaak;
zy verhitten den mond, wanneer zy, maan alleen
gekaauwt wórden, en zyn nuttig óm de
zamentrekkende kracht van de, vezelen te heiv
itelleiT.
. D e Windbrekende Planten-zyn*, het- Al-
zemkruid,.de gekrulde Menthe, de Tym , de
Quendel, de. Rqomfche Kampmillen r de
Lauwrier Beziën de vier verwarmende zaden;
te weten r de A-nys,. de-Karwei, Venkel
ên Komyn; het* zaad van-de Dille en Koriander
;. de wortelen van de Memn ,.Van de
witte E verwortel , en van de Acorus vems ^
Jeu Calamus aromaticus*.
Wormdodende■ Planten.
De Wormdodendè Planten o f JVor-mhruiden -
vernietigen de \yormachtige iloffen , en dry-
ven de wormen uiu Het menfche-lyk lichaam
is aan wormen onderhevig y die zich gewo-
nelyk. in dcn.flojidarm , in de maagj,_ endurmen>
onthouden» Z y verilindeir h'et vóedzel
en veranderen en verderven de chyl-, ..en ver-
itre.kk.en tot. .een hinderpaal -aan de verteering^-
De andere deelen van het lichaam dienen
zomtyds mede tot een woonplaats cn voed-
zcl voor de wormen: de holligheden van de
neus-,. dp uit- en inwendige geleibuis' van het
oor de tanden die door het verderf uitge-
holt zyn.,, bevatten-zomtyds mede wormen
men vind ’er. méde in het hartzakje., en inde,
zelfvan digheit van de.Lever en de Nieren.
De wormen die zich in- den ilokdarm, in
de maag en darmen- onthouden maken vier
foor ten uit ; de Lange Wormen-de. Lind-
worm ,. de Aarsivormen xen de Kauwoerdezdad-
gelykende Wormen die dus. om hunne, overeen
komit met het Kauwoerden-zaad; ge noemt
worden,. Zie de; Natuurlyke Hiitorie van
ieder, van dit foort. van.,wormen , op hunne-
byzondere namen.
De Geneesmiddelen die men gebruikt om
de wprmen.te doden en 4e wormachtige ftof-
fe uit te dryven., bellaan in. drie fo orten : de
eerfbe dry ven de. verrotte-fto.fih,. uk de eer-
fte ingewanden, gelyk de buikzuiverende en
braakmiddelen; de tweede herftellen de yer-
teeringskracht , dusdanige zyn-de maagver-
fterkende en« bittere geneesmiddelen;. de derde
eindelyk, werken rechtltreeks op de,wormen
, en doen hen omkomen».
De Buikzuiverende en braakmiddelen, dry-
vende wormen, uit,deveer;fte ingewanden; de
maagverlterkende en bittere geneesmiddelen
verbeteren den aartvan de-worm achtige ftof-
fe r. zy beletten.de omwinding; der eijërèn ;s
en de wormen die reeds uit 'de- eijerèn voort-
gekoomen zyn ,. vin'den het zelfde voedzel-
niet meer, jvaar door zy verzwakken en langzamerhand.
omkoamen. De geneesmiddelen
die de wormen, verdelgen-,., en hen rechts-
flreeks aantaken zyn de oliën die. door
hunne getakte- deelen , de. luchtpypen. vfer-
ftoppen, ’r geen de werktuigen; der ademhaling
van. deze wormen.zyn , en .doen-hen hier
door omkoómen,; eindelyk men heeft geneesmiddelen,
welke het zamenweefzel van 3e
deelen-der. wormen vernietigen-, tot deze he-
hooren-het Kwikzilver en* deszelfs bereidingen
, en de minerale. Kermes ;- deze.‘geneesmiddelen,
die uithe tRyk der Mineralen.-ontleent
zyn , bezittep gropter. krachten,, als die
van het Ryk der,Planten.-
. De- Wormclodenäß' buikzuiverende Planten^
zyn de Perzikbladen, en de Godsgenade-
D ozMaagverjlerkende, bittere. Planten. ,j lh '
Ie Wormen derden, zyn het Wormkruid , het
Zeverzaad, het Yzerkruid, daSbabiofe^.het
Wacerlóoky .de. kleine.Santorie., de Duiven-
kervel, de Zevenboom, de wortelen d e n a ren,
en het EflchekruLd. . . . • -
Eindelyk de Olieachtige Wormdodéndemtd-
delen-zyn d e : O ly fó l ie d e zoete Amandel- .
olie en in. ’ t algemeen,. aiie. de -oliën? wélke
ligjbrandende eigënichap-,hebben^ .;
. Wondheelende Planten..
• De Wondheelende Planten zyn^die geene ,
die de‘•ondervinding geleert -heeft dat nuttig
zyn dnrde wonde.ii te genpezen , en .de ver-
zweeringen tot lidtekenen te brengen.T De
goede uitwerkzelen die zy; voon brachten;
wanneer zy uitwendig: op de kneuzingen ,
wondenden. ZLweeren gelecht wierden , hebben
doen beüuiteh om haar inwendig te gebruiken
, wanneer men voor een inwendige
ettèring beducht w a s ., ©f om haar voor te
koomen maar men heeft .to.t. het inweiï-
dig gebruik., .die. geene; -uitgekozen ,. welke
noch0 brandende , noch feherpe eigenfchap-
pen bezitten, -en: niet in (laat zyn- ora het
bloed te veel te verdunnen. = W y zullen in
navolging van-den'doorluckigen B er nard- de
JnJJieu, eer.ft van de Wondheelende Planten
fpreeken , die men’ inwendig gebruik , en
vervolgens van die geene die- tot het uitwen*
dig gebruik gefchikt zyn. - *.
: De verfchülende Raten- van-de- wonden- en
vèrzweeringen ,. vorderen werfehill^ende en
overeenkomflige hulpmiddelen-; deze hulp-
Hiiddelen worden door den algemeenen naam,
van Wondheelende beteekent; echter , wanneer
men ;de Wondheeiende Planten ieder
afzonderjyk on'^rzpekt.y zoo^afmen bevinden
dat zy in eigëüfêhappen• en krachten ver-
lchillen , dat. eenige hatfemachug , verzag*
tiende ,en. afuegende zyn andere zamentrek-
kende, en andere oplöjj'ende.
De Wondheelende afvegende Planten , zyn
de Madelieven-, deMuizen-oor, het Longekruid
, en de groote W aal wortel.
■ De Ferzagtende ,. en eenigzins oplojènde.
Planten , zyn .het Heide11 fch-wondenkruid ,,
het Senegroen , de Bruinelle , en. de Eeren-
prys» . , . : ;
De Z'a men trekkende Planten ,. zyn de Sa-
aikel ,. het Duizendblad , de Maagdepalm
de Weegbree , de Geitetibaart ,, de Oije-
■ «aarshek-,, da Smeerwortel ,^de Agrimonie ,.
enz*.
De Balfemaphüge zuiverende Planten-, zyrr
het Sr. Janskruid , het Mansbloed en de
Aardveil.
E in del yk d e Oplojfende Windheelende ,. Spe-
ceryachtige en Zweetdryvende Planten , zyn;
de' Scai'tó ,* de Diétamnus van. Kandia-, de
Scabipfe , ..de wprtelen van de Ofteriucy
yan dë;Varen’ én. van de Gentiaan.
Men gpêfc deze Wondheelende Planten ie-
dpr afzonderlyk. a f verfcheide met ellcanderen
vermengt in ,. volgens de verfchillende
merktekens-die men gewaar word o f de oogr
merken die men heeft. Men geeft de haam-
vap Zwitzerfche Kruider Thee aan een vermenging
van wondheelende Planten.: zie dit
woord.. Y- .
De verfchillende krachten van de Planten
die deze vermenging uitmaken , matigen- en;
bepalen elkanderen. De gevallen in welke-
men van dit geneesmiddel gebruik moet maken
zyn, wanneer men een val gedaan heeft,
in- fchrikkcn , kneuzingen.,, yermorfelingen T
in de. .beginnende tering y langduurige buiklopen,
en- in ’ t algemeen zoo dikwyls als
men de fclierptè. van het bloed, en het water-
achtige.- vocht verbeteren wil*.
Men gebruikt de Zwitzerfche Kruider Thee-
in 'de gifte van'een vingergreep in vier oneen
kokent water , in welke men. dezelve, op de*
wyze van Thee, laat aftrekken: men voegt
zelfs- zomtyds L y diEaftrekzel een gelyke hoe-
véelheit melk, om het verzachtende en minder
verhittende te maken..
Wondheelende Planten die uitwendig gebruikt
worden«/
Men heeft zich verheelt dat alle de Wond-
beelende Planten onder een- gemengt, en afgetrokken
, o f over-gehaalt zynde, een genees- -
middel verfchaffen zouden , dat alle de aan—
wyzingen vervulden die men in het verbinden
derwonden hebben kan ; maar men bekw
am om eigentlyk.te fpreeken, alleen eerv
oploifent middel-, dat, w.el is waar, zeer goed
is-., omdat deze arqitebufaden , of wondhee—
lende wateren zeer nuttig zyn om de ftrem-
mingen der,vochten 'te wederfbaan om de-
beweeging der vezelen té onderhouden., om
het koudvuur voor te koomen , en deszelfs-
voortgang te .{luiten-; ’t geen in'veel oniHandigheden
nodig is : maar zy voldoen in alle gevallen
aan de verfchi 11 enda aan wyzingen niet;
hier om zullen wy van de uitwerkzelen deir
Wondheelende Planten, fpreeken die men.