SCAMMONIUM. 4 f° SC AMMONIUM.
Men heeft noch een ander foort van Scam-
monium, die men Bajïaart o f gemeene Scam-
monium noemt, en die door eenige Joden
verkocht word; deze is veeltyds niets an-
" ers. als een mengzel van het lap van ver-
icheide melkachtige planten, die in de aiïche
van Jalappe iugelyft z y n , enz. gelukkig is
net dat men thans weinig van deze kwade1
droogery meer vind,, waar van het voordee-
.lig zamenftel ten hoogften ftrafbaar is.
plant die de Scammonium voortbréngt'
word Convolvulus Syriacusgenoemt: haarwortel
is dik, en heeft de gedaantejvan dien van de
-Dryome, hy is vleesachtig, inwendig wit-
aGntig, uitwendig bruin, vezelachtig, en met
een melkachtig fap doordrongen: hy fchiet
•dunne fteelen u it , die, omtrent v y f voeren
lengte hebben, zy zyn rankachtig en klimmen
langs de omftaande planten t>p: de. bladeren
ltaan beurtelings en zyn groen , ge-
lyken naar die van de kleine Winde; zy zyn
.driehoekig, glad, en haar onderfte gedeelte
is by wyze van-een pylgevormt. Uit hun-
nen lchoot komen kïokswyze bloemen voort
die witachtig z yn , en op het purperachtige
trekken :*zy worden van puntige zaadhuisjes
gevolgt, die met zwartachtige en hoekige
zaden vervult zyn. -
DJezen.pl?nt Sroelt in Syriën, in de omlig-
gende ftreken van Aleppo , en zy bemint
een vette aarde. De- doorluchtige - Tourne-
ftr t heeft een foort van Convolvulus met hai-
ren bezet, in de velden van Myfiën onee-
merkt, tuflehen den Berg Olympus en den
hipylus , en zelfs naby Smyrna , en op de
Duanden Desbos en Samos, alwaar men thans
nog een verdikt fap inzamelt dat veel minder
als de Scammonium van Syrië o f Tuda
is. Dus doet de Heer de Tournefort ons in
zeker voegen neigen om te gelooven, dat de
Scammonium der winkels van planten koomt,
_die ten minflen van verfchiliende foorten zyn,
zoo zy zelfs niet tot verfchiliende geflach-
ten behooren ; dat de Syrifche o f die van
Aleppo van de plant koomt, die Scammo-
ma folio glabro , Scammonium met gladde
bladeren, genaamt word, en die van Smyr-
na van de plant die men Scammonia folio
bfijuto noemt.
W y merken echter aan , dat den Engel-
fchen Conful (jde Heer Sherard) , die dertien
jaaren te Smyrna gewoond heeft, wil
dat men thans geen fap meer uit de ruige
Convolvulus trekt, om dat die-gene die
gladde bladeren heeft , in een zoo groote
Overvloed groeit, dat z y genoeg is , om al.
Ie de Scammonium te bereiden welke men
gebruikt: men verkiert vooral,' zecht hv
die gene die op het hangen van den Berg- bo
ven de Fortres- van Smyrna groeit.
ontbloot de wortel wanneer men de aarde
een weinig ter zyde werpt, men fnyd hem
en plaatft moflèlfchelpen onder de fned?’
om het melkachtige fap te ontvangen '1
geen er uit vloeit, en dat■ men laat drogen
om het te konnen bewaren. Deze Scam
monium dus ingezamelt zynde, word voor
de Bewoonders van het land bewaart •
men geeft haar alleen als een gefchenk’ aa
de vreemdelingen. Z y is half doorfcbynem
w i t , geelachtig , en zonder eenige kwade
reuk. -
Zie hier de verfchiliende handel wyzen om
de Scammonium van den Koophandel te ver
zamelen, en waar door hy verfchiliende ge"
daantens en kleuren verkrygt. Men fnvd de
kop van den wortel,af, en men maakt ’er
met een mes een rondachtig gat in, om ’er
het fap in te doen zamen vloeijen, H geen
men vervolgens in fchelpen- verzamelt: an-
deie maken gaten m de aarde, in welke zy
nootebladeren leggen, waarop het fap vloeit
en men neemt het ’er u i t , wanhfeer het
droog, is. Andere fnyden dat, gedeelte van
de wortelen af, ’ t geen zich boven de aarde
verheft, en zy geven alle dagen een fap
uit, dat men verzamelt om het te -doen droegen
men trekt vervolgens de geheele wor-
tel uit; en na dat men hem: in fchyven ge-
in eden heeft, zoo- perft men ’er een melkachtig
fap uit, ’t geen men op een zacht
vuur o f door de Zon iaat uitdroogens men
maakt er zomtyds koekjes ,van, èp welke
men een zegel drukt; hunne kleur is graauw-
achtig, en zomtyds bruinachtig: andlrc ein-
deiyk, trekken, net fap uit de fteeleri , bla-
wortelen, na dat zy hen geftaropt
hebben; hier na doen zy het drogen > n vor-
men_ er kleine klompen van die eén aroen-
achtige, zwarte kleur, en een kwaade reuk
hebben.
De Scammonium is krachtig, en .werkt
zeer fterk; men bedient ’er zich van om de
galachtige en weiachtige vochten uit te dry-
ven. Men moet zich van dit geneesmiddel
wantrouwen, ’t geen zomtyds zoo vermengt
i s , dat het in een groote hoeveelheit ingenomen
zynde, geen uitwerking doet; op an- ’
dere tyden, wanneer het onvervalfcht is,
en in een geringe hoeveelheit ingenoomen
word, veroorzaakt het een ovèrtolligeontlas-
tin<r, walgingen, ontftekingen die een önver-
zadelyken dorft verwekken, alsmede koort-
zen en buikloop. Men moet het altoos met
eenig ander purgeermiddel vermengen , en
weinig meer als-twaalf greinen iimemen van
die gene die zeer hartftachtig is. Dé ApoV
thekers noemen de Scammonium in poeder
Diagridium.
De Scammonium koomt in het zamenftel
van een menigte Galenifche bereidingen. Het
is aan de bekwaamheit' der Scheikundigen
dat-;men het afverfzel en harftaehtige üit-
trekzel van de Scammonium , verfchuldigt
is ; ’t geen men oneigentlyk ^Magifterium
noemt:
S C A N D E B E C . Rondelet geeft dezen
naath aan èen foort van Oefter, wiens vifch
een prikkelende , zoütachjtigë , en zomtyds
bittere en onaangename fmaalc hpeft, ma'ar
die den mond verhit; hare fchelp is gekrolt,-
uitwendig, gekromt, geel achtig op eenige
plaatzen, rood op andere, en inwendig glans-
ryk wit. Rondelet gelooft' dat dit dezelve
fchelp is | die de naam van Wilde Oefter
der Grieken draagt.
S C A R K E R . Dit is een vifch die men
iq ,de Siërra-Leöna in Afrika vangt: men
giilf dat dit den Hamërvifcb o f Balansvifcb
is. Zie H a m e r Vt s c h .
S C A R L E I , A LG o.e d e , Hormium
fcïarea diStum. Dit is een plant die men in
de tuinen en moeshoven aankweekc: haar
wortel is enkelvoudig, houtachtig, vezelach-
tig 5 én. bruin achtig, hy heefteen fmïiak die
niet onaangenaam is , en die het gehemelte
van den hlond en de keel verhit: zy fchiet
een (teel ter hoogte van omtrent twee voeten
op, hy heeft de dikte van een vinger,
en is vierkant, wollig', geknoopt,. getakt,
en met merg vervult: Bare bladeren {taan
twee aan twee• regens elkanderen over, en
2yn aan lange Reeltjes vaftgehecht: zy zyn
Senmpelt, lymerig, langwerpig, breed aan
nun onderfte gedeelte , en eindigen in een
Punt, hunne randen zyn een weinig gerant,
zy zyn ruig, hebben een onaangename reuk,.
maar die echter citroenaChcig is , en een bittere
en fpeceryach ti ge imaak heeft: aan den top
tedere fteel ftaam twee bladeren tegens-
itandercn over, deze zyn klein , hol , en
ebben geen ftecltjes, maar een- purper achtige
kleur: haare bloemen zyn in lange ai-
ren eyen als in ringen by een gefchikt, zy
beftaan uit een enkel, b.ekswys, én blaauw-
achtig blad, waar van de boven lip by wy-
ze van eeh fys verlengt is: op iedere bloem
volgen Vier groote rondachtige zaden , die
bol aan de eene, hoekachtig aan de andere
zyde zyn , en een rosachrige kleur hebben.
Deze geheele plant heeft een fterke en
ftinkende reuk , en een'bittere fmaak ; zy
word geheel gebruikt. De Scarlei is vooral
by de Duitfche Herbergiers bekent, zecht
Ettmuller, om hunne wyn te vervalfchen
want zy zyn gewoon om den Rhynfche-
wyn in - Muskaatwyn te veranderen , door
een aftrekzel van de bloemen der Scarlei en
Vlier. Tragus verzekert, dat een diergely-
ke wyn van zeer veel nut voor de koele en-
'Onvruchtbare vrouwen is, alsmede om den
witten vloed te genezen r echter moet men
’er een gematigt gebruik van maken , want
hy taft het hoofd aan , en veroorzaakt ’er,,
zeoht Lob el, zwaarte in.
De Scarlei word menigvuldig in de Noord-
fcho Landen gebruikt, en dient tot een in-
mengzel in het Bier; want wanneer de Hop
fcjiaars is , o f a.ls men het Bier fterker wil
maken, trekt mén haar in kokend water af,
én men bekoömt dus een vocht dat dron-
kenfphap verwekt zelfs wanneer het in een
geringe hoeveelheit genomen word ; zomtyds
verwekt het een vrolykhéit die naar
zlnneloosheit zweemt. Hofman plaatst de-
Scarlei onder de krampmiddelen. Ray zecht
dat'Üe Engelfche koeken van de bladeren
dér Scarlei, eyeren, ropm , en een weinig
'meel bereiden: deze koeken zyn aangenaam,,
men dient ze onder het nagerecht voor, om
tot de liefde aan te fporen.
S C A R U S . Dit is eerfRots-vifch , die-
gedoomde vinnen heeft , en waar van man
twee jfoorten onderfcheid : de eerftè wierd
menigvuldig door de Ouden gegeeten. Deze
vifch gelykt zeer wel naar den Sargus,.
in de gedaante van het lichaam , door zyne-
doornen en vinnen ; maar hy verfchilt ’er
van , om dat hy geen zwarte vlakken aait
den Haart heeft , noch zwarte ftreepen die-
van den rug naar den buik loopen ; zyn
kleur is tuflehen het blaauw en het zwart,
en zyn buik is.wit ; zyne fchubben zyn groot
en dun , zyn ftaart is gevorkt , z*yne oogen
zyn zwart, en zyne wenkbraauwen blaauw;