$;+ WORM van de V L IE G A SY LU S,
hpt zelfde mede in de Wormen en Popj.es op,
die'^e.Muggen vóórtbrengen. .^Wannéér dè
luchtbel uic fcare. jiplUglïeit' 9ptr^pt',x.zó6 '
kan de Worm' ’er weder een andere in hare
plaats vóórtbrengen , die hy \vanneer hy wil
ujt de luchthuizen doet voortkomen', dié in
deze.hólte eindigen : bet gebéurt zelfs zpin-
tvds dat hy yerfch.eide lu'chtbelien,,.pit zynèn.
ft,aart doet yoortkomep.,. die zich naar de pp-
per vlak te yan tier! water opheffen , en zich
niet de lucht van den- dampkring vei;éënigen..
De perfling van het vyatér nopdzaakp: déze
gedéèltens lucht, die minder bètfëkkélyke
zwaarte hebben ,-om zich naar boven te be-,
geven, alwaar zy minder \vedérÖ;apd vinden.
Om deze verfchynzekn op zyn gemak Té'Éiè-'.
féhouwen moet men déze Wprm in een
bierglas dat met water gevult is , plaatzen;
en men zal met een foort van vermaak deze'
dporfchynende, luchtbel béfchóüweri , dié ,
gèlyk wy gezeeht hebben, in de kleine holte
bevat is , die de. haireri van den naart v IR
men..
. Het is dus kjaarblykelyk dat deze Worm
zich van zynen ftaart ’bedient dm te zwemmen
en adem te balen hét is dóór delid-
téekens die. ’er ia geplaatft zyn, dat de lucht.
in pn.ultgaat t de'Kairen met welkë hy J>ezet
is zyn van dien aart, dat zy hooit nat worden.
Wanneet , dpze! Worm 'in het water .
vbprtgaan wii* zQtd.krphlcelt hy zyn.lichaam
op de wyze.... dpi* 'Slan-gén. De kop yan dit
Iqjfc& 'is eyen.’^ls m'dnèjd^lep 'y^deelt:. 'de
©ogen zyn Jiaby jd$e.uit
een -zwarte jfcbèjRfcéffaat^
dé twee,kleine fprïetèn aah'rppL'Hetlzpnder- .
hpgfté,in,dV‘?n.^^Yofmisloerplaatzlhg’' van
z'y.n.è.p’o.pteh; zy zyn haby’ deh bék géplaatft;
indierypegen , dat ik by. ‘de. eëffté befchöu-
wing.dacht, zeph't S^ammerdam , ‘ dat deze
Worm, zichj méti zyn bék , ‘ geiyk.’ .de Pappe-
gayéh , aan aflés'Wat hem voortkwam yaft-
.h^chte,: .maar.al)ea wel, onderzocht.zynde ,
zach.ik, dat zyne pooteh.byna in zynen mond
g.^plnatil warén. De huit yan .dëze Wprm,
gelykt ,naar Sagr.ynleder. Ik bén' o verreed.,
zeg.ht dezen Sc.hjyvëynedé. ?;'_'diat'.de .SeKryn-
wmrkërs/en Drayers. zich ’er. zoo wëlyls van
hêt^^gfynfeder , yan zouden konnén beHjë-
a & L om h e ty v o if, ó f de ‘harde en zamën-
gQpakte, houten të,,ppiy'fien ;als hét ebbem-
hout'en palmhout.'
;Men vind deze Warmen in dé zoete en*
zoute wateren ,. .omtrent het, begin van dè-
maaudjuny op zekere tydeh; vind men hen.
WORM ZONDER POOT EM
in menigte. Zy bewonen gewpnelyk de flop-
tea dié'de jyeidén boorden,. maar voor al-op
de plaatzen der flopten alwaar: het'’oppervlak
yan net'Water mét water-planten .bedefcc’lé,.
Zy kruipen gaarne over deze Planten •, van
de éène haar de andere zyde. .Men yind.hen.
dikwyis ' aan de randen der flooten , mee ,den-
ftaari om hoog en den, kop nederwaarts ivfzy
zyiïIn’ de^é"houding onledig pm met hunne
pppten lii de flyk te wrbeteh , pm hun vóed-
zel’ té' zoy^en. Deze. Worm verandert zich
in een Popje , en vervólgens in een Vlieg,,
die 'de Vlieg Afyliis bygenaamt word, waar van'
men .de.3 elphryvjng , np het yy.pórd Koe-
v lieg,, viiulèrf kaïn.'
. WORM ZONDER POOTEN , de VY-
AJND der PLANTLUIZEN, Men kan niet
hebegrypen, tot welk een trap dëPlantluiièn
zich vërmenigtvuldigen zouden, zo ode Natuur
haar niet géfehikt had om tot aas-aan een
g-ióot ""getal .andere Infeéten te ver.ftreleken
die zeer verilindzuchtig zyn. De Infeétem
tot wier voedzél dê.Plantiuizen beftëmt zyn,
lean men in drie Klaffen verdeden : die'van
dé eérfte Klaffe,'yerandëren in Vliegen dièaV
mm. twee Vleugelen hebben ; die van de tWee-
dé KlaiTe , ’worden Vier-mleugelige Vliegen ,
en de. andere. Torren♦ < Mén heeft eenige ónder
deze VVormen dief yerfchillende kleuren
Rebben.
^ Ëenige. Vliegen wprden door e.en natuur-
lyk begrip aangefp.oprto,m hare eijereir-Dp
dé ltëelén oE Bladeren- van.de Planten'te leggen
, pp welke d.e;Plantlui;zen! zi'óh geveftigt
nebben.1 De Wormen die uic deze .eijeren
voortkomen r. zyn vërflindzucht'ig yan .hare
geboorte af, zy woraen in ’t midden ;van een.
klein vreedzaam Vo lk gebpren ,,-’ t geen noch:
beledigende, noqh yprdèdigendf! wapenen bezit.,.;
en .dat vreedz'aam en .zonder .’zich-te ver-
dqdjgèn de“dodefyke flagen afwacht-, die
uien pet toebrengen wil,: het fchyi;t'zdfe zy-
ne vyari‘dën,.hiét.;te kennen., Deze-.Wormen
zyn , ,om de Plantlurzen- aan 'tu-tailpm^inTet
een bruine, fchicht ge wapent die .van féëhv
hpdrnachti^é^f'fc^ej^achtlged. aarft -isij -en
aan zyn vÓetfteün , twee andei;e veel' korter
punten heeft , met welke hy , een ifeort wan
Lelie vormt: ’ér is geen Dier,, ’t geen imet
zoo veel gemak als dezen/Worm jaagt :twanneer
hy op een blad g^plaatft is , zqo bevind
hy zich aan alle zyden van de Inieéfeenv omringt,
met welke hy zich voed. Hy katr ’er
zomtyds honden verflinden ^zonder yan plaats
te
•te veranderen. Wanneer déze Worm de
Plantlüizen, gedurende eenigen tyd , uitge-
zogeii heeft, zoo werpt hy haar weg ; en
•de Plantlüizen zyn alsdan dróóg, Men heeft
geen plaatzen op wélke,de Plantlüizen zich
geveftigt hebben, alwaar men geen van deze
VV7ormen vind; en men h e e ft’er, alwaar
men een groot getal ontmoet. Z y dringen
tot in de aderen van de bladeren der Po-
pulierbomen door. De Heer Geojfroi heeft
in de aderen , van de bladeren van den Olmboom
een van deze Wormen waargenomen,
die op een bed van dons , van deze kleine
dieren lag.
De W orm van welke wy fpreeken , is
onderfcheiden van den Worm diemenZ^«w
der Plantlüizen noemt, als mede van den
IVitten-EgeL Zie de hiftorie van deze In-
feéten , deze woorden.
W O R M S T E E N E N , Vermiculiti. De
Steenkundigen geeveü. dezen naam aan de
'délfbare, eeUfchelpige en pypswyze Schelpen:
zy zyn zomtyds in Silex o f in Spath
verandert. Zie Z e e -W o r m e n .
W O R M K R U I D , R y n v a a r , Ta-
nacetum.. Deze Plant groeitbyna overal langs
de wégen, in de weiden , in de velden , en
aan de randen van de vochtige plaatzen, haar
wortel is ’ lang , ' houtachtig, yezélachtig.,
kruipende en langlevende ; hy fchiet ronde,
geftreepte, mergachtige , en eenigzins wolachtige
fteelen uit: hare bladeren zyn grpot,
lang , gevleugelt, met infnydingen verziert
die in paren by een gevoegt, en aan hunne
randen getant zyn ; hunne kleur is geelachtig
groen; zy hebben een fterke reuk en bittere
fraaak: de bloemen komen in de maande
July en Auguftus aan de toppen der ftëe-
len v o o r t: zy vormen groote rondachtige
troffen , die in zonnefchermen gefchikt, en
uit kleine uitgefpreide en getande bloempjes
beftaan , zy hebben een fchoone blinkende
goudkleur , zyn zeldzaam w i t , en wprdén
door een fchubachtige kelk onderfteunt:, op
deze bloemen volgen kleine, en gewonelyk
langwerpige zaden , die onder hét rypen
zwartachtig worden,
De geheele Plant heeft een fterke , en. onaangename
reuk, en een bittere fmaak.. Men
vind zomtyds ^een foort van Wormkruid,
waar van de bladeren ingefneden , klein en
even als gekrult zyn , men noemt deze En-
geifcb Wormkruid. Dit is alleen een vei>
fcheidenheitvan het vorige foort; men kweekt
deze Plant in de Tuinen om hare fchoonheit
aan. De kleur.der bladeren van deze Plant
verfchilt mede; hier van is de Tanacetum ver-
ficolor van Parkinfon voortgekomen , die een
andere yerfcheidenheit vormt, en met wit
en groen gefchakeert is.
Het Wormkruid befchouwt men als maag-
verfterkende, koortsbrekende, zweetdryven-
de, windbrekende., en nuttig om de verftop-
pingen weg te nemen. Men heeft voorbeelden
dat het afkookzel van deszelfs bladeren
de maandftonden bevordert, en zeer wel de
pislyders zuivert, en dat deszelfs fap in een
gewicht van vier onc?n ingegeven zynde ,
nuttig tegens de bleeke-zucht en water-zucht
is. Men heeft in de Apothekers winkels ,
een overgehaald water van deze Plant, waar
van men ..gebruik iu dè wormdodende dranken
maakt. Men maakt van de bladeren een
nuttig conferf tegens de vallende ziekte ?n
hoofdpyn. In. eenige. Noordelyke Landschappen
, bakt men , omtrent Paaifchen ,
koeken, in welke men het fap , en de jonge
bladeren van deze Plant mengt: men bedient
’ er zich van zeggen de. Schryvers van het vervolg
op de Mattere Me diva le , om de matig
te verfterken , en de winden te verdryven;,
die de .fpyzen, die men gedurende de Vaften
gebruikt, doorgaans verwekken. Velé Lieden
gebruiken het zaad. van het Wormkruid
in plaats van het Zeverzaad; maar het is zoo
bitter niet, en by gevolg minder krachtig om
de Wormen tedooden.
iWat het uitwendig gebruik van het Wormkruid
betreft , men fchat deszelfs fap nuttig
tegens de winter in de handen , tegens de
kneuzingen en verrekkingen. Men gelooft
in Parys , dat deze Plant om de bedden o f
tuffchën twee matraffen geplaatft zynue , dè
Vlooy.en en Weegluizen verdryft en dood.
Men bereid een Wyn van het.Wormkruid^
die nuttig ..tegens. de verkoudheden is , en
om de beenen der waterzuchtigen te ftoo-
y‘en. - • ' "
: W O R T E L , Radix. Men geeft dezen
naam aan hét onderfle gedeelte der Planten,
dat gewonelyk itr de aarde' verborgen, o f aan
eenig ander lichaam yaftgehecht is , maar al*
toos op de plaats alwaar het graan gefcho-
ten heeft. Men onderfcheid drie foorten
van Wortelen, Bolachtige , Knobbelachtigt
en Vezelachtige. De Bolachtige., Bulbofa radix,
zyn die gene dimmen doorgaans Bloerp-
S s s s s 3 ipfi