Cromvoirt, Dinther, den Düngen, Empel c, a . , Esch, Geffen, Haaren,
Heesch, Heeswijk, Helvoirt, Liempde, Lith, Lithoijen, st.-Michielsgestel,
Nistelrode, Nuland, Oisterwijk, Osch, Kosmalen, Schijndel, Udenhout,
Vncht.
B o x te l, kant. van liet N.-Brab. arr. ’s-Hertogenbosch, bevattende de
7 gem. Boxtel, Liempde, Esch , Helvoirt, Haaren, st.-Michielsgestel,
Schijndel.
B o x te l, dek. van het bisd. ’s-Hertogenbosch, bevattende de 18 par.
Berkel, Berlicum, Boxtel, Cromvoirt, Dinther, den Dungen, Enschot,
Esch, Gemonde, Haaren, Heeswijk, Helvoirt, Liempde, st.-Michielsgestel,
Oisterwijk, Schijndel, Udenhout, Vucht.
B o x t e l , gem. in N.-Brab., tusschen Vucht, st.-Michielsgestel, st.-Oe-
denrode, Liempde, Oirschot, Haaren cn Helvoirt. Hare oppervlakte be-
slaat 5134 bu n d ., genoegzaam alles diluvisch zand, terwijl het overige,
längs de boorden van den Dommel en de Aa, door beekklei is gevormd.
De landbouw is het hoofdbedrijf der ingezetenen, wier aantal in 1822
3212, in 1840 4222 en in 1870 4800 beliep, zijnde in laatstgenoemd jaa r
de bevolking onderscheiden in 4562 R .-Kath., 144 Ned.-Herv., 1 Waalsch-
He rv ., 1 A n glik., 1 Ev.-Luth. en 1 Rem. Behalve het vlek Boxtel bevat
de gem. het zuidwestelijk deel van het d. Gemonde, de buurten Breukelen,
Lennisheuvel, Tongeren, Kleiner-Liempde, Selissen, Roond, Luissel,
Hai, Onrooi, Munzel en Langenberg, benevens de geh. Molenwijk, Heult
en Boscheind.
Boxtel was in de grafelijke tijden een vrije baronnie des'Rjjks tot
Elizabeth van Meerheim, in 1439, toen het Keizerlijk aanzien sterk was
gedaald, hare heerlijkheid opdroeg aan Eilips de Goede, Hertog van Brabant.
Door huwelijk kwam deze heerl. aan het Huis van Ranst, daarna
aan dat van Hoorne, vervolgens aan dat van Salm.
Het vlek Boxtel, 2 nur ten zuiden van ’s-Hertogenbosch, thans het inid-
delpunt van het spoorwegverkeer in het oostelijk Noord-Brabant, is längs
den Dommel gebouwd en bestaat uit vele aanzienlijke huizen, met een
fraai marktplein in het midden. Het liad in ,1860 1189 inw., onder welken
vele bekwame wevers, die onder anderen uitmuntend damast weven.
De groote, schoone st.-Petruskerk heeft een prächtig hoofdaltaar en een
vrij hoogen toren, de Herv. kerk sinds 1863 Cen serafijnorgel. Het kasteel
van Stapele of Boxtel is voor weinige jaren fraai vernieuwd. De spoorweg
van Boxtel uaar Tilburg is in 1865 geopend, die naar Eindhoyen in 1866
en die naar Vught in 1868. De aanleg van den spoorweg van Boxtel
over Gennep naar Goch is zoo ver gevorderd, dat men een spoedige
voltooiing mag te gemoet zien.
In 1388 en in 1543 werd Boxtel door de Gelderschen geplunderd, in
1583 door Staatsche krijgsbenden, in 1603 door de Spanjaarden, in
1672 door de Eranschen.
B o x um , d. in het zuid-oosten der Eriesche gem. Menaldumadeel. Het
had in 1840 237, in 1860 312, in 1870 302 inw. Bjj de Herv. kerk stond
tot 1842 een stompe, zeer scheeve klokketoren, wier spits den 6 Febr.
van dat jaar instortte, doch sedert door een andere werd vervangen. E r is
ook eene kork der Chr.-Ger. Vroeger vond men er de adell. staten Schel-
tema en Oedsma, even als twee uithoven der abdij Lidlum, onder den
naain van Monnikhuis en te r Poorte bekend.
Den 17 Januari 1586 viel hier een veldslag voor tusschen de krijgsbenden
van Graaf Willem Lodewijk van Nassau en de Spanjaarden van
den Overste de Tassis. De Staatsche vaandrig Otto Clant weigerde de
lijfsgenade, die men hem bood, toen hij overmand werd, maar zieh in zijn
vaandel wikkelende, verdedigde hij zieh, tot hij in het eerekleed dat
hij gekozen had, werd doorstoken.
Boxumer-zool, vaart van het d. Boxum naar de Sneeker-trekvaart.
Bozum, d. in de Eriesche gem. Baarderadeel, in 1840 met 553, in
1860 met 591 en in 1870 met 629 inw., met inbegrip der ingezetenen
van de geh. Indijk, Bongierd, Dijkshome en Makkum, benevens die van een
deel van Kleiterp. Zonder die geh. had Bozum in 1860 350 inw. E r is
een Herv. kerk met een stompen toren. Vroeger stond er de state Walta.
B o zum e r -N ienw lan d , het deel van het door de opslijking derMid-
delzee gewonnen nieuwland, voor zoo ver dit onder Bozum ligt.
Bozumer-Vaart, vaart in Eriesland, van Bozum naar de Sneekervaart
Oudtijds maakte zij een deel u it van de waterweg van Franeker naar de
Middelzee.
Braaiaal, bekende herberg en pleisterplaats bij het Geld. d. Vuren.
Braak (de), geh. in , de N.-Holl. gem. Ursem.
Braak (de), of A a r tsw ou d e r -B ra ak , pold. te r grootte van 3 bund.
in de N.-Holl. gem. Hoogwoude.
Braak (de), voorm. plas in den Over-Braker-Binnenpolder in de gem.
Amsterdam, tegenover de Westerbegraafplaats. Deze kleine plas is in
1871 droog gemaakt door het inwerpen van zand. I)e piek is begrepen
in den aanleg van den spoorweg Amsterdam-Zaandam.
Braak (de), voorm. meer of inbraak in de N.-Holl. gem. Medemblik,
in 1631 drooggemaakt, ongeveer 100 bund. groot.
Braak, pold. in de N.-Holl. gern, Barsingerhorn. Het is een in 1634
bedijkt meertjej 72J bund. groot.
Braake (ter), voorm. hofstede der Tethpelieren in het geh. ten Oever
Mj het N.-Brab. d. Riel. De orde ontving dit landgoed in 1100 van Hendrik
II, Heer van Breda. Na de uitroeiing der Tempelieren kwam ter
Braake in 1311 aan de st.-Jansridders, en in den vrijheidskamp tegen
Spanje aan de domeinen van het Huis Nassau-Oranje.
Braakhoek, geh. in de N.-Brab. gern, Hooge-en-Lage-Mierde.
Braakhuizon, buurt in de N.-Brab. gem. Gcldrop. in Groot- en Kleini'aakhuizen
onderscheiden, in 1840 met 453, in 1860 met 516 inw.