Chr.-Geref., 216 R.-Kath* en 28 Ned.-Isr. In de eerste jaren der regee-
ring van Koning Willem I behoorde den Ham tot het schoutambt van
Ommen-en-den-Ham. Later is het weder van Ominen afgescheiden, zoo ais
reeds was onder h etFranseb bestnur. Landbouw, vee- en vogelteelt en weverij
zijn de hoofdbronnen der welvaart. De gem. bevat de d. den Ham en
Vroomshoop en de b. Magele, Noordmeer en Linde.
Het d. den Ham, in 1S70 met 633 inw., ligt aan den weg van Ominen
naar Almelo. Het heeft eene Herv. en eene Chr.-Geref. kerk. Tot
1884 stond in de nabunrschap de havezathe Mennigeshave. Te Ham violen
in 1784 groote oproerigheden voor. Den 15 Angustus 1842 leed het
zwaar door brand.
Ham (don), geh. in de N.-Brab. gem. Son e. a.
H am (den), voorm. burg in de Gron. gem. Loppersnm, in 1738 afgebroken
en door de boerderij de Groote-Ham vervangen.
Harningen, of H am e lin g en , geh. aan het Meppelerdiep, n de
Overijsselsche gem. Staphorst. Het had in 1870 151 inw.
H am m e rb e ek , of V lie rw e te r in g , beek in Overijssel, die nit het
Almelosche-veen ontstaat en in de Eegge valt.
Hammerhof, geh. in de Limb. gem. Herkenbosch-en-Melick.
H am m in k , geh. in de Gron. gem. ten Boer, in den omtrek van
Lellens.
H am s c h e -B r u g , brug over de Linge in de Geld. gemeenten Zoelen
en Wadenoijen, waarbij eene uitspanningsplaats in de eerstgenoemde gem-
Hamshorn, g eh . b i jh e tE r i e s c h e d .D r o g e h am ,in d e g em .A c h tk a r s p e l e n .
H am ste r lan d , streek lands bij het Gron. dorp den Ham.
H am v e ld , heideveld van 135 bund. in de Drenthsche gem. Beilen.
HnT.Mrmv'«. fraaie bnrg of oud kasteel in de Gron. gem. Znidhorn.
Han d e l, d. met eene R.-Kath. kapel in de N.-Brab. gem. Gemert,
waarheen op bepaalde tijden vele ingezetenen der Meijerij en andere
streken in bedevaart komen. Deze kapel is eene stichting van 1225. Het
had in 1840 98 inw.
H a n d e ls c h e -K lu is , of H u iS - t e -P a d u a , gesticht van broederen van
st.-Eranciscusorde, deels in de N.-Brab. gem. Boekel, deels in de gem.
Gemert. In 1833 werd een krankzinnigen-gesticht met deze kluis ver-
bonden. E r waren daarin 1 Januari 1874 47 lijders.
H am (den), b. in de N.-Brab. gem. Dongen, in den Hoogen-Ham en
Lagen-Ham onderscheiden. Zij had in 1840 816 inw.
H am (den), b. in de Gron. gem. Bellingwolde, in 1840 met 117 inw.
H am (den), b. in de Geld. gem. Batenburg.
H am (het), geh. in de N.-Brab. gem. Wanroy.
H am e lan d , of H am a lan d , voorm. graafsch. aan den IJssel, waar-
van het ondste bericht van 837 dagteekent. Het strekte zich uit tnsschen
de Veluwe, de Duffel (Dubla), Westphalen, Twenthe en Islegouwe, en
had Deventer tot hoofdplaats. Verscheidene Graven komen in oude oor-
konden voor. Allerwaarschijnlijkst waren eenige Hamelandsche Graven
ook Graven van de Nordgau in den Elsass. Het laatst komt de naam
Hamaland ten jare 1083 en 1085 in oorkonden voor. Hameland is sedert
onder het Stift Utrecht, de Graafschappen Zntphen en Gelder verdeeld.
Hamdijk, b. in de Gron. gem. Nieuwe-Schans, in 1840 met 128, in
1870 met 213 inw.
H am e l (de), watering in N.-Brab., die tnsschen Megen en Dieden in
de Maas valt.
Ham -en -R ijsk am p en , pold. in de N.-Brab. gem. ’s Hertogenbosch.
H am e r (ten), voorm. d. in de omstreken der Zeenwsche stad Bier-
vliet, in Nov. 1377 door overstrooming te gronde gegaan. Mogelijk was
het dezelfde plaats, die st.-Nicolaas-ten-Hamere en Hamerzate wordt
genoemd.
Hameren, geh. ten noorden van het Eriesche d. Beetgnm, doch in
de gem. het Bildt, onder L. Vrouweparochie.
H am e r sv e ld , d. in de TJtr. gem. Leusden,‘in 1870 met 491 inw. Er
is eene R.-Kath. kerk, die in 1841 is ingewjjd.
Hander, of Op-de-Hander, geh. in de Gron. gem. Eenrum.
H a n d -n a a r -L e id e n , vroeger middelpunt der wijk Bovenkerk van
de gem. Nieuwer-Amstel. De aldaar in 1803 gebonwde R.-Kath. kerk is
echter in 1874 verplaatst naar de Noordammerbrug.
H an e tan g (de), geh. in de Gron. gem. Vlagtwedde.
H an ia ’sp o ld e r , pold. van 48 bund. in de Z.-Holl. gem. Dubbeldam.
Hansum, b. in de Limb. gem. Neer, in 1870 met 89 inw. Zij is ge-
vormd door twee geh., Groot-Hansum en Klein-Hansnm,
H a n s-V r ie se -S ch an s, voorm. schans bij de Zeeuwsche stad Oost-
burg, in 1673 geslecht.
H an sw e e r t, of H a n sw e s t, nieuw d. in de Zeeuwsche gem. Krui-
ningen, aan het zuideinde van het Zuid-Bevelandsche kanaal. Vroeger
slechts een geh., heeft het door het stichten eener R.-Kath. kerk in 1867
en de opening van het kanaal een bloeiend aanzien verkregen. Het had
in 1840 ongeveer 25, in 1870 193 inw. E r is een telegraafkantoor en
een veer over de Wester-Sehelde naar Walsoorde in Zeeuwseh-Vlaanderen.