Zwaansmeer, voorm. meer in de N.-Holl. gem. Wijk-aan-Zee, rnim
4 bnnd. groot. Keods voor vele jaren is dit meer in weiland veranderd.
Z w a a r d i jk , pold. in de Z.-Holl. gem. Poortugaai, rnim 86 b. groot.
Zwake, binnenkreek in de Zeeuwsche landstreek Zuid-Bevoland een
deel van het vaarwater, dat oudtijds Borssele en Baarland van het weste-
iijbe Zuid-Beveland seheidde.
Z w ak e , of O o s te r -en -M id d e l-Z w a k e , heerl. in de Zeeuwsche
gem. ’s Gravenpolder, 307 bund. groot. Zij telde in 1840 65, in 1870
84 inw. Daarin ligt het buiten het Hof-te-Zwake, hetwelk in 1850 werd
vernienwd.
Z w a luw e , of H o o g e -en -L a g e -Zw a luw e , heerl. in N.-Brab., be-
vattende de gem. Zwaluwe en deelen van Elundert en Zevenbergen. De
hooge heerl. behoorde oudtijds aan de Graven van Holland, doch de
ambachtsheerl. aan de Heeren van Duivenvoorde. In 1376 werd de heerl.
gesplitst, doch in 1513 (toen Lage-Zwaluwe aan het Huis van Nassau kwam
aan welk geslacht Hooge-Zwaluwe reeds lang had behoord) hereenigd.
Zw a luw e , of H o o g e -en -L a g e -Zwa luwe , gem. in N.-Brab., inge-
sloten door de gem.: Made c. a., Oosterhout, Terheyden, Zevenbergen,
Strijen en Dubbeldam, van welken de beide laatsten tot Z.-Holland
behooren. De gem. bevat een deel van het Hollandschdiep en de
Biesbosch. Zvj is 4902 bund. groot en door zeeklei gevormd. Men telde
er in 1822 2573, in 1840 3413, in 1876 4110 inw. Bij de telling voor
1870 onderscheidde men er: 2280 B.-Kath., 1741 Herv;, 16 Luth. en
14 Chr.-Geref. De inw. bestaan meest uit landbouwers en veehouders.
De gem. bevat de beide d. Hooge-Zwaluwe en Lage-Zwaluwe, een
deel van het d. de Moerdijk, de b. Helkant, Gaete, Oudelandschedijk
en Groenendijk, benevens het geh. Noodveer.
Z w a luw e , Station der staatsspoorwegen in de N.-Brab. gem. Zwaluwe,
te r plaatse waar vier banen, körnende van den Moerdijk, Breda, Dordrecht
en Zevenbergen aan elkander sluiten. Het Station is voor het verkeer
op de drie eerstgen. banen geopend, den 1 Nov. 1872, doch voor de
baan naar Zevenbergen eerst den 1 Mei 1876. De spoorwegbrug over
het Hollandschdiep tusschen Zwaluwe en Willemsdorp is een der schoonste
openbare werken in onze eeuw aangevangen en voltooid. De brug heeft
eene lengte van 2536 meters, waarvan de kleinste helft uit een steen-
dam bestaat, terwijl de overige 1432 meter zijn gevormd door 14 over-
spanningen. Aan de zuidzljde is eene draaibrug voor de doorvaart van
schepen. De brug werd van 1868 tot 1872 door de Koninklijke fabriek
van stoom- en andere werktuigen te Amsterdam vervaardigd en kostte
omstreeks 6,506,700 gülden.
Zw a luw e , voorm. geh. in de N.-Brab. gem. Tilburg.
Z w a luw en b u u r t, wijk van het dorpje Nes-en-Zwaluwenbuurt in de
N.-Holl. gem. Nieuwer-Amstel, met de B.-Kath. kerk van de Nes. Men
telde er in 1870 191 inw.
Zwam me rdam, gem. in Z.-Holl., tusschen Bodegraven, Lange-Buige-
Weide, Beeuwijk en Alphen. Zij wordt in het noorden door den Bijn
bezoomd en bestaat daar uit klei, doch meer zuidwaarts uit laag veen.
In het geheel is zij 1775 bund. groot. In 1811 had zij 1075, in 1822
1086, in 1840 1195, in 1876 1467 inw. Bij de telling voor 1870 onderscheidde
men er: 863 Herv., 49 Chr.-Geref., 23 Bem., 17 Luth., 403 B.-
Kath., 7 Isr. en 3 ongenoemden. Behalve enkele winkeliers, scheeps-
timmerlieden, steenbakkers en molenaars, zijn de ingezetenen veelal
landbouwers en veefokkers. De gem. bevat het d. Zwammerdam, met de
wijk de Overtogt, de b. Tempel en eenige verstrooide huizen.
Het d. Zwammerdam ligt aan de zuidzijde van den Bijn. Het telde in
1840 binnen de kom 496, en met de wijk Overtogt 803 inw. In 1870
berekende men de bev. der kom op 456 zielen. Het is eene aanzien-
lijke plaats. E r zijn kerken voor de Herv. en de Bem. Ook is er eene
B.-Kath. kerk in de wijk Overtogt. Het d. is zeèr oud en komt reeds
in eene oorkonde van Keizer Erederik I in 1165, onder den naam van
Swadenburgerdam, voor. De dam zelf, door Graaf Dirk V in den Bijn
gelegd, was de oorzaak van veel strijd. Graaf Willem I wierp hier in
1203 of 1204 verschansingen op tegen de Utrechtschen en Loonschen.
In 1481 werd de bürg te Zwammerdam of Zwadenburgerdam verwoest.
In Januari 1673 hebben de Franschen hier vreeselijke plunderingen en
moorden aangericht.
Zw an b u rg e rp o ld e r , pold. van 2-35 bund. in de Z.-Holl. gem.
Warmond.
Zwanenburg , landgoed in de Geld. gem. Gendringen, aan de
Pruiss. grens. Het is in de binnenlandsche oorlogen van Gelderland
dikwijls aangevallen. In 1425 werd het door Arnold van Gelder en in
1492 door Meindert van den Ham veroverd.
Zwanenburg , voormalige havezathe te Vorchten in de Geld. gem.
Heerde.
Zw an en b u rg , groot gebouw (beetwortel-suikerfabriek) in het d.
Halfweg of Polanen, in de N.-Holl. gem. Haarlemmerliede c. a. Oudtijds
stond waarschijnlijk te zelfder plaatse het kasteel der Heeren van Persijn.
Het tegenw. gebouw is in 1654, op last van dijkgr. en hoogheemraden
van Bijnland, gebouwd door den beroemden bouwmeester Pieter Post.
Zw an enw a te r , meer van 20 bund. oppervlakte in de duinen der
gem. Callantsoog. Het is met de heerl. Callantsoog in 1876 verkocht.
Zwa r takke r s, geh. in de N.-Brab. gem. Bladel.
Z w a r teb ro eb , b. onder het d. Voorthuizen, in de Geld. gem. Barneveld.
Het telde in 1840 596, in 1870 671 inw.
Zwarte-Haan, herberg op de noordzijde der Friesche gem. het Bildt,
onder st.-Jacobi-parochie en aan den dijk längs de Wadden. E r is eene
overvaart naar Hollum op Ameland.