Scharmer-Ee, rivier in de Gron. landstreek Fivelgo, die bij Scharmer
ontstaat, doch vroeger van veel meer belang was dan tegenwoordig. Een
deel is toegegroeid.
S ch a rm o len , of S eh e rm o lcn , geh. in de N.-Brab. gem. Oeffelt.
Seharn, of Schaarn, b. in de Limb. gem. Heer, in 1840 met 236,
in 1870 met 222 inw.
Scharneburen, of Offerderburen, geh, onder het d. Ferwoude in
de Friesche gem. Wonseradeel.
S ch a rn eg ou tum , d. met eene nienwe Herv. en eene Chr.-Geref.
kerk op een hooge terp in de Friesche gem. Wymbritseradeel. Oudtijds
stond 700 ellen ran dit d. het Nijeklooster. Onder dit d. behoort de
zathe Tjeppena. Scharnegoutum telde met het geh. Nijeklooster in 1811
253, in 1840 352, in 1875 522 inw.
S cha r r en, geh. in de Friesche gem. Doniawerstal, langs de Eijn
hier de Scharsterrijn of Scharstervaart genoemd. E en deel (onder Oldeouwer)
had in 1840 66, het ander (onder Oosterhaule) 23 inwoners.
S ch a r r e z e e , of S ch o r r en z e e , voorm. oude stroom tijdens Goede-
steede en Overflakkee nog twee eil. nitmaakten. Sedert 1751 door een
dam gesplitst, is deze stroom sedert 1769 in land herschapen.
S ch a r r e z e e -p o ld e r , pold. ra n ruim 48 bund, in de Z.-Holl. gem.
Stellendam, in 1803 ingedijkt.
S ch a rw ou d e , kerk. ring der klasse Alkmaar van de Herv. Kerk. Zij
bevat de 12 gem.:Zuid-Scharwoude-en-Broek-op-Langendijk,Noord-Schar-
woude, Nieuwe-Niedorp, Oudkarspel, st.-Pancras, Winkel, Koedijk, War-
menhuizen, Haringcarspel-en-Dirkshorn, Schoorl-Groet-en-Camp, Oude-
Niedorp-Zijdewind-en-Veenhuizen, Heer-Hugowaard.
S cb a rw ou d e , d. in de N.-Holl. gem. Avenhorn, aan den Wcst-Frie-
schen zeedijk. E r is eene Herv. kerk, waarnaar de plaats voorheen soms
het Zwartekerkje werd genoemd. Eene vroegere kerk werd in 1394 door
een watervloed vernield. Behalve door dezen vloed, heeft Schardam ook
in 1508, 1514 en Ned. 1675 veel door het bezwijken der zeedijken gele-
den. Scharwoude vormde vroeger eene zelfstandige gem. van ruim 226
bund, oppervlakte, doch is ten gevolge der wet van 13 April 1854 bij
Avenhorn ingelijfd. Scharwoude had met de daaronder behoorende ver-
strooide huizen in 1822 160, in 1840 241, in 1870 304 inw.
S cb a tz en b u r g , landgoed aan den weg tusschen de d. Dronrijp en
Menaldum, in de gem. Menaldumadeel, een der schoonste buitenverblijven
van Friesland. Zacht-glooiende gronden, prachtig geboomte en bevallige
bloemperken vormen, met het welingerichte heerenhuis, waarin de eige-
naar, Mr. A. Qnastius, merkwaardige verzamelingen van kunstwerken heeft
bijeengebracht, een prachtig geheel.
S ch a v e r en , b. in de Geld. gem. Epe, in 1840 met 127 inw.
S ch a y k , of Seh a ik , gem. in N.-Brab., tnsschen Herpen, Keek, Zeeland,
Uden, Nistelrode en Berchem, hebbende eene opporvlakte van 3008
bund., alies diluvisch zand. In 1822 had zij 1330, in 1840 1511, in 1875
1526 inw. Bij de telling voor 1870 vond men er 1481 R.-Kath. en 4 H erv.
De landbouw is hun middel van bestaan. De gem. bevat het d. Schayk,
de b. Landstraat, Schayksenhoek en den Haag, benevens de geh. Gaal
en Mun.
Het _ d. Schayk telde in 1870 binnen de kom slechts 94 inw. E r is
eene nieuwe R.-Kath. kerk.
Schayk, Schaik, of Schadewijk, b. in de N.-Brab. gem. Osch, in
1840 met 712 inw. E r staat e*ne oude kapel. In 1522 werd Schayk door
de Gelderschen aan kolen gelegd. Den 19 Mei 1831 is het door een zwaren
brand geteisterd.
Schayksenhoek, of Schayksche-Hoek, b. in de N.-Brab. gem.
Schayk, in 1840 met 327 inw.
Scheemda, gem. in Groningen, ingesloten tusschen Winschoten, Midwol-
de, Nieuwolda, Termunten, Slochteren, Noordbroek, Zuidbroek, de Meeden
en Oude-Pekela. Zij beslaat 4592 bund, en is meest door klei, doch in
het midden en zuiden uit diluvisch zand en hoog veen gevormd. In 1822
had zij 3012, in 1840 3547, In 1875 4336 inw., in laatstgenoemd jaa r
onderscheiden in : 4089 Herv., 83 Chr.-Geref., 46 Doopsgez., 8 Luth.,
47 R.-Kath., 55 Isr. en 8 ongenoemden. De inw. bestaan meest van landbouw,
handel, steen- en pannenbakkerij en anderen fabriekarbeid. De
gem. bevat de d. Scheemda, Eexta, Nieuw-Scheemda en Westerlee, de b.
Heiligerlee, Kloosterholt en Scheemderzwaag, een deel der b. h e tW a a ren
Scheemdermeer, benevens het geh. Napels.
Het d. Scheemda, in 1840 met 923, in 1870 met 832 inw., is eene
fraaie plaats aan het Zeildiep en Winschoterdiep. Zij heeft 3 kerken,
één voor de Herv., één voor de Chr.-Geref. en één voor de R.-Kath.
Oudtijds lag h e t d. ongeveer 20 minuten meer naar het noordwesten ;
althans men vindt daar nog grondslagen van eene kerk, van wier stich-
ting geene herinnering meer is.
Scheemdermeer, b. in Gron., deels in de gem. Scheemda, deels in
Midwolde. Het eerstgen. deel had in 1840 23, het laatstgen. 110 inw.
Scheemderzwaag, b. in de Gron. gem, Scheemda, op in 1599 aan-
gewonnen grond uit den Dollard. Zij had in 1840 119, in 1870 386 inw.
Scheer (de), havez. in de Ov. gem. Gramsbergen. Vroeger was dit
huis zeer sterk. Prins Maurits had er zijn hoofdkwartier in 1591. Den 5
Ju li 1672 werd er een verdrag gesloten tusschen Christoffel Bernhard van
Galen, Bisschop van Miinster, die daar toen evenzeer zijn hoofdkwartier had,
en de Staten van Overijssel, waarbij de laatsten de geheele prov. aan den
overweldiger inruimden. Door Rabenhaupt hernomen, werd het gebouw
van zijne sterkte beroofd.
Scheibeek, fraai landgoed in N.-Holl., deels in de gem. Velsen, deels
in de gem. Beverwijk. Men meent dat Joost van den Vondel hier zijn
Palamedes dichtte.