Edam heeft 2 Herv. kerken (waarvan de Groote kerk door bouworde,
ruimte en geschilderde glazen uitmunt), eene L u th ., eene Doopsgez.,
eene Chr.-Geref. en eene R.-Kath. kerk, benevens eene Synagoge, ver-
scheidene liefdadige gestichten, enz. Het Stadhuis is een sierlijk gebouw,
dat van 1737 tot 1739 werd opgetrokken. Van de ijzeren leuning der
Gamsluis wordt gezegd, dat zij aan geen roest onderhevig is. Onder de
zeldzaamheden, die te Edam bewaard worden, behooren het portret van Pieter
Derksz. Langebaard, wiens baard nagenoeg twee malen de lengte van
zijn lichaam h a d ; het portret van een zeer dikken kastelein, J a n Claasz.
Clees, die op zijn twee-en-veertigste jaa r 455 pond woog; van een
meisje, Trijntje Keever, wier lengte ongeveer drie en een half meter heeft
bedragen; en van den scheepsbouwmeester Oosterling, die 92 schepen op
zijn werf van Stapel liet loopen.
Terwijl de inw. van het ged. der gem. dat buiten de stad ligt, meest
in veeteelt, en die van het d. Volendam in de vischvangst hun bestaan
vinden, winnen de stedelingen meerendeeis door den handel met hout en
kaas het noodige. Men Tieeft er 3 scheepstimmerwerven, 1 touwslagerij
en eenige andere fabrieken, doch van kleinen omvang.
Ede, prov. kiesdistrict, bevattende de 6 gem.: Ede, Doorwerth, Ren-
kum, Wageningen, Scherpenzeel, Barneveld.
Ede, gem. in Geld., tusschen Barneveld, Apeldoorn, Rozendaal, Arnhem,
Renkum en Wageningen (Geld.), en Rhenen, Veenendaal en Rens-
woude (Utr.). Zij heeft eene zeer groote uitgestrektheid, namelijk 32,926
bund., die deels uit schoone akkers, bosschen en weiden, maar deels ook
u it woeste heiden en dorre zanden (t. w. 14,770 bund.) bestaat. In 1822
had deze gem. 5836, in 1840 8484, in 1860 9616, in 1873 10,655 inw.,
voor laatstgenoemd jaa r onderscheiden in 10,383 Ned.-Herv., 8 Waalsch-
He rv ., 28 Ev.-Luth., 1 Herst.-Luth., 10 Doopsgez., 2 Rem., 42 Christ-
Ger., 140 R.-Kath., 5 Oud-Roomschen, 27 Israel, en 3 ongenoemden.
Zij bevat de d. Ede, Lunteren, Bennekom en Otterloo; deelen der d.
Veenendaal en Hoenderloo; de buurten Ederveen, Manen, Wekerom,
Veldhuizen en Ginkel (onder Ede); Nederwoud, Meu-Lunteren, Overwoud,
Elierden en de Valk (onder Lunteren); de Heukelomsche-Brink, Nergena
en de Kraats (onder Bennekom); Hartskamp, Hooge-Baarlo en Esehoten,
benevens de gehuchten Westenenk, Deelen, Westerhuis, Oud-Reemst,
Laar, Nieuw-Reemst, en de verstrooide hoeven Plankenwambuis, Mos-
sel en Pampelt (allen onder Otterloo). Landbouw en schapenfokkerij
zijn de hoofdbedrijven der ingezetenen, doch men vindt er ook 25 wol-
kammerijen (met 48 werkl.), eene kleine hoedenfabriek, 1 olieslagerij,
1 draaierij, 2 verwerijen, 1 touwslagerij, 11 wagenmakerijen, 9 koren-
molens en 1 grutterij. In 1811 was de gem. in 4 mairien gesplitst: Ede,
Bennekom, Lunteren en Otterloo, terwijl Geldersch-Veenendaal met
Stichtsch-Veenendaal eene mairie uitmaakte.
Het groote, schoone dorp Ede, aan het kruispunt der wegen van
Amersfoort naar Arnhem en van Wageningen naar Nijkerk, bevatte in
1840 937, in 1860 1406 inw. in de kom. Het heeft eene Herv. kerk met
hoogen toren, en op 25 min. afstand een Station van den Rhijnspoorweg.
De plunderende Spanjaarden van Hendrik van den Bergh werden er in
1624, met achterlating van hun buit, door de Holländers verdreven.
E dens, d. in de Eriesche gem. Hennaarderadeel, met eene Herv. kerk.
In 1811 telde het 58, in 1840 48, in 1873 76 inw. Vroeger lag er de
state Unga.
E d e rb o sch , bosch ten oosten van het Geld. d. Ede, ruim 400 bund.
groot, vooral bekoorlijk door zijne trotsche eiken en beuken.
E d e rv e en , buurt in de Geld. gem. Ede, in 1840 met 426, in 1860
met 312 inw.
Ee, d. in de Eriesche gem. Oost-Dongeradeel, met de geh. Tibma,
Groot-Medhuizen, Klein-Medhuizen, Oudterp en Valingen, in 1811 door
626, in 1840 door 981, in 1873 door 975 zielen bewoond. De Herv.
kerk is een fraai gebouw, met een Vierkanten toren.
E e , geh. onder het Eriesche d. Itens (Hennaarderadeel).
Ee, riv. in het Gron. distr. Fivelgo, tusschen het Schaapshok en Wol-
tersum, eertijds wel 80, nu slechts 20 voet breed.
Ee, stroom in Eriesl., voerende uit het Slotermeer door de stad Sloten
naar de Tacozijl.
Ee, stroom in Eriesland, uitmakende de trekvaart van Leeuwarden
naar Dokkum.
Ee, voormalige zeeboezem bij de Vlaamsche steden Aardenburg en
Oostburg, wellicht de oude Heidenzee, die in de 13de eeuw bedijkt en
sedert in land is herschapen.
E e ch en b e rg , geh. in de Limb. gem. Hoensbroek.
E ed e , gem. in Zeeland, ingesloten door Heille, Aardenburg on st.-
Kruis in Zeeland, en Middelburg, Maldegem en st.-Laurens in de Belgische
provincie Oost Viaanderen. Zij bestaat uit verschillende ingedijkte,
door zand en klei gevormde gronden, en heeft 1344 bund. oppervlakte. In 1822
had zij 1104, in 1840 1233, in 1872 1250 inw. Bij de volkstelling van
December 1869 was de bevolking gesplitst in 1209 R.-Kath., 33 Herv. en
1 Luth. De landbouw maakt het hoofdbedrijf der ingezetenen uit.
Het d. Eede, vlak aan de Belgische grenzen gelegen, neemt de plaats
in der oude dorpen st.-Baafs (in het oosten) en Onze-Lieve-Vrouw-Bezui-
den (in het westen), die voor of tijdens de Spaanscbe onlusten door oor-
log en watervloeden te gronde waren gegaan, Eerst na de bedijking van
Beoosten-Eede in 1651 is dit d. ontstaan. De toen gestichte Herv. kerk
werd in 1815 aan de R.-Katholieken verkocht, welke voor dien tijd te
Middelburg of st.-Laurens ter mis gingen. Het d. is zeer aangenaam
door korenvelden en eene boom- en boschrijke streek omringd.
E e fd e , buurt in de Geld. gem. Gorssel, in 1840 met 709, in 1860 met
917, in 1872 met 1029 inw.