andere plaatsen hebben belangrijke weverijen, de Langstraat schoen-
makerijen, Zevenbergen, Bergen op Zoom enz. beetwortelsuiker-fabrieken.
De leerlooierijen, bierbronwerijen, tabaks- en sigarenfabrieken zijn zeer
talrijk, even als koren- en oliemolens. Pottenbakkerijen vindt men vooral
te Bergen-op-Zoom; steenbakkerijen inzonderheid in de Maasdorpen;
meubelmakerijen, pianofabrieken enz. te ’s-Hertogenbosch en Breda.
Yele werklieden, die voor de groote fabrieken te Tilburg, Helmond, enz.
arbeiden, beoefenen tevens den landbouw.
Noord-Brabant is voor het lager schoolwezen verdeeld in 13 districten.
Tot het e e r e t e behooren de scholen : in Cromvoirt, Empel (te Empel en
Gewände), Esch, ’s-Hertogenbosch (te ’s-Hertogenbosch en Orthen), st.-
Michielsgestel, Rosmalen (te Rosmalen, Hintham en Kruisstraat), Vucht.—
Tot het twe e d e de scholen: in Alphen (te Alphen en Riel), Borkel, Gilze
(te Gilze en Rijen), Goirle, Haaren, Helvoirt, Hilvarenbeek (te Hilvaren-
beek, Biest en Esbeek), Loon-op-Zand (te Loon-op-Zand, Kaatsheuvel en
Loonsche-Dijk), Moergestel, Oisterwijk, Tilburg, Udenhout. — Tot het
der de de scholen : in Almkerk (te Almkerk en Uitwijk), Andel, Bokhoven,
Drongelen (te Drongelen en Doeveren), Dussen, Emmikhoven, Engelen,
Giessen, Hedikhuizen (te Hedikhuizen en Haarsteeg), Heesbeen (te
Heesbeen, Eethen en Genderen), Herpt, Heusden, Meeuwen (te Meeuwen
gn Babilonienbroek), Nieuwkuik, Oudheusden (te Oudheusden en Elshout),
Rijswijk, Yeen, Vlijmen, de Werken (aan de Werken en te Sleeuwijk),
Werkendam, Wijk, (te Wijk en Aalburg), Woudrichem. — Tot het v i e r d e
de scholen: in Alem (te Alem, Maren en Kessel), Bereitem, Deurzen,
Dieden (te Dieden en Demen), Geffen, Heesch, Herpen (te Herpen en
Overlangel), Huisseling (te Huisseling en Neerloon), Lith, Lithoijen,
Megen (te Megen, Haren en Macharen), Nistelrode, Nuland, Oijen (te
Oijen en Teefielen), Osch, Ravestein, Schayk, Zeeland (te Zeeland en
Oventje). — Tot het v i j f d e de scholen: in Beers, Beugen (te Beugen en
Rijckevoort), Boxmeer, Cuyk (te Cuyk en st.-Agatha), Escharen (te
Escharen en Hooghal), Gassei, Grave, Haps, Linden (te Groot-Linden
en Klein-Linden), Maashees (Maashees en Overloon), Mill (Mill en
st.-Hubert), Oeffelt, Oploo (te Oploo, st.-Anthonis en Ledeakker), Reek,
Sambeek (te Sambeek en Sambeeksche-Hoek), Velp, Vierlingsbeek (te
Vierlingsbeek en Vortum), Wanroy. — Tot het z e e d e de scholen: in
Berlicum (te Berlicum, Middelrode en Kaathoven), Boekel, Dinther (te
Dinther en Loosbroek), den Dungen, Erp (te Erp en Boerdonk), Hees-
wijk, st.-Oedenrode (te st.-Oedenrode, Olland en Nijnsel), Schijndel, Uden
(te Uden, Bedaf en Volkei), Veghel (te Veghel, Seitaart en Eerde). —
Tot het z e v e n d e de scholen: in Aarle-Rixtel (te Aarle), Asten, Bakel (te
Bakel en Milheeze), Beek-en-Donk (te Beek), Budel, Deurne (te Deurne,
Liessel en Helenaveen), Geldrop, Gemert (te Gemert, Handel en Mörtel),
Heeze, Helmond, Leende (te Leende en Leender-Strijp) Lierop, Lies-
hout, Maarheeze, Mierlo, Soerendonk, Someren, Stiphout, Vlierden. —
Tot het a c h t e t e de scholen: in Aalst, Bergeyk (te Bergeyk het Hof en
Weebosch), Borkel-en-Schaft, Dommelen, Eersel, Eindhoven, Gestel;
Luyksgestel, Nuenen (te Nuenen en Nederwetten), Riethoven, Son (te
Son en Breugel), Tongelre, Valkenswaard, Veldhoven, Waalre, Westerhoven,
Woensel (in ’t Broek en te Acht), Zeelst en Zes-Gehuchten.
Tot het ne g e n d e de scholen : in Best, Bladel, Boxtel (te Boxtel, Ton-
geren en Gemonde), Diessen, Duizel (te Duizel en Steensei), Hooge- en
Lage-Mierde (te Hooge-Mierde, Lage-Mierde en Hulsel), Hoogeloon (te
Hoogeloon, Hapert en Casteren), Liempde, Oerie, Oirschot (te Öirschot,
Spoordonk en Straten), Oostel- Westei- en Middel-Beers (te Oostol-Beers
en Middel-Beers), Reusel, Vessem (te Vessem, Wintelre en Knegsel).
Tot het t i e n d e de scholen i n : Baarle-Nassau (te Baarle-Nassau en Uletoten)
Breda, Chaam, Ginneken (te Ginneken, Bavel, Heusdenhout, Galder en Ul-
venhout, Princenhage (te Princenhage en Beek), Rijsbergen, Zundert (te
Groot-Zundert en Achtmaal) — Tot het e l f de de scholen: in Dinteloord
(te Dinteloord en Droogendijk), E tten en Leur (te Etten en L eur), Eijnaart
(te Eijnaart, Heyningen, Zwingelspaan en Oude-Molen), Hoeven, Klundert
(te Klundert en Moerdijk), Made (te Made en Drimmelen), Oudenbosch,
Oud- en Nieuw-Gastel (te Oud-Gastel en Nieuw-Gastel), Standdaarbuiten,
Terheyden (te Terheyden, Wagenberg en Slikgat), Willemstad, Zevenbergen
(Zevenbergen en Zevenbergsche-Hoek), Zwaluwe (te Hooge-Zwaluwe
en Lage-Zwaluwe). - Tot het tw a a l f d e de scholen : in Baardwijk,
Besoijen, Capelle of ’s-Grevelduin-capelle, Dongen (te Dongen en Vaart-
kant), Drunen, Geertruidenberg, ’s-Gravenmoer, Oosterhout (te Ooster-
hout, den Horst, den Hout en Dorst), Raamsdonk (te Raamsdonk en
Raamsdonksveer), Sprang, Teteringen, Vrijhoeven-capelle, Waalwijk en
Waspik. _ Tot het d e r t i e n d e de s ch o le n : in B erg en -o p -Z o om (te Bergenop
Zoom en Borgvliet), Halsteren (te Halsteren en Lepelstraat), Huybergen,
Nieuw-Vosmeer, Ossendrecht (te Ossendrecht en Aanwas), Putte, Rosendaal
(te Rosendaal en Nispen), Rucphen (te Rucphen, Sprundel,
Zegge en st.-Willebrord of ’t Heiken), Steenbergen (te Steenbergen,
Kruisland, Heen en Kladde), Woensdrecht, Wouw (te Wouw en
Heerle).
In het geheel telde Noord-Brabant in 1874 458 lagere scholen, t. w.
284 voor gewoon lager en 174 voor meer uitgebreid onderwijs. Van
deze scholen waren 310 openbare en 148 bijzondere. Te ’s-Hertogenbosch
is eene rijkskweekschool voor onderwijzers.
Voor middelbaar onderwijs heeft de provincie rijks hoogere burger-
scholen te ’s-Hertogenbosch, Tilburg en Helmond; eene gemeentelijke
hoogere burgerschool te B re d a ; burgeravondscholen te ’s-Hertogenbosch,
Tilburg en Breda.
Voor hooger onderwijs bestaan 2 gymnasia en 9 latijnsehe scholen.
De eersten zijn te ’s-Hertogenbosch en Boxmeer. De laatsten vindt men
te Bergen-op-Zoom, Eindhoven, Gemert, Grave, Helmond, Heusden,
Megen, Ravestein en Uden.
Naar de Eerste Kamer der Staten-Generaal vaardigt Noord-Brabant 5
leden af. Voor de verkiezing van leden voor de Tweede Kamer is de
prov. gesplitst in de distr. Breda, Eindhoven, ’s-Hertogenbosch en Tilburg,
terwijl de overblijvende deelen tot de districten Boxmeer en Gonnchem
behooren.