F io n s V. Hij werd wegens dit misdrijf gebannen. Men meent, dat het stam-
huis dier Heeren heeft gestaan aan de Heeren-Watering, en dat het
dorp Zaanden nabij de westzijde van den tegenwoordigen Dam te
Zaandam heeft gelegen.
Zaandijk, gem. in N.-Holl., ingesloten door de gem. Zaandam, Eoog-
aan-de-Zaan en Westzaan, 209 bund. groot en in het oosten door de
Zaan bespoeld, door wier bed de grens naar de zijde van Zaandam loopt.
In 1811 had Zaandijk 1496, in 1822 1838, in 1840 2138, in 1876 2192
inw. Bij de telling voor 1870 onderscheidde men e r: 1688 Herv., 404
Doopsgez., 53 Ev.-Luth., 1 Herst.-Luth., 3 Chr.-Geref., 70 R.-Eath., 1
Oud-B-, en 5 Ned.-Isr. Zij bestaan meest van handel en het fabriekwezen.
De gem. bevat het d. Zaandijk en eenige weinige verstrooide woningen.
Het d. Zaandijk is eerst op het eind der 15de eeuw ontstaan. Naar
de vijf zoons van den eersten bewoner, Hendrik Pietersz. Oudhein, werd
deze b. de Vijf-Broeders genoemd, een naam welke later voor dien van
Zaandijk plaats maakte. Het d. is van Eoog-aan-de-Zaan tôt Wor-
mermeer langs den Eagendijk gebouwd. Men vindt eene fraaie Herv.
kerk, die in 1641 en 1642 is gebouwd en in 1707 vergroot.
Zaandijk heeft veelal gedeeld in de gebenrtenissen van oorlog, op-
roer en ontwikkeling, die wij bij Zaandam leerden kennen. In den
Spaanschen tijd is de b. de Vijf-Broeders geheel verwoest.
Zaankant of Z a an str e ek , landstreek in N.-Holland, omvattende de
gem. Zaandam, Oostzaan, Westzaan, Assendelft, Erommenie, Wormer-
veer, Zaandijk, de Eoog, Wormer, Jisp en Wijde-Wormer.
Het is een levendig oord nithoofde der talrijke fabrieken, vooral langs
de oevers der rivier de Zaan en te Erommenie. De dorpen W ormer en Jisp, die
vroeger in dezelfde bedrijvigheid deelden, zijn door het gémis aan vol-
doende gemeenschapswegen, thans genoegzaam tôt het landbouwbedrijf
bepaald, zoo men althans van Wormer het deel aan de Zaan tegenover
Wormerveer uitzondert, waar mede eenige fabrieken zijn. Ook te Assendelft,
in den Wijde-Wormer en te Erommeniedijk vormen nu veeteelt en zuivelbe-
reiding de voomaamste bronnen van welvaart. Doch te Zaandam, de Eoog,
Zaandijk, Wormerveer, Erommenie en Enollendam, maken kooplieden,
fabriekanten en fabriekarbeiders nog steeds de meerderheid der bevolking
uit. De nijverheid brengt voornamelijk voôrt: gezaagd bout, olie, gepelde
gerst, papier, stijfsel, verfwaren, snuif, mostaard, lijm, chocolade, enz. Ook
worden er schepen gebouwd, ofschoon geenszins meer in die groote menigte
aïs in de 17de en 18de eeuwen. De eens zoo bloeiende walvischvangst is
geheel te niet, en de vroeger zoo vermaarde beschuitbakkerijen (vooral
in Wormer) bestaan mede nog slechts in herinnering.
Z a ch a r ia sp o ld e r -E e r ste -g ed e e lte , pold. van 223 bund. in de
Zeeuwsche gem. IJzendijke.
Z a eh a r ia sp o ld e r -T w e ed e -g ed e e lte ,o f Jonge-Zachariaspolder,
pold. van rnim 87 bund. in de Zeeuwsche gem. IJzendijke. Deze polder
is in 1774 bedijkt.
Z a ch a r ia sp o ld e r -D e rd e -g ed e e lte , pold. in de Zeeuwsche gem.
IJzendijke, 25 bund. groot.
Zalk, d. in de Ov. gem. Zalk-en-Veecaten, op de westzijde van den
IJssel. Het wordt reeds in 1213 vermeld, onder den naam van Santlike.
Het d., dat om een brink (het dorpsplein) is gebouwd, telde in 1840 444,
in 1870 525 inw. E r is een Herv. kerk. Tôt 1840 vond men er de
aanzienlijke havezathe Buckhorst, die toen werd gesloopt. Een veer
onderhoudt de gemeenschap met Veecaten. Bij de watervloeden van 1809
en 1825 heeft dit d. veel geleden.
Z a lk -en -Ve e ca ten , gem. in Ov., op beide oevers van den IJssel. Zij
is ingesloten door de gem. Zwollerkerspel, Wilsum en Eamperveen (mede
in Overijssel) en door Oldebroek (in Geld.). De grond — 1308 bund. —
bestaat in het noorden uit klei met eenig grind, in het midden u it dilu-
visch zand, in het zuiden uit laag veen. De gem. telde in 1811 551,
in 1822 591, in 1840 651, in 1876 895 inw., in laatstgen. jaa r onder-
scheiden in : 633 Herv., 159 Chr.-Geref. en 103 B.-Eath. Veeteelt,
zuivelbereiding en landbouw geven den meesten ingezetenen een bestaan.
De' gem. bevat het d. Zalk en de b. Veecaten.
Z alné, of Zalne, b. in de Ov. gem. Zwollerkerspel, in 1840 met
89, In 1870 met 110 inw. De b. wordt reeds vermeld in 1356.
Z a lt-Bom m e l, prov. kiesdistr. van Geld. Het bevat de 12 gem.:
Brakel, Zuilichem, Pouderoijen, Nederhemert, Ammerzoden, Hedel, Eerk-
wijk, Gameren, Zalt-Bommel, Hurwenen, Driel, Bossem.
Z a lt-Bom me l, vierde kant. van het Geld. arr. Tiel, bevattende de
14 gem. : Ammerzoden, Brakel, Driel, Gameren, Hedel, Heerewaarden,
Hurwenen, Eerkwijk, Nederhemert, Pouderoijen, Bossem, Zalt-Bommel,
Zuilichem.
Z a lt-B om m e l, klasse der Herv. E erk, verdeeld in 2 ringen: Zalt-
Bommel en Tuil. E r zijn 31 gem. met 32 predikanten.
Z a lt-Bom m e l, ring van de klasse Zalt-Bommel. Men telt er 14
gem. : Aalst, Brakel, Bruchem-Eerkwijk-en-Delwijnen, Driel, Gameren,
Hedel, Heerewaarden-en-st.-Andries, Hurwenen, Nederhemert, Pouderoijen-
en-Loevenstein, Bossem, Well, Ammerzoden-en-Wordragen, Zalt-Bommel,
Zuilichem-en-N ieuwaal.
Z a lt-B om m e l, dek. van het aartsbisd. ’s-Hertogenbosch. Het bevat
de 8 par. : Ammerzoden, Driel, Empel, Hedel, Hurwenen, Bossem, Veld-
Driel, Zalt-Bommel.
Z a lt-Bom m e l, of Z a lt-B o em e l, gem. in Ge ld , ingesloten door de
gem. Hurwenen, Eerkwijk, Gameren, Haaften en Waardenburg, loopende
de grens met de beide laatstgen. gem. door het midden van de Waal.
De gem. beslaat een deel van den Bommelerwaard, is 1279 bund. groot
en door rivierklei gevormd,
Zalt-Bommel telde in 1795 2905, in 1822 3085 in 1840 3461, in 1850