bund. groot. De Dommel, door wier bed de westelijke grens loopt heeft
eemg klei aan den westkant der gem. voortgebracht. Overigens be-
803 i S 885 5 " ' » f , Ü N 18ä* ■ ^ a a lr e —
K a t V S T r t 6 telHng V°°r 1870 VOnd « : 909 R.- h <■ i i 611 1)8 landbonw is het voornaamst bedrijf. De s s r rC T w“,r” f t f ,ä-1 H“"‘» -«^
kefd6t m Waa!T’ WiJdiUiteengebouwd’ was re«da in de 8ste eeuw be-
kend. Men vmdt er eene R.-Kath. kerk met een zwaren toren en een
S n ' 'Ü . r ° deel Va“ h6t d‘ heet de H°°gstraat, het znidelijk
berekend. ^ De beV> der dorPskom werd in 1870 op 264 zielen
Waalsdorj», nitgestrekt landgoed in de Z.-Holl. gem. Wassenaar
Daarnevens l.gt eene duinvallei ran nagenoeg 25 bund., de Vlakte-van-
Waalsdorp die door de krijgsbgzetting yaQ >s Gravenhage als exercitio-
plaate wordt gebrpikt, exercuic
W a a lw ijk , zevende kanten van het arr. ’s Hertogenbosch in N -Brab
bevattende de 11 gem.: Baardwijk, BesoSen, Capelfe, Drunen“ Leon op-
Zand, Nieuwkuik, Sprang, Vlijmen, Vrijhoeve-Capelle, Waalwijk, Waspik.
l e n ^ r ^ ^ H ^ ' N"Brab" iDgesl° ten d00r de gemeenten Dronge-
len c .a ., Baardwijk, Loon-op-Zand, Sprang en Besoijen. Zij wordt n la r S38 7hTnSf\d00r Ü °Ude'MaaSje ged klei In het zmden bestaat de grond uit dilbuevsiPsc°he Idz and. beDeef t gienh edealet
i n T 6 S n ° Pt 61Z hUni- lD 1822 ^ ■ ■ 1860’ I B
2 4 6 TT ° i rDWl J d e t eU lD g Y 0 0 r 1 8 7 0 V° n d m e n e r : 3 0 3 0 K ’-K a t h . , 246 Herv., 1 Luth., 33 Ned.-Isr., 1 Po rt,Isr. en 1 ongenoemde. De gem.
beva het vlek, de vrijheid of de stede Waalwijk en eenige verstrooide huizen.
Zp is eene heerl., die in 1364 door Hertogin Johanna en haar gade Wences-
W l ^ w a 11 HHB iD leen *s gegeven. Latere eigenaars der
heerl waren de geslachten: Wellestijn, van de Merwede, van Drongelen
van Ranst, Milling, van Leefdael en le Leu de Wilhem. ’
Tr\ ST l S S ,h6t Wek Waalwijk> de kerk van Besoijen en het geh. Tent.
Het vlek Waalwijk is de voornaamste plaats van de Langestraat. Het
tot B 6 k°“ (de laDggeStrekte reeks E ningen van Besoijen
tot Baardwijk) in 1870 2975 iuw., onder welke vele schoenmakers, leeruit
andere bandwerk3lieden. Een ander deel der bev. bestaat
uit landlieden, die akkerbouw en veeteelt beoefenen en veel hooi oogsten.
l kerken <dle van Besoijen medegerekend): 2 Herv. en eene
f , „ ’ Welke laatste van 1827 tot 1829 geheel nieuw is opgebouwd.
Te Waalwijk worden voorname markten gehenden. Bij eene
oorkonde van 13 December 1303 verkreeg Waalwijk stederecht, doch
aar et nimmer met wallen en muren is omringd, droeg het steeds den
naam van vrijheid. In den 14de eeuw was de plaats echter door een
sc ans gedekt, die m 1304 door Nicolaas van Putten met zijne Holländers
werd veroverd. Waalwijk sloot met andere steden en vrijheden
van Brabant den 8 Maart 1355 cen verbond. In 1619 was het de wijk-
plaats der Hollandsche Remonstranten.
W a a lw ijk , geh. in de N.-Brab. gem. Riethoven.
W a an sö rb u r en , b. onder het d. Menaldum in de Friesche gem.
Menaldumadeel, in 1840 met 158 inw.
Waar (het), d. met eene Doopsgez. kerk in Gron., deels in de gem.
Scheemda, deels in de gem. Nieuwolda, zeer aangenaam gelegen. Men
telde er in 1840 451 inw., als onder Scheemda 418 en 33 onder Nieuwolda.
W a a rd (de), pold. van 195 bund. in de N.-Holl. gem. Haarlemmer-
liede c. a.
W a a rd (de), streek in de Z.-Holl. gem. Leiderdorp, tusschen twee
armen van den Rijn en de oostelijke vestgracht der stad Leiden. Oudtijds
was de Waard grooter, maar herhaaldelijk zijn de meest westelijke deelen
bij Leiden getrokken.
W a a rd (de), zandbank ten oosten van het N.-Holl. eil. Texel, waar
vele oesters gespeend en gevangen worden.
W a a rde , of W a a rd en , gem. in de Zeenwsche landstr. Zuid-Beveland,
in het zuiden door de Wester-Schelde bespoeld en naar de landzijde be-
paald door de gem. Kruiningen, Krabbendijke en Rilland c. a. Zij is nog
onder de regeering van Koning Willem I I I door indijkingen vergroot en
beslaat nu 928 bund., alles vruchtbare klei. In 1822 had Waarde 416,
in 1840 590, in 1876 788 inw., in laatstgenoemd ja a r onderscheiden in :
686 Herv., 81 Chr.-Geref. en 21 R.-Kath. Zij bestaan meest van den
landbouw. De gem., die uit de heerl. Waarde en Valkenisse is saamge-
steld, bevat het d. Waarde en de b. Valkenisse.
Het d. Waarde telde in 1870 binnen de kom 436 inw. Men vindt
er eene Herv. kerk, waarin een gedenkteeken is geplaatst voor den
edelman Gilles van der Nisse, die bij een oproer te Goes in 1657 het
leven verloor. Oudtijds had Waarde ook een kasteel en eene proosdij
der Tempelieren, die later aan der Malthezers kwam. Het d. heeft vröe-
ger meermalen door watervloeden geleden.
W a a rd e , polder op Zuid-Beveland, in 1579 herdijkt en 693 bund.
groot.
W a a rd en (de ), vruchtbare Streek in de Gron. gem. Grijpskerk, uit
den Ruigewaard en andere ingedijkte gronden bestaande, in 1840 met
490 inw.
W a a rd en b u rg , gem. in Geld., ingesloten door de gem. Haaften, D eil,
Geldermalsen, Est c. a., en Zalt-Bommel, wordende de grens met laatst-
gen. gem. door de Waal gevormd. Zij beslaat 1853 bund,, alles rivier-
klei. De gem. is saamgesteld uit de beide heerl. Waardenburg en Neer-
IJn en , die sinds onheugelijke tijden door dezelfde eigenaars zijn bezeten.
In 1822 had Waardenburg 893, in 1840 1101, in 1876 1395 inw., in
laatstgen. jaa r onderscheiden in 1260 Herv., 27 R.-Kath. en 8 Isr. Zij