E r is een Capucijnerklooster, in het midden der 17de eeuw door den
Brugschen kannnik Basilius gesticht. Een nie uw convent voor paters Je*
zuiten is voor weinige jaren aan den straatweg tusschen Grave en ’s-Her-
togenbosch gesticht. Dit nieuwe gebouw is een der prächtigste kloosters
van het noordwestelijk N.-Brab. Het is zeer uitgestrekt, prijkt met een
toren op het middenfront en heeft de kloosterkapel aan de noordwestzijde.
Het d. Velp werd in 1794 door de Franschen genoegzaam geheel afge-
brand en heeft dikwijls door watervloeden geleden.
Velp, groot en schoon d. in de Geld. gem. Rheden, ter weder-
z'o'de van den straatweg tusschen Arnhem en Zutphen. Het is
zeer oud, daar h e t reeds in den jare 891 onder den naam van Pheleppe
en in 1028 onder dien van Vellepe voorkomt. Zijne snelle ontwikkeling
dagieekent eerst uit onzen tijd, daar de buitenplaatsen, die in de nabuur-
schap tijdens de Republiek waren gesticht, sedert de oprichting van het
Koninkrjjk der Nederlanden door den aanleg van reeksen villa’s is ge-
volgd. In 1811 telde men te Velp (Wordt-Rheden medegerekend) 944,
in 1840 2628, in 1872 4260 inw. In laatstgenoemd jaa r was dit cijfer
gesplitst in 3894 bew. in Velp en 366 in Wordt-Rheden. E r zijn kerken
voor de Herv., Chr.-Geref. en R.-Kath., een post- en telegraafkantoor,
een station van den staats-spoorweg, Winkels, logementen en plaatsen
van uitspanning, enkele fabrieken, molens, enz. Allerbezienswaardigst is
de in 1874 gevestigde inrichting voor kunstmatige vischteelt der heeren
J. A. Op de Màcks & Co.
In 1715 zijn hier vele Romeinsche médaillés en andere oudheden op-
gedolven.
Velpschebroek, of Velperbroek, polderl. in de Geld. gem. Amhem
en Rheden, deel uitmakende van het Arnhemsche-en-Velpschebroek.
Velsen, of Velzen, gem. in N.-Holl., in het westen door de Noord-
zee bespoeld en vorder ingesloten door de gem. Wijk-aan-Zee c. a.,
Beverwijk, Assendelft, Spaarndam, Schooten en Bloemendaal. Zij be-
sloeg in 1870 4064 bund., doch door de wet van 16 April 1874, die
de grenzen van het Westelijk-IJ regelde, is zij vergroot met 172 bund.
nieuw land. Het grootste deel der oppervlakte van den grond is bedekt
met alluviaal zand (duin en duinzand). De oostelijke streken bestaan uit
klei. In 1811 had Velsen 1447, in 1822 1648, in 1840 2088, in 1860
2326, in 1875 4101 inw. Bij de telling voor 1870 onderscheidde men
e r: 1971 R.-Kath., 1412 Ned.-Herv., 12 W.-Herv., 3 Presb., 86 Ev.-
Euth., 13 Herst.-Luth., 32 Doopsgez., 17 Chr.-Geref., 12 Episc., 1 Rem.,
8 Isr. en 10 ongen. Een deel dier bev. bestaat van landbouw of veeteelt,
van kleerbleeken, van bloem- en boomkweekerij, of het verblijf van Amsterdammers
en andere stedelingen, die hier op buitengoederen en optrekjes
den zomer komen doorbrengen. Een ander deel der bev. heeft zieh hier
gevestigd als arbeiders aan de doorgraving van Holland-op-zijn-Smalst,
welke onderneming thans zoo ver gevorderd is, dat men tegen den 1 November
1876 de opening van het kanaal voor schepen van beperkten
diepgang te gemoet ziet.
Re gem. bevat de d. Velsen, Santpoort en Driehuizen, met de b. J a n -
Gijzenvaart, de Heide, de Buurt-aan-de-Noordzeesluizen of IJmuiden,
Breesaap, Hofgeest, Velserbosch, Velserduin en Hagelingerbuurt, benevens
het geh. Tolsduin, uitmakende de wijken: Velsen, Santpoort, Jan-Gijzen-
vaart, Velzerend, Breesaap, Slingermuur, de Heide, Spanjaardsberg, Hofgeest
en Wijkerweg. De gem. bevat ook de bouwvallen van het kasteel
Brederode en talrijke buitenplaatsen.
Het d. Velsen, of Velzen, ligt aan den grooten weg van Haarlem
naar Alkmaar en aan het Kanaal door Holland op zijn Smalst. Het
telde in 1870 binnen de kom 720 inw. Door schoone buitengoederen
ten westen en zuiden, door het kanaal ten noorden en door vette weiden
ten westen bepaald, is het eene bekoorlijke plaats, wier hooge oudheid
reeds blijkt uit de bouworde van het kerkgebouw, dat gedurende
nu ongeveer drie eeuwen den Herv. tot plaats van openbaren gods-
dienst strekt. Vooral is de kerktoren merkwaardig. Nogtans is deze kerk
te Velsen geenszins het eerst aldaar gestichte bedehuis, waartoe de ge-
loofsprediker Willebrord den last gaf. In eene oorkonde van Karel Martel
(tusschen 715 en 739) is van Velsen als Felison melding gemaakt. L ater
vindt men het ook Felisa geheeten.
V e ls en , of H u is-te -V e lsen , groote boerderij in de N.-Holl. gem.
Velsen, aan den voet van het duin, waarvan zij door den spoorweg
Haarlem-Uitgeest is afgescheiden. De boerderij bewaart de herinnering
aan het slot der oude Heeren van Velsen, dat, in de I ld e eeuw gesticht,
in 1296 door de Gooijers en Kennemers werd verwoest. Overblijfselen
van dit oude kasteel, ten deele besloten in een jonger gebouw, dat van
1670 tot 1744 heeft bestaan, waren aanwezig to t September 1804. Toen
echter werden zij, als gevaarlijk voor het daar rondom weidende vee,
omvergehaald.
V e lse rb e ek , fraai landgoed in de N.-Holl. gem. Velsen.
V e ls e rb o s ch , b. in de N.-Holl. gem. Velsen, in 1840 met 95 inw.
V e lse rb r o ek , pold. van 467 bund. in de N.-Holl. gem. Velsen,
V e lse rd u in , b. in de N.-Holl. gem. Velsen, in 1840 met 104 inw.
Men vindt er eene uitgestrekte buiteDplaats, mede Velserduin genoemd.
V e lse r en d , wijk der N.-Holl. gem. Velsen, in 1870 met 88 inw. Zij
bevat de overblijfselen van het kasteel Brederode en de fraaie plaats van
uitspanning Velserend.
V e lsw ijk , b. in de Geld. gem. Zelhem, in 1840 met 712, in 1872
met 991 inw.
V e lth o v en , geh. in de N.-Brab. gem. Hilvarenbeek.
V e ltum , d. met eene R.-Kath. kapel in de Limb. gem. Venray. Zij
telde het geh. Wien medegerekend in 1840 196, in 1870 193 inw.
V e lu w e , landstr. in Geld, het noordw. ged. dezer prov. uitmakende.
Zij ontleent waarschijnlijk haar naam, die vale ouwe kan beteekenen,