Bergen (de)» polder in de Geld. gem. Heerewaarden, 88 bund, groot.
Bergen (de), wijk der N.-Brab. stad Eindhoven, in den Grooten-
Berg en den Kleinen-Berg onderscheiden.
Berg-en-Broek, voormalige pold. in de Z.-Holl. gem. Hillegersberg,
opgenomen in de bedijking der Schielandsche-Plassen-beoosten-Rotterdam.
Bergendaal, fraai gelegen lustverblijf ter ontvangst van landgenooten
en vreemdelingen in de Geld. gem. Ubbergen, vlak op de Pruissische
grens, en aan den ouden heerweg van Nijmegen naar Cleve. De eerste
steen werd den 15 November 1867 gelegd. De voltooiing vond plaats in
het begin van 1869.
Bergendaal, pold. in de Z -Holl. gem. Voorhout, 135 bund, groot.
Bergen-op-Zoom, voorm. markgraafschap, in het hertogdom Brabant.
Het ontstond door de splitsing der heerlijkheid Breda in 1287, tusschen
Bazo van Gavcren en Gerard van Wezemale, van welke de laatstgenoemde
de wester helft, dat is het Band-van - B ergen-op-Zoom, ontving. Vervolgens
werd deze heerl. bezeten door de geslachten van Wezemale, Voorne,
Montjoie, Bautersem en Glimes, tot zij in 1533 door Keizer Karel V tot
een markgraafschap werd verheven. Sedert volgden de geslachten van
Merode, Wittern, Bergh, Hohenzollern, de la Tour d’Auvergne, Aremberg
en Sulzbach elkander in het bezit van dit markgraafschap op, to t de af-
schaffing der leenroerigheid in 1795 de waardigheid van markgraaf deed
vervallen.
Sinds den vrede van Münster stond het zuidelijkst deel van Bergen-op-
Zoom onder Spanje of Oostenrijk, terwijl de noord- en midden-districten
tot het gebied van de Staten der Vereenigde-Nederlanden behoorden.
Het Staatsche deel was g e sp litst: 1. de stad Bergen-op-Zoom; 2. hetWes-
terkwartier, bevattende Wouw, Halsteren en Noordgeest: 3. het Zuider-
kwartier, bevattende Ossendrecht, Woensdrecht, Hoogerheide en Putte,
4. het Oosterkwartier, bevattende Oudenbosch, Hoeven, Bucphen, Zegge,
Oud-Gastel en Nieuw-Gastel; 5. het Noorderkwartier, bevattende Stand-
daarbuiten en Eijnaart; 6. de heerlijkheid Borgvliet. In het deel, dat
onder de souvereiniteit van Spanje bleef, lagen het steedje Santvliet, de
dorpen Beerendrecht en Stabroeck, benevens den polder van Lillo.
Börgen-op-Zoom, -vijfde kanton van het arr. Breda, bevattende de 9
gem.: Bergen-op-Zoom, Steenbergen, Nieuw-Yosmeer, Halsteren, Woensdrecht,
Ossendrecht, P u tte, Huybergen, Wouw.
Bergen-op-Zoom, hoofdkiesdistrict voor het afvaardigen van leden
Voor de Prov. Staten van Noord-Brabant, bevattende de 14 gem.: Bergen-
op-Zoom, Putte, Ossendrecht, Woensdrecht, Huybergen, Halsteren, Nieuw-
Vosmeer, Steenbergen, Rosendaal-en-Nispen, -Rucphen-en-Sprundel, Hoeven
c. a ., Dinteloord-en-Prinsenland, Wouw, Oud-en-Nieuw-Gastel.
Bergen-op-Zoom, kerk. ring van de klassis der Herv. Kerk, bevattende
de 6 gem.: Bergen-op-Zoom, Kruisland, Nieuw-Vosmeer-en-Halsteren,
Ossendrecht-Woensdrecht c. a ., Rosendaal-Nispen-en-Wouw, Steenbergen,
bediend wordende door 7 predikanten.
Bergen-op-Zoom, dek. van het bisdom van Breda, bevattende de
17 parochien: Bergen-op-Zoom, Borgvliet, Dinteloord (Prinsenland), Halsteren,
Heen, Heerle, Hoogerheide, Huybergen, Kruisland, Lepelstraat,
Nieuw-Vosmeer, Nispen, Ossendrecht, P u tte, Rosendaal, Steenbergen,
Wouw. Tot de par. Rosendaal behoort nog de openbare O. L. Vrouwe-
kapel aldaar.
Bergen-op-Zoom, gem. in N.-Brab., palende in het noorden aan
Halsteren, in het oosten aan Wouw, in het zuiden aan Huybergen en
Woensdrecht, en in het westen aan de Ooster-Schelde. Eene oppervlakte
van 5130 bund. beslaande, is de grond grootendeels gevormd uit dilu-
visch zand, terwijl alleen de zoom längs de Ooster-Schelde uit kleiland
bestaat. In het diluvisch zand liggen eenige moeren, als de Zeezuiper, het
Keutelmeer enz.
In 1796 had deze gem. 4722, in 1822 6048, in 1830 7245, in 1840
7811, in 1850 8506, in 1860 8891, in 1870 9706 inw. In laatstgenoemd
ja a r berekende men deze bevolking op 2167 Ned.-Herv., 2 Waalsch-
H e rv ., 110 E v .-L u th ., 8 Herst.-Luth., 23 Doopsgez., 6 Rem., 39 Chr.-
Geref., 7284 Roomsch-Kath. en 67 Isr.
De gem. bevat de stad Bergen-op-Zoom, het dorp Borgvliet en meer
dan honderd verstrooide woningen in de dusgenoemde Poorterij.
De stad Bergen-op-Zoom ligt op een hoogen, zandigen grond, nabij de
Ooster-Schelde, waardoor zij met eene haven gemeenschap heeft, 7 uren
van Antwerpen, 15 uren van ’s Hertogenbosch, 27 uren van Amsterdam.
Waarsehijnlijk ontleent Bergen-op-Zoom zijn oorsprong aan een kasteel,
dat aan den boord van de moerassige streek Soma (of de Zoom) werd gesticht.
Oude kronieken verhalen, dat Geertruida, de dochter vanPeppin van L anden,
te dezer plaatse in de 8ste eeuw eene kapel stichtte, doch in gelijktijdige
Schriften vindt men van Bergen-op-Zoom niet vöör het einde der 13de eeuw
melding gemaakt. Het werd nogtans reeds in 1287 met muren omringd,
en ontving den 9 Mei 1397 van den Heer eene keur. Laatstgenoemd jaa r
was echter hoogst noodlottig, daar in Mei de gansche stad, op twee hui-
zen na, door de vlammen werd verslonden. Spoedig echter verrees de
veste weder, want in 1435 bevatte zij reeds 1119 haardsteden. Erederik
Perrenot, Baron van Ronsse, bracht haar in 1577 aan de Staatsche zijde.
In 1588 en 1622 werd zij vruchteloos door de Spanjaarden onder
hunne grootste veldheeren (Parma en Spinola) belegerd. Vöör 1747 was
zij nooit door eenigen vijand ingenomen, doch den 16 September van
dat jaa r werd zij door de Pranschen onder Löwenthal bemachtigd, nadat
zij door een bombardement deerlijk was geteisterd. Den 8 Maart 1814
poogden de Engelschen haar bij verrassing in te nemen, doch werden,
reeds in de stad zijnde, door de Eransche bezetting krijgsgevangen gemaakt
of verdreven.
Bergen-op-Zoom, sinds den tijd van Willem I I I voor een meesterstuk
der vesting-bouwkunst van Baron Menno van Coehoorn gehouden, wordt