Z w o lle , ring der klasse Zwolle, bevattende de 5 gem.: Zwolle, Heino,
Raalte, Wijhe, Windesheim.
Z w o lle , klasse der Chr.-Geref. Kerk in Ov., bevattende de 12 gem.:
Zwolle, Kämpen, Genemuiden, Ambt-Vollenhove, Hasselt, Steenwijk,
Staphorst, Rouveen, Langeslag, Zwartsluis, Zalk, Blokzijl.
Zwolle, dek. van het R.-Kath. aartsbisd. Utrecht, bevattende 18 par.
en 1 rectoraat. De par. zijn: Avereest, Coevorden, Compascuum, Dalf-
sen, Hasselt, Heino, Hoonhorst, IJsselmuiden, Kämpen, Liederholthuis,
Lutten (Slagharen), Nieuw-Amsterdam, Nieuw-Schoonebeek, Oldenbroek,
Ommen, Vilsteren en de beide par. te Zwolle. Het rectoraat is dat van
Ommerschans. Daarenboven zijn er 2 öpenbare kapellen, beiden te Zwolle.
Z w o lle , gem. in Ov., naar alle zijden bepaald door de gem. Zwoller-
kerspel. Zij heeft eene öppervlakte van ruim 1875 bund.
De grond dezer gem., die zieh op beide oevers van het Zwartewater
uitstrekt, is zeer verscheiden, deels diluvisch zand, deels klei, deels
laag veen.
Zij telde in 1796 12,220, in 1811 18,063, in 1822 13,371, in 1830
15,640, in 1840 16,562, in 1850 18,168, in 1860 20,331, in 1870 20,408,
in 1876 21,443 inw. De bev. was in laatstgen. ja a r onderscheiden in:
13,572 Ned.-Herv., 76 W.-Herv., 5 Eng.-Herv., 1 Lid der Schotsche gem.,
745 Chr.-Geref., 332 Ev.-Luth., 157 Herst.-Luth., 281 Doopsg., 10 Rem.,
3 Episc., 5614 R.-Kath., 602 Ned.-Isr., 1 Port. Isr. en 44 ongenoemden.
De gem. bevat de stad Zwolle, met hare voorsteden gelegen buiten de Kamper-
poort, de Sassenpoort en de Diezerpoort, benevens de b. Dieze en Assendorp.
De stad Zwolle is gebouwd aan het Zwartewater, op een zandigen
grond, ter plaatse waar het zand door klei wordt afgewisseld. Zij Staat door
de Willemsvaart met den IJssel, door het Zwartewater en de Nieuwe-
Vecht met de Overijsselsche-Vecht, alsook door de Overijsselsche kanalen
met Twenthe in verbinding, en maakt het middelpnnt uit van spoorbanen, die
zieh op Amersfoort, Kämpen, Deventer en Meppel richten, waarbij eerlang
een spoorweg zal komen, die de stad met Almelo eene onmiddelljjke
gemeenschap zal geven.
Zwolle is eene welgebouwde, bevallige stad. Niettemin is de
plaats van hooge oudheid, daar zy reeds in 1040 onder den naam
van Swolle wordt vermeld. De stad zelve is viermalen vergroot
en heeft eerst in het midden der 17de eeuw hare tegenwoordige
gedaante verkregen. Bij voortduring worden echter de voorsteden
uitgebreid, waarmede zij thans nagenoeg 100 bund. beslaat. In 1840
telde men in de binnenstad 11,009 en in de drie voorsteden 5176 ingeze-
tenen. In 1870 had de geheele kom 18,476 inw. Tot de schoonste deelen
der binnenstad behooren de Diezerstraat, de Melkmarkt (een deel van de
gedempte Groote-Aa), de Kamperstraat, de. Sassenstraat en de Koestraat.
De Thorbeckegracht (v<5<5r 1872 de Dijk) is eene levendige kade längs de
noordzijde van de Binnengracht. Zoowel de voorm. wallen (thans een
bevallig plantsoen) als het Groot-Weezenland, het Klein-Weezenland e»
de Stationsweg leveren aangename wandelwegen op. Van de oude vesting-
werken is d e ' Binnen-Sassenpoort over, een gebouw, dat reeds in 1408
was gesticht en door zijne bouworde, hoogte on hechte muren opmer-
king verdient. Pleinen zijn: de Groote Markt, het Groot-Kerkhof, het
Bethlehemsche kerkhof, de Nieuwmarkt, de Blijmarkt, de Ossemarkt, enz.
Het meest beroemde gebouw van Zwolle is de Groote of Michielskerk,
reeds in 1040 door den Utrechtschen Bisschop Arnulf aan het kapittel
van Deventer geschonken. Na door een geweldigen brand vernield te
zijn, is zij van 1324 tot 1356 vernieuwd. De kerk heeft een schoonen,
fraai gesneden predikstoel en een der grootste en schoonste orgels in
Nederland. Oudtyds prijkte deze kerk met een hoogen toren, die, her-
haaldelijk door den bliksem getroffen, doch telkens weder opgebouwd,
door die onweders zooveel had geleden, dathij in December 1682 instortte.
Een steen in den buitenmuur dezer kerk bevat een merkwaardig beeidwerk.
E r zijn nog 2 andere Herv. kerken (de Bethlehemsche kerk en Nieuwe
kerk), 2 R.-Kath. kerken en 2 R.-Kath. kapellen. De R.-Kath. Lieve-
Vrouwekerk, in 1396 ingewijd, prijkt met den hoogsten toren van Zwolle.
De overige kerkgebouwen zijn de Waalsch-Herv. kerk, de Luth. kerk,
de Doopsg. kerk, de Chr.-Geref. kerk (een nieuw gebouw, in Ju li 1875
ingewijd) en de synagoge.
Het Stadhuis (in 1448 volbouwd en in 1821 vernieuwd), het Paleis van
Justitie (gebouwd in 1840 en 1841), het Gouvernement (voor weinige
jaren mede vernieuwd), het Oddon (in 1839 gebouwd), de Societeit de
Harmonie, de Groote-Societeit, de Hoofdwacht, de gebouwen van het
gymnasium en der hoogere burgerschool, benevens eenige liefdadige in-
richtingen, zijn het bezoek des vreemdelings overwaardig. Het huis waar
de staatsman Johan Rudolf Thorbecke, den 14 Jan u a ri 1798, het
eerste levenslicht zag, op den Dijk (nu de Thorbeckegracht), wordt door
een in 1876 geplaatsten gedenksteen aangewezen.
Zwolle heeft, behalve eene hoogere burgerschool en een gymnasium,
eene in Sept. 1876 geopende indnstrieschool.
De openbare begraafplaats, aan den weg naar Meppel, prykt met gedenk-
teekenen voor Rhijnvis Feith, ter Pelkwijk, Oostkamp en anderen.
Zwolle bloeit door binnen- en buitenlandschen handel, markten, scheep-
vaart en fabrieken. Men vindt er o. a. werkinrichtingen der Maatschappij
tot exploitatie van Staatsspoorwegen, fabrieken van stoom- en andere
werktuigen, ijzergieteryen, oliemolens, groote houtzagerijen, oliefabrieken,
grutterijen, boekdrukkerijen, chemische fabrieken, scheepstimmerwerven, enz.
Tot de historische herinneringen \a n Zwolle behooren: de brand van
1224; het ontvangen van stads recht door Bisschop VTillebrand van Oldenburg,
in 1233; de brandstich ting in 1324; de aanval van den Heer
van Voorst, die met *s mans gevangenneming eindigde, in 1361; de ver-
woesting van het kasteel Voorst, den 10 November 1362; de ver-
nieling van de roofsloten te Eerde, Azoelen, Laar, Schuilenburg en
Gerner, in 1383; de moeielijkheden wegens het verkoopen van valsche
aflaten, in 1399; het bloedbad van den st.-Lucasnacht, in 1416; het ver-
bond tegen Everwijn van Guterswijk, in 14 1 7 ; het uitzenden van Zwolsch§