1840 met 591, in 1870 met 608 inw. Den 2 Pebruari 1413 werd Hem,
in vereeniging met Venhuizep, door Graaf Willem VI tot eene stede
verheven.
riom , geh. in de Friesche gem. Baarderadeel, deels onder Jorwerd,
deels onder Baard.
Hom, geh. onder Wirdum, in de Friesche gem. Leeuwarderadeel.
Hemdijken, reeks van dijken in de Friesche gemeenten Rauwerder-
hem, Wymbritseradeel, Wonseradeel en Boisward, reikendc van de Oude-
schouw tot Boisward.
Hemelsche-Berg, merkw. heuvel in de Geld. gem. Ermelo, tusschen
Hunspeet en Elspeet.
Hemelsche-Berg, prächtig en bekoorlijk landgoed hij het Geld,
d. Oosterbeek (gem. Renkum), eens het eigendom van den dichter
Mr. C. P , E. Robide van der Aa.
Hemelum, d. in de Friesche gem. Hemelumer-Oldephaert-en-Noord-
wolde, in 1811 met 172, in 1840 m et-240, in 1874 met 527 inw., die
van het geh. Hemelumer-Nijeburen (in 1840 58) daaronder begrepen. De
heuvelachtige grond biedt aangename water- en boschgezichten aan. De
kerk der Herv. is het meest opmerkenswaardig gebouw. Nadat het st.-
Odulpbusklooster van Stavoren door overstroomingen was te gronde
gericht, werd deze instelling naar Hemelum verplaatst, waar zij van om-
streeks 1420 tot de Hervorming bloeide. Hierbij stond een spijker of
versterkt huis, dat in de twisten der Schieringers en Vetkoopers een
groote rol speelde. De vroegere staten Epema, Galama en Hoppers zijn
reeds voorlang gesloopt.
Hemelumer-Nijeburen, geh. onder het Friesche d. Hemelum.
Hemelumer-Oldephaert, zuid-westelijk deel der Friesche gem.
1 lemelumer-Oldephaert- en-Noordwolde, omvattende de dorpen: Koudum,
Molkwerum, Hemelum, Wams en Scharl.
Hemelumer-Oldephaert-en-Noordwolde, gem. in Friesl., deels
door de Zuiderzee bespoeld, en verder bepaald door de gemeenten Stavoren,
Hindeloopen, Workum, Wymbritseradeel en Gaasterland. Hare
grootte beloopt 8374 bund., bestaande de grond voor het grootste deel
uit laag veen, verder uit klei, en bij Koudum, Hemelum en Wams uit
tamelijk hooggelegen diluvisch zand. Het Roode-Klif, een heuvel aan
de Zuiderzee, verheft zieh tot 11 el boven A. P . Het midden der gem.
bestaat uit de groote plassen de Fljuessen en de Morra, die met nog
vele kleinere poelen (ten deele uitgedolven gronden) dit oord tot een
waterrijk gewebt vormen. Het Stavordermeer, het Fla it en het Haanmeer
zijn door bedijking weder tot vruchtbaar land gewonnen.
In 1744 had Aeze gem. 2308, in 1822 2349, in 1840 '2914, in 1874
4483 inw., in laatstgenoemd jaa r onderscheiden in 3234 Ned.-Herv., 1
W.-Hery., 490 Doopsgez., 294 Chr.-Geref., 2 Ev.-Luth. en 462 R..Kath.
Veefokkerij, landbouw en visscherij zijn de hoofdbronnen van bestaan,
beslaande het wei- en hooiland 1865, het bouwland 219 en de visch-
rijke binnenwateren 2600 bunders. Voorts zijn er veenderijen, een stoom-,
water-, run-, houtzaag- en oliemolen en enkele minder belangrijke fa-
brieken.
De gem. is afgedeeld in 9 dorpen: Koudum, Wams, Hemelum, Molkwerum,
Oudega, Nijega, Scharl, Kolderwolde, Elahuizen. De drie laat-
sten zijn echter in geographischen zin tot buurten afgedaald.
Tot de geschiedkundige herinneringen behooren: de treurige ontdekking,
dat paalwormen de dijken vermeiden, ten jare 1732, hetgeen tot den aanleg
van den Slaperdijk deed besluiten; de splitsing der gem. in 1811 toen Wa,rns
en Scharl bij Stavoren werden gevoegd en de 7 overige dorpen de mairie
Koudum uitmaakten; de overstrooming van Februari 1825, die bijna de
geheele gem. onder water zette.
Hem-en-Venhuizen, pold. van 1363 b. in H.-Holl. gem. Venhuizen.
Homert, geh. onder het d. Lellens, in de Gron. gem. ten Boer.
H em e r tsch e -W a a rd , eil. in Geld., dat het zuider deel der gem. Neder-
Hemert uitmaakt endoor eene afsnijding in de Maas ten jare 1482 is ont-
staan. Deze waard die door de Doode-Maas van Heusden is gescheiden
en het d. Neder-Hemert-Zuidzijde bevat, is bijna 89 bund. groot.
Hemerwolde, of Emmerwolde, geh. in de Gron. gem. ten Boer.
Hemmeland, buitendijksche polder in de N.-Holl. gem. Zuiderwoude,
35 bund. groot.
Hemmen, gem. in Geld., ingesloten door Heteren, Valburg en Dode-
waard, hebbende eene oppervlakte van 263 bund., vruchtbare kleigronden.
In 1822 had deze gem. 183, in 1840 209, in 1874 217 inw. Bij de volks-
telling voor 1870 onderscheidde men deze bev. in 202 Ned.-Herv., 3 W.-Herv.,
en 15 R.-Kath. De gem. is eene heerl., die als keizerlijk leen vroeger te
te Weenen moest verheergewaard worden en bezeten is door de geslachten
Borre van Doomik, Delen, Bijlandt en Lijnden.
Het d. Hemmen ligt aan de Dinge. Het heeft een zeer fraai kasteel, in
1757 ter vervanging van een ander gebouwd, en eene Herv. kerk.
Hemmen, b. in de Gron. gem. Haren, in 1840 met 149 inw. De
bürg te Hemmen, waarop de Bisschop van Münster in 1672 zijn hoofd-
kwartier bij het beleg van Groningen had gevestigd, is in 1805 gesloopt.
H em p en s, d. met eene Herv. kerk in de Friesche gem. Leeuwarderadeel,
in 1811 met 75, in 1840 met 89, in 1874 met 99 inw. Vroeger
lagen er de staten Glins en Hiddema.
H om p en ste rm o o r , voorm. meer in Friesl., deels in Leeuwarderadeel
deels in Idaarderadeel. Het is van 1784—1787 bedijkt en van water ont-
ledigd. De grootte is ongeveer 100 bund.