In 1328 kwamen de Brabanters andermaal voor Valkenburg. Hertog
J a n I I I besloot de plaats te vernielen. Na den ingezetenen verlof
gegeven te hebben, zieh terug te trekken, liet hij den 11 Mei alles
siechten.
In 1465 kwamen de Luikenaren, op Woensdag na st.-Gillesdag,
voor het kasteel en de stad Valkenburg. Maar waren zij tot het Geul-
dal doorgedrongen, die tocht, enkel ondernomen om Filips van Bour-
gondië en zijne onderzaten te schaden, eindigde zeer tot hun nadeel:
zij verloren daarbij 83 dooden en gewonden en moesten hun beste
geschut achterlaten. Tijdens Karel de Stoute zetten de Luikenaren dit
verlies betaald door vreeselijke verwoestingen in de omstreken van
Valkenburg aan te richten.
In 1568 werd V alkenburg door den Hertog van Alba ingenomen. Daardoor
leed de stad veel, even als in 1614 en 1620 door zware branden.
In Aug. 1634 maakte Graaf Ja n van Nassau zieh van de stad en het
kasteel meester, doch reeds in 1635 kwam de Markgraaf de Lede het
voor de Spanjaarden hernemen. Het bleef echter geenszins in hun
bezit, want den 20 Juni 1644 heroverde de Kommandeur Stein
Callenfels het ten voordeele der Staten. In 1672 door de Franschen
bezet, hebben de Nederlanders het kasteel den 7 December 1673 her-
nomen. Drie dagen later werd de sterkte ontmanteld.
Het steedje leed den 27 Augustus 1773 veel door een feilen brand.
Zoowel in 1822 als in 1825 sprong er de kruitmolen Prins Frederik
der Nederlanden.
Het merkwaardigste gebouw der stad is de st.-Barbarakerk, waarin
meer dan anderhalve eeuw zoowel de R.-Kath. als de Herv. hunne open-
bare godsdienst hebben uitgeoefend. E r is ook een station van den
spoorweg tusschen Aken (Aachen) en Maastricht.
Ten hoogste bezienswaardig zijn de steengroeven van Valkenburg, waarin
men o. a. eene onderaardsche kapel, in den mergel uitgehouwen, kan
bewonderen.
V a lk en b u r g , gem. in Z.-Holl., tusschen Katwijk, Wassenaar, Voor-
schoten en Oegstgeest. Zij beslaat 465 bund., meest kleigrond, en wordt
in het noorden bezoomd door den Rijn. In 1822 had zij 407, in 1840
539, in 1876 459 inw. Bij de telling voor 1870 vond men e r: 377 Herv.,
51 Chr.-Geref., 1 Luth., 16 R.-Kath., 5 ongen., die voor het meerendeel
hun bestaan vinden in veeteelt en zuivelbereiding. Voorts beoefenen zij
landbouw, steenbakkerij, kalkbranderij, enz. De gem. bevat alleen het d.
Valkenburg en eenige verstrooide huizen. De gem. is eene heerl., die in
1645 door smaldeeling der heerl. Katwijk ontstond.
Het d. Valkenburg, aan den weg van Leiden naar Katwijk en aan den
Rijn, telde binnen de kom in 1870 372 inw. Het is zeer oud, aange-
zien men er herhaaldelijk Romeinsche oudheden heeft opgedolven, en
reeds in eene oorkonde van omstreeks 900 melding wordt gemaakt van
de kerk te „Valcanaburg”. De tegenwoordige kerk, die den Herv.
behoort, is na den brand van 5 September 1665 nieuw gebouwd en in
1844 van geleden schaden hersteld. De Valkenburgsche paardenmarkt
wordt druk bezocht.
V a lk en b u r g , geh. in de N.-Brab. gem. Ginneken c. a., met een fraai
buitengoed.
V a lk en b u rg e rp o o r t, of A a n -d e -V a lk en b u r g e rp o o r t, b. in de
Limb. gem. Berg-en-Terblijt, in 1840 met 95 inw.
V a lk en h e in in g , buiten aan den Angstei, in de Utr. gem. Abcoude-
Baambrugge. Het ontleent zijn naam aan den vroegeren eigenaar Cornelia
Valkenier (Nederl. opperhoofd in Tonkin) en zjjne gade Catharina
van Heyningen.
V a lk en h u iz en , geh. in de Geld. gem. Arnhem, aan den Apeldoom-
schen straatweg.
V a lk en h u iz en , of F a lk en h a u s en , b. in de Limb. gem. Kerkrade,
in 1840 met 26, in 1870 met 15 inw.
V a lk en is s e , heerl. in de Zeeuwsche landstr. Zuid-Beveland, deels in
de gem. Waarde, deels in de gem. Krabbendijke. Zij is bijna 197
bund. groot. Heeren van Valkenisse worden reeds in de eerste helft
der lSde eeuw vermeld. Witte en Arnold van Valkenisse gaven in
1243 den monniken van Afflighem vrijheid van toi op de Hont. Ook
bloeide binnen de heerl. Valkenisse vroeger een aanzienlijk d., doch
hetwelk, nadat he t door de watervloeden van 1530,1532,1542,1551 en 1570
reeds veel had geleden, door de overstrooming van 26 Januari 1682,
op drie huizen na, geheel te gronde ging. Nieuw-Valkenisse is in 1694
door herdijking teruggewonnen. Het geh. Valkenisse, onder Waarde,
had in 1840 89, in 1870 64 inw.
V a lk en sw a a rd , dek. van het bisd. ’s Hertogenbosch, bevattende 18
par. en 1 rect. De par. zijn: Bergeyck-het-Hof, Bergeyck-het-Loo,Bladel,
Borkel-en-Schaft, Bu d e l, Dommelen, Duizel, Eersel, H a p e rt, Heeze,
Leende, Luyksgestel, Maarheeze, Reusel, Riethoven of Rijthoven, Soeren-
donk en Westerhoven. Het rectoraat is Sterksei (onder Maarheeze). Verder
zijn er openbare kapellen te Gastei (onder Budel), te Leenderstrijp (onder
Leende) en te Venakker (onder Luyksgestel).
V a lk en sw a a rd , gem. in N.-Brab., ingesloten door de Ned. gem.
Borkel-en-Schaft, Dommelen, Waalre, Aalst, Heeze en Leende, benevens
door de Belg. gem. Achel. Zij beslaat 2055 bund., genoegzaam alles di-
luvisch zand, uitgezonderd den smallen zoom längs den Dommel (op de
westelijke grens) en längs de Tongelreep (op de oostelijke grens), waar
men eenig klei en laag veen aantreft. In 1822 had deze gem. 1131, in
1840 1230, in 1876 1277 inw. Bij de telling voor 1870 onderscheidde
men de bev. in 1147 R.-Kath., 52 Herv. en 7 Isr. De ingezetenen bestaan
meest van den landbouw. Zij hebben echter ook looierijen, brouwerijen, mo-
lens, enz. De gem. bevat het d. Valkenswaard, de b. Delishurkt, Zeelberg
en Geenhoven, benevens de geh. Venberg en Stad.
Het d. Valkenswaard strekte vroeger tot vereenigingspunt der val