Zoete rme e r , prov. kiesdistr. in Z.-Holland, bevattende de 19 gem.:
Zoetermeer, Veur, Wassenaar, Voorburg, Zegwaard, Benthuizen, Stompwijk,
Pijnacker, Nootdorp, Berkel-en-Rodenrijs, Hillegersberg, Scbiebroek,
Bergschenhoek, Zevenhnizen, Moerkapelle, Bleiswijk, Nieuwerkerk-aan-
den-IJssel, Capelle-aan-den-IJssel, Moordrecht.
Z o e te rm e e r of S o e te rm e e r , gem. in Z.-Holl., ingesloten door de
gem. Zoeterwoude, Zegwaard, Pijnacker, Nootdorp en Stompwijk, met eene
oppervlakte van 1885 bund. Oorspronkelijk bestond de grond geheel uit laag
veen of water. Doch door het vervenen, bedijken en droogmalen zijn
hier in den loop der eeuwen geheel andere toestanden ontstaan, zoodat thans
bijna al het land door kleigronden wordt gevormd. In 1811 had Zoetermeer 760,
in 1822 851, in 1840 892, in 1876 1050 inw. Bij de telling voor 1870
onderscheidde men e r: 634 Ned.-Herv., 16 Chr.-Geref.. 8 Ev.-Luth., 2
Rem. en 512 R.-Kath. Landbouw en veeteelt maken hun hoofdbedrijf uit.
Onder de laatste graven en tijdens de Republiek waren zij zoowel veenlieden
als veeboeren. De gem., die tevens eene heerl. is, bevat, behalve
het grootste deel van het d. Zoetermeer, de b. Voorweg.
Het d. Zoetermeer ligt aan den weg van ’s Gravenhage naar Gouda,
en maakt met Zegwaard, waarmede het in e'e'ne richting is gebouwd,
een geheel uit. Zelfs staat de kerk (dien den Herv. behoort) in de'
gem. Zegwaard. Eene vroegere kerk heeft aan den Broekweg en de Zwaar-
sloot gestaan. De R.-Kath. kerk, vroeger aan den Voorweg gelegen, is in
1817 naar Zoetermeer verplaatst. Men telde te Zoetermeer in 1840 270,
in 1870 317 inw. Tôt de historische herinneringen behooren: hetbeletten
door de Spanjaarden aan Boisot om langs Zoetermeer Leiden te bereiken,
in 1574; het afsterven van Commertje Jansdochter Cocken, weduwe
van Dirk Jonge Jansz., die 181 nakomelingen naliet, in 1602; de hevige
hrand van 28 en 29 October 1701.
Z o e te rm e e r seh e -M e e r , S o e te rm e e r sch e -M e e r , of Z o etermeer-
seh e -M e e rp o ld e r , in 1614 drooggemaakt meer in Z.-Holl., deels in de
gem. Zoetermeer, deels in de gem. Stompwijk, 533 bund. groot.
Zo e te rm e e r sch e -p o ld e r , of N ïeuw e -d r o o g g em a ak te -p o ld e r -
Van-Zoetermeer pold. van 682 bund. in de Z.-Holl. gem. Zoetermeer. Tôt
in de helft der 18e eeuw was het een veenplas. Deze plas werd van 1768
tô t 1771 drooggemalen.
Z o e te rw ou d e , of S o e te rw ou d e , gem. in Z.-Holl., tusschen de ge-
meenten Leiden, Leiderdorp, Hazerswoude, Benthuizen, Zoetermeer,
Stompwijk, Voorschoten en Oegstgeest. Zij beslaat 3248 bund., deels klei-,
deels veengronden. Men telde er in 1811 1713, in 1822 1775, in 1840 2411*
in 1876 3571 inw. Bij de telling voor 1870 onderscheidde men e r: 2097
R.-Kath., 903 N.-Herv., 6 W.-Herv., 44 Chr.-Geref., 18 Luth., 9 Rem.,
4 Doopsg., 18 Isr. en 9 ongenoemden. Zij bestaan deels van den landbouw,
de veeteelt en zuivelbereiding, deels van het fabriekwezen. De gem.
bevat de dorpsbuurten Zoeterwoude, Zoeterwoude-aan-den-Rijndijk en
Zuidbuurt, benevens de b. den Hoogcn-Rijndijk (buiten de Wittepoort te
Leiden), Studentenpad, Weipoort, Gelderswoude, Noordbuurt en Westeind,
de geh. Noorda, de Vliet, Miening, Voorschoterweg, Hoogstraat, Krone-
tein en Vrouwenvaart, benevens vele grootere en kleinere landgoederen.
Zoeterwoude is eene oude heerl.
Het d. Zoeterwoude bevatte in 1840 350, in 1870 347 inw. binnen de
kom. De Herv. kerk prijkte oudtijds met fraai-geschilderde glazen. Voor
de Hervorming hebben de Malthezer ridders hier vele goederen bezeten.
Zo e te rw ou d e -a an -d en -H o o g en -R jjn d ijk , d. met eene R.-Kath.
Kerk op den huize Meerburg en het gesticht de Goeden Herder in de
Z.-Holl. gem. Zoeterwoude. Het is door den Rijn van Leiderdorp gescheiden.
Zo e te rw oude , of G r o o tep o ld e r -v a n -Z o e te rw o u d e , pold. van
470 bund. in de Z.-Holl. gem. Zoeterwoude.
Zomerdijk, b. in de N.-Holl. gem. tVognum, in 1840 met 44, in
1870 met 110 inw.
Zomerdijk, b. in de Drenthsche gem. Meppel, in 1811 met 59, in
1840 met 95, in 1870 met 102 inw.
Zomerdijk, geh. in de N.-Holl. gem. Oudendijk, in 1840 met 36 inw.
Zomerdijk, geh. in de Gron. gem. Delfzijl, in 1840 met 57 inw.
Zomerdijk, geh. in de Gron. gem. Termunten, in 1840 met 40 inw.
Zomerdijk, of L e e g te , geh. in de Gron. gem. Nieuwolda, in 1840
met 15 inw.
Z omerland, geh. in de Z.-Holl. gem. Heinenoord, in 1840 met 21 inw.
Z om e r lan d , pold. in de Z.-Holl. gem. IJsselmonde.
Z om e r lan d en (de), pold. van 781 bund. in Z.-Holl., deels in de
gem. Heinenoord, deels in Puttershoek, deels in Mijnsheerenland.
Zomerzorg, fraai landgoed in de N.-Holl. gem. Bloemendaal, in de
eerste helft onzer eeuw een veelbezocht uitspanningsoord.
Zonderwijk, b. in de N.-Brab. gem. Veldhoven, in 1840 met 254 inw.
Zondv e ld, of S o u tv e ld , b. In de N.-Brab. gem. Veghel, in 1840
met 161, in 1870 met 186 inw.
Z onuema ir e , gem. op het Zeeuwsche eil Schouwen-en-Duiveland, door
de wet van 30 Dec. 1865, op den 4 April 1866, u it de beide gem. Zonne-
maire on Bommenede saamgesteld. Zij is in het noorden door de Grevelin-
gen of Bieningen bespoeld en paalt naar de landzijde aan de gemeenten
Brouwershaven, Kerkwerve, Noordgouwe en Dreischor. Hare grootte be-
loopt 1269 bund., waarvan Zonnemaire 579 en Bommenede 690 aanbracht.
De grond is klei, die meer of min met zand is verméngd. De bev. beliep
in 1822 (bij den beperkten omtrek) 379, in 1840 (bij dezelfde omstandighe-
den) 442 en in 1876 (dus vergroot) 1050 zielen. In laatstgen. ja a r onderscheidde
men er: 1019 Herv. en 31 Chr.-Geref. Zij bestaan meest van
den landbouw. De gem. bevat het d. Zonnemaire en de b. Bommenede.