gebouwen. E r is een beroemd instituut van opvoeding. Het onde, Sterke
kasteel is reeds voor lang gesloopt.
Hattemerbroefe, d. met eene R.-Kath. kerk in de Geld. gem. Olde-
broek. In 1840 had het 850, in 1872 428 inw.
H a ttem e rv e en , b. in de Geld. gem. Hattem.
H a ttem e rv e en , ook de veenpolder van Qattem genoemd, pold. in
de Geld, gemeenten Hattem en Heerde, 100 b. groot.
Ha ttem e rw e z ep , ged. van het d. Wezep, in de Geld. gem. Oldebroek.
S a u l s , d. met eene Herv. kerk in de F riescile gem. Oost-Stellingwerf.
Het had in 1840 142, in 1870 303 inw.
H au le rw ijk , d. met eene Herv. en eene Chr.-Geref. kerk in de
Friesche gem. Oost-Stellingwerf. Het ligt ter wederzijde van eene veenvaart
en wordt in Boven- en Beneden-Haulerwijk onderscheiden. In 1840 telde
het 1040, in 1870 1582 inw.
H auw e r t, d. met eene Herv. kerk in de N.-Holl. gem. Nibbixwoud.
In 1840 telde het 301, in 1870 475 inw.
H a v e lt, b. in de N.-Brab. gem. Veghel, in 1840 met 146 inw.
H a v e lte , gem. in Drenthe, bepaald door Vledder, Diever, Dwingelo,
Ruinen, Ruinerwold, Meppel, Nijeveen, en Steenwijkerwold, 6219 bnnd.
groot, met een deels veenachtigen, deels zandigon bodem. In 1822 had
zij 1857, in 1874 2744 inw., t. w. 2686 Ned.-Herv., 11 Chr.-Geref., 5
Doopsg., 27 R.-Kath., 11 Isr. en 4 ongenoemden. De meeste inw. zijn
landbonwers. Bebalve de d. Havelte en Wapserveen, bevat de gem. de
bnnrten Uffelte, Veendijk en Hesselte, benevens de geh. Holtinge, Nijen-
tap en Lageveld.
De dorpsbuurt van Havelte ligt verwijderd van de eenzaam staande
Herv. kerk. In 1870 had zij 277 inw. Havelte is zeer ond. Op körten af-
stand liggen 2 hnnebedden.
Ha v e lte r -A a , groote beek in Drenthe, die onder den naam van
Beiler-stroom in de gem. Westerbork ontstaat, westwaarts vloeit, nabij
Dwingelo zieh znidwaarts rieht en bij Meppel in de Reest uitloopt.
H a v e n p o l d e r , pold. van 136 bund, in de Zeeuwsche gem. Hontenisse,
ingedijkt in 1755.
H a v enw ijk , b. in de Zeenwsche gem. Philippine, in 1840 met 152 inw.
H a v e r (de), geh. in de Gron. gem. Bedum.
H a v ik k e rw a a rd , pold. en b. in de Geld. gem. Rheden, in 1872
met 114 inw. De pold. is 447 bund, groot.
H a v ik p o ld e r , pold. van 160 bnnd. in de Zeeuwsche gem. Stoppeldijk,
herdijkt in 1754.
H a v ix h o r s t, fraaie havezathe in de Drenthsche gem. de Wrjk.
Hayman, voorm. heerl. in Zeel., thans m et de gem. Middelburg vereenigd.
Ha z e la a r (de), geh. in de N.-Brab. gem. Wouw.
H a z e lb e rg , b. in de N.-Brab. gem. Dinther, in 1840 met 93 inw.
H a z e ld on k , b. in de N.-Brab. gem. Rijsbergen, in 1840 met 131 inw.
Hazepolder, pold. van 276 bund, in de N.-Holl. gem. de Zijpe, in
1413 bedijkt.
H a z e r sw ou d e , gem. in Z.-Holl., door Alphen, Boskoop, Waddinx-
veen, Benthuizen, Zoeterwoude, Leyderdorp en Kouderkerk bepaald, 3472
bnnd. groot, uit verschallende polders gevormd. Het onde land bestaat
meerendeeis uit veen ; de Rijnboorden en de drooggemaakte plassen heb-
ben klei. De bevolking, in 1822 2192 zielen, was in 1874 tot 3043 gestegen.
Den 1 Dec. 1869 waren er 1403 Herv., 420 Chr.-Geref, 38 Rem.,
3 Luth., 2 Doopsgez. en 1121 R.-Kalh. Zij leven van veeteelt, zuivel-
bereiding, landbouw en eenige fabrieken, zoo als scheepstimmerwerven,
steenbakkerijen, enz. E r zijn 3 kerkdorpen: Hazerswoude, Groenendijk
en Oostbuurt of Hazerswoude-aan-den-Rijndijk.
Het groote, fraaie d. Hazerswoude (in 1870 met 791 inw.) heeft 4 ker-
ken : eene Herv., eene Rem., eene Chr.-Geref. en eene R.-Kath. Vroeger
vond men er het krankzinnigengesticht Nienwenburg.
H ed e l, gem. in Geld., tusschen Ammerzoden, Kerkwijk, Driel, Empel
c. a„ Engelen en Bokhoven, met 1171 bund, oppervlakte. Zij heeft
een kleibodem, die deels weiden, deels akkerlanden aan het oog vertoont.
In 1822 had zij 1033, in 1874 1611 inw. In 1872 onderscheidde men
er: 931 Herv., 3 C h r-G e re f, 2 Herst.-Luth., 704 R.-Kath. en 5 Isr.
Het d. Hedel heeft in den Spaanschen tijd veel geleden. Er zijn ker-
ken voor de Herv. en R.-Kath., de laatste ter plaatse van het oude slot.
E r is een hoog-gelegen spoorwegstation, aan de noordzijde der fraaie
spoorwegbrug, die over de Maas voert.
H ed e l, b. in de N.-Brab. gem. Oirschot.
H0d0lsch.6-Waard.0D, uiterwaarden van ruim 98 bund, in de Geld,
gem. Hedel, onderscheiden in de Hedelsche-Bovenwaarden en de Hedelsche-
Benedenwaarden.
H ed ik h u iz en , gem. in N.-Brab., omgeven door Herpt, Nieuwkuik,
Vlijmen, Bokhoven en Heerewaarden. Dit door twee Maasarmen bespoeld
oord bestaat uit kleigronden — 930 bund. — waarop zoowel akker-
bouw als veefokkerÿ worden gedreven. In 1822 vond men hier 643, in
1874 1059 inw. Bij de jongste volkstelling waren er 1035 R.-Kath. en
30 Herv. Behalve het d. Hedikhuizen, bevat de gem. ook een deel van
de Haarsteeg, benevens de buurt Luttelherpt.
Het d. Hedikhuizen, waar in 1846 eene R.-Kath. kerk werd gebouwd,
is volgens de overlevering door Robert III, Heer van Heusden, gesticht.
In 1508 behaalden de ingezetenen der stad Heusden hier eene merkwaar-
dige overwinning op de Gelderschen.
Hediksche-Maas, doode arm van de rivier de Maas, bij Hedikhuizen,
door eene rivierverbetering in 1474 ontstaan.