Graatheide, of Gaadheide, ook Graterheide genoemd, een door het
vemielen van een woud ontstaan hoi devoid, Tolgens de overlevering door
Koning Zwentibold van Lotharingen op he t eind der 9de eeuw afgestaan
aan de bewoners van Born, Guttekoven, Limbricht, Sittard, Munster-
geleen, Op-Geleen, Beek, Jelsloo, Stein, Obbicht, Papenhoven en Buchten.
Daar die plaatsen sedert aan verschillende Staten kwamen (namelijk aan
Gulik, Valkenburg en Gelder, of later aan Spanje, Oostenrijk, den Keurvorst
van de Pfalz en de Vereenigde Nederlanden) gaf deze niet genoegzaam
verdeelde heide, ofschoon reeds in 1469 scheidingen waren gemaakt, tot
vele twisten aanleiding. Om deze geschillen weg te nemen, werd de Graterheide
in 1776 in kaart gebracht, doch eerst nadat al de genoemde plaatsen
aan het Koninkrijk der Nederlanden waren gekomen, en wel in 1819, is
de Graterheide behoorlijk onder de gem. Beek, Sittard, Bom, Susteren,
Grevenbicht, Stein, Urmond en Elsloo verdeeld. Geleen, Urmond en
Limbrecht blijven echter beweron daarbij zeer benadeeld te zijn.
Graauw, d. in de Zeeuwsche gem. Graauw-en-Langendam, in 1860
met 638, in 1870 met 659 inw. Het d., dat eene R.-Kath. kerk heeft,
wordt reeds in eene oorkonde van 1247 vermeld.
Graauwendijk, buurt in Gron., deels in de gem. ten Boer, deels in
de gem. Slochteren.
Graauw-en-Langendam, gem. in Zeel., in het noordoosten en
westen door de Ooster-Schelde bespoeld en naar de landzijde bepaald
door de gem. Hontenisse, Hulst en Clinge, met eene oppervlakte van
2396 bund., deels met, deels zonder zand vermengde klei. Zij had in
1822 1260, in 1840 1529, in 1873 1803 inw., in laatstgenoemd jaa r
onderscheiden in 1768 R.-Kath. en 35 Hervormden. Gevormd door verschei-
dene polders en deelen van polders, bevat zij het d. Graauw, de b. Paal
en Zandberg, het geh. Scheldevaartshoek, en deelen van Duivenhoek en
Rozenberg. De ingezetenen bestaan hoofdzakelijk van landbouw, scheep-
vaart, mosselvangst en het aanvoeren van schoraarde voor de dijken.
G r a c h t , geh. in de Limb. gem. Heerlen, in 1870 met 60 inw.
Gracht, b. in de Limb. gem. Kerkrade, in 1840 met 130, in 1860
met 112, in 1870 met 192 inw.
G r a c h t , b. in de Limb. gem. Oirsbeek, in 1840 met 168, in 1860
met 161, in 1870 met 138 inw.
Gracht, of Ter-Gracht, geh. in de Friescbe gem. Perwerderadeel,
onder Wanswerd.
Graes, voorm. havezathe in de Overijsselsche gem. Ambt-Delden,
Heeren van Graes kent men sedert 1396.
Grafhorst, gem. in Overijssel, tusschen de gemeenten Kampen, IJs-
selmuiden, Zwollerkerspel en Genemniden, 211 bund, groot, deels klei-
grond, deels (doch alleen in het zuid-westen) uit zand. Zij had zoowel
in 1811 als in 1822 268, in 1840 388, in 1860 469 en in 1873 566 inw.,
in laatstgenoemd ja a r onderscheiden in 528 Herv. en 38 Christ.-Geref.
Mattenmakerij, handel in biezen en veefokkerij vormen voor hen de
bronnen van welvaart. De gem. bevat de stad Grafhorst en eenige ver-
strooid liggende huizen.
Het steedje Graf horst ligt op den dijk längs den arm van den IJssel, die
den naam van Ganze- of Graf horsterdiep draagt. Het heeft een raadhuis,
doch geene kerk, zoodat de inw. te IJsselmuiden de openbare godsdienst-
oefening bijwonen. Binnen de bebouwde kom — want bemuurd is het
nooit geweest — telde het in 1860 458, in 1870 493 bew. Stedelijke
rechten verwierf het van den Utrechtschen Bisschop J a n van Diest in
1333. In de geschiedenis Staat Grafhorst nagenoeg alleen vermeld bij
de watervloeden die dit oord geteisterd hebben, vooral in November 1775
en Pebruari 1825. Den 5 Mei 1849 brandden van de 75 huizen 57 af.
Graft, gem. in N.-Holl., die, ingesloten door de Rijp, Zuid-en-Noord-
Schermer, Akersloot en Jisp, eene oppervlakte heeft van 1134 bund.
Saamgesteld uit deelen van het Sehermer-Eiland, de Stermeer en de
Kaoierhop, heeft zij deels een kleibodem, doch meest laag veen. In 1822
had deze gem. 1214, in 1840 1463, in 1860 1651, in 1873 1568 inw. Bij
de volkstelling van 1870 onderscheidde men e r: 1057 Ned.-Herv., 2
Waalsch-Herv., 227 Doopsgez., 4 Rem., 3 Luth, en 308 R.-Kath. De
gem. bevat 4 dorpen : Graft, West-Graftdijk, Oost-Graftdijk en Noordeind-
van-Graft. Yeefokkerij, zuivelbereiding, het bewerben van hennip en vis-
scherij zijn er de hoofdmiddelen van bestaan.
Het d. Graft, in 1840 met 458, in 1860 met 471, in 1870 met 445 inw.,
oudtijds de hoofdplaats van het Schermereiland, bezit een fraai, in 1613
gesticht raadhuis, eene Herv. kerk en een weeshuis. In 1347 werd het
ter oorzake van weerspannigheid in eene boete van 200 Holl, ponden
(150 gulden) verwezen. In 1575 sloeg het de Spanjaarden af, die hier
het Schermer-eiland wilden binnendringen.
Graftermeer, of Zuidermeer, voorm. meer in de gem. Graft, in
1842 en 1845 droog gemaakt, 161 bund, groot. E r waren in 1870 6
huizen met 40 bewoners.
Grafwegen, of Grafwege, b. in de Geld. gem. Groesbeek, in 1840
met 235, in 1860 met 181, in 1870 met 182 inw.
Gramsbergen, gem. in Overijssel, ingesloten door de gem. Stad*
Hardenberg en Ambt-Hardenberg (Overijssel), Coevorden (Drenthe) en
het kerspel Laar (Hannover). Zij is 5783 bund, groot, zijnde deels diluviseli
zand, deels hoog veen, en voor het gedeelte längs de Yecht klei.
In 1811 had deze gem. 1263, in 1840 1648, in 1860 2012, in 1873 2711
inw., in laatstgen. ja a r onderscheiden in 2334 Herv., 175 Chr.-Geref., 7
Doopsgez., 175 R.-Kath., 1 Oud-R., 6 Isr. en 13 ongenoemden. Hunne
middelen van bestaan zijn voornamelijk landbouw, veenderij, veeteelt,
linnenweverij. De gem. bevat de plattelandstad Gramsbergen, de buurten