Monniekendam , of M on n ik en d am , gem. in N.-Holl., in bet
oosten door het deel der Zuiderzee bespoeld, dat den naam van Gouwzee
voert, en naar de landzijde ingesloten door Broek-in-Waterland, Ilpen-
dam, Purmerende, Edam en Katwoude.
Zij beslaat 1514 bnnd., bevattende de stad Monniekendam, een deel
van den Purmer, een deel van het Monnikenmeer, het geh. Oude -
landsdijk en eenig polderland. De drooggemaakte meeren bevatten klei-
grond, het overige laag veen.
In 1795 had Monniekendam 2058, in 1S11 2094, in 1822 2057, in
1830 2496, in 1840 2476, in 1850 2664, iu 1860 2667, in 1875 2709 inw.
Bij de telling voor 1870 vond men er: 1760 Ned.-Herv., 1 W.-Herv.,
160 Ev.-Lnth., 78 Doopsgez., 680 R.-Kath., 59 Nederd.-Isr. en 2 ongen.
Da stad Monniekendam, in 1840 met 2206, in 1870 met 2306 inw.,
ligt aan het westelijk uiteinde van de Gouwzee. Zij is door fraai-be-
plante wallen omringd, heeft eene ondiepe haven en verscheidene grach-
ten. De hoofdstraten zijn het Oosteinde, het Zuideinde en het Noordeinde.
In het gebeel beslaat de stad 30 bund.
Visscherij, handel in vee en kaas en eenige inrichtingen van volksvlijt,
ais bokkingrookerijen, ansjovischzouterijen, enz., verschaffen den inwoners
het noodige.
Het voornaamste gebouw, de Nikolaaskerk, die in 1412 nog niet vol-
tooid was, is in 1572 aan de Hervormden ingernimd. Zij is in den go-
thischen stijl gebouwd, rust op 24 pilaren en bevat een marmeren ge-
denkteeken voor den stichter der Maatschappij Tot Nut van ’t Algemeen,
Jan Nieuwenhuizen. De hooge en zware toren munt in bouworde boven
alie torens van het Noorderkwartier nit. De overige kerken der stad zijn
die der R.-Kath., Lutherschen en Doopsgezinden. Ook is er eene synagoge.
Tegenover het Stadhuis, een modera gebouw, staat de toren van het
oude Raadhuis, die in 1591 gesticht en versierd is met eenige mechani-
sche beeldjes.
Monniekendam ontleent zijn oorsprong aan een klooster van Priesche
monniken, in de eerste helft der 13de eeuw te dezer plaatse gesticht.
Verdere historische herinneringen zijn : de landing van den Utrechtschen
Bisschop Willem, in 1297; het stormenderhand veroveren der stad door
de Hoekschen, in 1426; de Nhoete, der stad door Albrecht van Saksen
opgelegd, in 1492; de brand van\1499; de nederlaag der Gelderschen, in
1504; de brand van 1514 en 1515 ; de landing der Watergeuzen, den 12 en 13
Maart 1571; de aansluiting van Monniekendam bij de Staatschen, in
1572; de deelneming der Monnickendammers aan den zeeslag voor Hoorn,
op 5 en 6 Oetober 1573; de ontweldiging van den buit, door Spaansch-
gezinde Amsterdammers in Waterland vergaderd, in 1574; de komst van
Prins Maurits, den 30 September 1618; het springen van een kruidtoren,
in Augustus 1623; de watervloed van 14 en 15 November 1775; de over-
strooming van Waterland, den 3 en 4 Februari 1825.
M on n ick en d am m e rg a t, westelijk deel van de Gouwzee in N.-Holl.
M o n n iek en h e id e , b. in de N.-Brab. gem. Rucphen c. a., in 1840
met 223 inw.
M on n ik en b e lt, geh. onder het d. Achlum in de Friesche gem.
Franekeradeel.
M on n ik en b u r en , geh. onder het d. Hieslum in de Friesche gem,
Wonseradeel.
M on n ik en g a st, buitenkwartier van het Overijsselsche d. Staphorst.
M on n ik en lan d , of M u n n ik en lan d , pold. in de Geld. gem. Poude-
roven, 331 bund. groot. Oudtijds was het eene bijzondere heerl., waar-
van o. a. Constantijn Huygen3 en zijne nakomelingen heeren en vrouwen
zijn geweest. In 1840 had dit land 42, in 1872 22 inw.
Monnikenm eer, voorm. meer in de N.-Holl. gemeenten Monnic-
kendam en Broek-in-Waterland. Het is bijna 123 bund. groot en werd
in 1863 bedijkt en ledig gemalen.
Monnikenm o len, geh. in de Overijsselsche gem. Ambt Volienhove.
Monnikensloot, voorm. vaart, door het Friesche convent te Ludin-
gakerk van de streek bij Harlingen naar Ylieland gegraven.
M onnikenv e en, pold. in de N.-Holl. gem. Kortenhoef.
M on n ik enw eg , geh. in de Utr. gem. Renswoude.
Monniken-werf, of K e rk b u u r t, d. met eene Herv. kerk op het
N.-Holl. eiland Marken. Het had in 1840 439, in 1870 467 inw.
Monnikhof, b. in de N.-Brab. gem. Terheyden, in 1840 met 288 inw.
Monnikhllizen, boschwachterswoning op het landgoed Klarenbeek in
de Geld. gem. Arahem, in een schilderachtig dal gelegen. Het was
weleer een klooster van Karthuizer monniken, omstreeks 1342 doorHertog
Reinald I I van Gelder gesticht. In 1572 moesten de Karthuizers dit
convent verlaten.
Monseburen, geh. onder het d. Hennaard in de Friesche gem. Hen-
naarderadeel.
Monster, gem. in Z.-Holl., in het westen door de Noordzee bespoeld
en verder ingesloten door Loosduinen, Wateriogen, Naaldwijk en ’s-Grave-
zande. De grond — 1487 bund. — bestaat in het westen uit diluvisch
zand (duin en geestgrond), in het oosten uit klei. In 1822 had zij 2209,
in 1840 3005, in 1875 3919 inw. Bij de telling voor 1870 vond men er:
1989 R.-Kath., 1458 Ned.-Herv., 178 Chr.-Geref., 2 Ev.-Luth., en 4 Ned.-
Isr. De inw. bestaan deels van landbouw, warmoezerij en veeteelt, deels
van schelpenvisscherij en eenige andere bedrijven. De gem. bevat de
dorpen Monster, Poeldijk en ter Heide, benevens een deel der buurt
Quintsheul.
Het d. Monster, in 1840 met 1540, in 1870 met 1998 inw., is van
hooge oudheid. Men meent dat het ’t Masemunster is, dat in eene oor-
konde van 1006 voorkomt. E r is ook een Romeinsche mijlpaal gevonden.
Het gemeentehuis is een fraai gebouw. Doch vooral munt de Herv.
kerk uit, waarin men de begraafplaats vindt van Jan van Wassenaar en