T ja lleb e rd , of T ja lleb e r t, d. in de Friesche gem. Aengwirden, in
1811 met 487, in 1840 met 1060, in 1875 met 1058 inw. E r zijn kerken
der Herv., Doopsg. en Chr.-Geref. Onder dit d. hehoort het geh. Zestien-
roeden (in 1840 met 35 inw.).
T ja lleh u izum , b. met dorpsrechten in de Friesche gem. Wymbritse-
radeel, in 1811 met 35, in 1840 met 51, in 1875 met 55 inw. E r is nog
een kerkhof, doch de kerk is voor lang gesloopt.
T ja llew a l, geh. in de N.-Holl. gem. Schagen, in 1840 met 34 inw.
Tjamme, of Tjam, riv. in het noordoosten der prov. Groningen,
die haar water naar den mond van de Eems afvoert.
T jam sw e e r , d. in de Gron. gem. Appingedam, ten noorden van
het Damsterdiep. Het werd oudtijds Thiamerswerf genoemd. Met de b.
Bolwerk en Garrelsweer, Monnikenwierde of Wierde, benevens de geh.
Oling, Groot-Laskwerd en Klein-Laskwerd, had het in 1811 515, in 1840
638, in 1870 684 inw. De dorpskom alleen telde in 1840 231 zielen.
In 1536 werd dit d. door de Gelderschen in brand gestoken. Men vindt
er eene Herv. kerk.
Tjarjjt, of G ro o te -T ja rÿ t, kronkelende stroom in Gron. tusschen
Hunsego en Fivelgo. Deze stroom valt in den mond van de Eems.
T j a r ÿ t , of K l e in e -T j a r ÿ t , stroompje zuidwaarts van de Groote-
Tjarijt, dezelfde richting volgende.
T je in tg um , geh. onder het d. Mantgum in de Friesche gem. Baar-
deradeel. Het telde in 1840 5 inw.
T jep p e rb u u r , geh. onder het d. Welsrijp in de Friesche gem. Hen-
naarderadeel.
T j e r k g a a s t , d. in de Friesche gem. Doniawerstal, in 1811 met 188,
in 1840 met 210, in 1875 met 281 inw., die in de geh. Kleine-Gaast en
Wollegaast medegerekend. E r is eene Herv. kerk. Vroeger vond men er
ook de state Solkama.
T je rkw e rd , d. met eene Herv. kerk in de Friesche gem. Wonsera-
deel, aan de trekvaart van Bolsward naar Workum. Het telde in 1870
binnen de kom slechts 158 inw., doch met de geh. Baburen, Eemswoude,
Buwalda, Rijtzeburen, Jousterp en Jonkershuizen, Arkum, Veldhuizen
en Aaksens in 1811 333, in 1840 455, in 1875 567. Bij Tjerkwerd ligt
de Tjerkwerderzijl, ter plaatse waar de Bolswarder trekvaart den Hemdijk
doorsnijdt.
T jeu k em e e r , meer onder de gem. Lemsterland, Doniawerstal en
Schoterland, het grootste van Friesland. Het is zeer vischrijk en volgens
de overlevering ontstaan, nadat eqn laag veen, welke te dier plaatse
werd gevonden, door brand was opgeteerd.
Tjoene, marke in de Ov. gem. Diepenveen, in 1870 met 257 inw.
Zij omringt het d., waarnaar de gem. in deze eeuw is genoemd.
T ju ch em , of T ju g ch em , b. in de Gron. gem. Slochteren, onder
Siddeburen en ten oosten van het Schildmeer. Zij had in 1840 140 inw.
Tol, landgoed in de Z.-Holl. gem. Koudekerk, het stamhuis van een
adelijk geslacht, dat echter reeds vddr 1600 schijnt uitgestorven.
T o lak k e r , bekende herb, in de Utr. gem. Maartensdijk, waarbij in 1874
de halt Maartensdijk van den Oosterspoorweg is geplaatst. De weg
van den Tolakker naar de grens van Gooiland draagt den naam van
Tolakkersteeg.
T o lb e r t, of ’t o id e b e r t , d. in de Gron. gem. de Leek, in een fraai,
boschachtig oord. Het bevatte in 1870 binnen de kom 296 en m et de onder-
hoorigheden, de Diepswal, Holm en Menscheer, 1195 inw. In 1840 had
het daarmede 957 inw. geteld. E r is eene Herv. kerk. Het geslacht Au-
wema bouwde hier in 1413 een Sterken bürg, die in het begin der 18de
eeuw werd gesloopt.
Toldijk, b. in de Geld. gem. Steenderen, aan den weg van Zutphen
naar Doesborgh. De school is een fraai gebouw. De b. telde in 1840
750, in 1872 789 inw.
T o lh u is (het), veelbezóchte herberg en uitspanningsoord in de N.-Holl. •
gem. Buiksloot, aan het zuider uiteinde van het N.-Holl. kanaal. In den
zomer van 1876 is te dezer plaatse eene tentoonstelling van bloemen
en planten gehouden.
T o lk e , geh. in de N.-Holl. gem. Schagen, in 1840 met 58 inw., die
van Tolkenbosch en Tolkendijk daarin begrepen.
T o llo y s en , of T o lu e ss e , voorm. d. in den Zuid-Hollandschen-Waard,
in 1421 overstroomd.
T o lsd u in , geh. in de N.-Holl. gem. Velsen, in 1840 met 66 inw.
Hier of in de nabuurschap moet men het Theole zoeken, waarvan de
giftbrief van Koning Arnulf in 889 melding maakt, geenszins te Tiel
of Delft.
T o lsum , of T o lzum, geh. onder het d. Tjum in de Friesche gem.
Franekeradeel, in 1840 met 7 inw.
T on d en , b. in de Geld. gem. Brummen, in 1840 met 334, in 1872
met 356 inw.
T on g e la a r , geh. in de N.-Brab. gem. Gessel. Het bevatte in 1840
52 inw. en prijkt met het kasteel Tongelaar.
T on g e lr e , gem. in de N.-Brab., ingesloten door de gem. Eindhoven,
Woensel, Nuenen, Zes-Gehuchten en Stratum. Zij besloeg in 1870 bijna 1022
bund., doch sedert heeft zij een klein ged. grond aan Eindhoven verloren.
Längs den Dommel en den Kleinen-Dommel, die de grenzen helpen
vormen, vindt men eenige rivierklei. Overigens bestaat de grond uitdilu