deberkooj)• Sedert 1838 zijn het eerste en derde kanton saamgevoegd,
zoodat het arr. thans 3 kantous heeft: Heerenveen, Beetsterzwaag, Olde-
berkoop.
Heerenveen, eerste kant. van het Friesche arr. Heerenveen, bevat-
tende de 4 gem.: Aengwirden, Haskerland, Schoterland, TJtingeradeel.
Heerenveen, klasse der Herv. Kerk in de prov. Friesland, verdeeld
in 3 rin g en : Heerenveen, de Hemmer en Wolvega. Zij bevat 42 gem.,
bediend wordende door 45 predikanten.
H e e r en v e en , ring der klasse Heerenveen, bevattende de 16 gem.:
Bakkeveen, Beetsterzwaag, Beets-en-Olterterp, Gorredijk, Haskerdijken-en-
Nijehaske, Heerenveen, Hoornsterzwaag-Jubbega-en-Schurega, Kortezwaag,
Langezwaag-en-Luxwolde, Lippenhuizenen-Hemrik, Nieuw-Brongerga of
de Knijpe, Oudehorne-en-Nijehorne, Oudeschoot-en-Nijeschoot, Terwispel,
Tjalleberd-Lunjeberd-Gersloot-en-Terband, Ureterp-en-Sigerswolde, Wijiije-
terp-en -Dnnrswonde.
Heerenveen, klasse der Chr.-Geref., Kerk, bevattende de 11 gem. .*
Donkerbroek, Dnnrswonde, Haulerwijk, Heerenveen, Idskenhuizen, Joure,
Lippenhuizen, Mildam, Oldeboorn, Terwispel, Wolvega.
Heerenveen, dek. van het bisdom Utrecht, dat voor de oprichting
van het dek. Sneek in April 1873 eene grootere nitgestrektheid had. Thans
bevat het 10 par. en 1 rectoraat. De par. zijn: Heerenveen, Joure,
Steggerda, Wolvega, Kuinre, Oldemarkt, Steenwijk, Steenwijkerwold, Vol-
lenhove en Meppel. Het rectoraat is dat van Frederiksoord.
Heerenveen, vlek in Friesland, deels in de gem. Schoterland, deels
in de gem. Aengwirden, en voor het ged. dat den naam van Nijehaske
voert (administratief een afzonderlijk dorp, maar in geographischen zin
met Heerenveen een kom), in de gem. Haskerland. In 1840 telde het
deel in Schoterland 1828, het deel in Aengwirden (met de Fok) 534 en
het d. Nijehaske 1105 inw. In 1874 vond men in deze drie deelen te za-
men 4546 inw., als 2153 in Schoterland, 1589 in Haskerland en 794 in
Aengwirden.
De opkomst van Heerenveen dagteekent van den tijd van Keizer K arel V,
toen Bidder Pieter van Dekama en zijne compagnons Kuik en Foits de
hier gelegen veengronden aankochten en begonnen af te graven en te
ontginnen. In later tijd werd de bloei zeer bevorderd, toen Prinses
Albertina Agnes het landgoed Oranjewoud bij Heerenveen aanlegde,
dat het hof der Friesche Stadhouders doorgaans gedurende den zo-
mer tot verblijf verstrekte. In het begin dezer eeuw, onder Ifoning
Lodewijk, werd Heerenveen de hoofdplaats van een der drie Friesche
kwartieren, en onder Keizer Napoleon van een der arondissementen.
Ook de aanleg /van den grooten weg van Zwolle naar Leeuwarden
en van deD spodrweg van Meppel naar Friesland’s hoofdstad heeft veel
tot Heerenveen’^ nitbreiding bijgedragen. Doch was oorspronkelijk de
yeenderij hier de hoofdbron van welvaart, thans zijn het koophandel,
scheepvaart, winkelnering, markten, scheepstimmerwerven, looierijeh,
gond- en zilversmederijen, enz.
Tot de hoofdgebouwen van Heerenveen behooren : de Eechtbank, vroeger
de Crackstate; het gemeentehuis van Schoterland, vroeger de state Dekama,
waarachter eene openbare wandelplaats is aangelegd; het gemeentehuis van
Aengwirden; het gebouw der hoogere-burgerschool en het station van
den Staats-spoorweg.
De mime Herv. kerk van Heerenveen staat in Schoterland, die van
Nijehaske in Haskerland, en de nieuwe kerk van de Fok in Aengwirden.
De Doopsgez. kerk staat in Schoterland, de Chr.-Geref. in Aengwirden,
de B.-Kath. in Schoterland, de synagoge in Haskerland.
Eenige aarden werken, bij Heerenveen opgeworpen, werden in 1622 door
de landzaten zoo dapper tegen de Spanjaarden verdedigd, dat de vijand
afdeinsde. Met gelijke uitkomst werd hier hevig in den nacht van 18 op
19 Augustus 1672 tegen de Miinsterschen gestreden.
Heerenwal, lange buurt in de Friesche gem. Haskerland, uitma-
kende het deel van Nijehaske, dat zieh onmiddellijk aan het deel van
Heerenveen in Schoterland aansluit en door de Heerensloot van de buurt
in Aengwirden wordt afgescheiden.
Heeren weg, geh. in de Limb. gem. Heerlen.
Heeren-Zandvaart, b. in de N.-Holl. gem. Heemstede, in 1840 met
955, in 1870 met 1132 inw., meerendeels bleekers.
Heerenzijl, huis en overvaart bij de Friesche dorpen Terkaple en Ter-
horne in de Friesche gem. Utingeradeel. De plaats ontleent haar naam
van eene vroegere Sluis in den Slagtedijk.
Heerewaarden, gem. in Gelderl. tusschen Bossem, Varik en Dreu-
mel (Geld.), Alem c. a. en L ith (N.-Brab.), door de Waal in het noor-
den bespoeld en door de Maas in het zuiden doorsneden. Tot 1599
maakte zij het oostelijk gedeelte van den Bommel'erwaard uit, doch het
graven van het st.-Andrieskanaal heeft hierin verandering gebracht. Sedert
waren hier twee open rakken, waardoor de Waal met de Maas gemeen-
schap had. De bovenste vereeniging is in 1734 gedieht, de onderste in
1853 ingeëngd en door eene doorvaartsluis met brug vervangen. Heerewaarden
is 876 bund, groot en bestaat nit ingepolderd land enuiterwaar-
d en , alles rivierklei. De polder Heerewaarden en de Kopsche- of
Bovenpolder zijn te zamen begrepen in den overlaat, die zieh van den
bandijk in Maas-en-Waal tot dien van den Bommelerwaard uitstrekt.
Daarom werd der gem. geene hoogere bedijking of bekading toegestaan dan
tot 6 el boven peil. In het d. Heerewaarden is voor het geval van hooge
vloeden een vluchtheuvel opgericht.
In 1822 had deze gem. 489, in 1840 604, in 1874 990 inw. In 1872
onderscheidde men de bevolking in 879 Herv., 3 Chr.-Geref., en 86
B.-Kath. Zij bestaan meest van landbouw, veeteelt, visscherij en steen-
bakkerijen. Behalve het d. Heerewaarden, bevat de gem. de b. Oud-
st.-Andries en bet fort Nieuw-st.-Andries.